Uġlyam folkner
Yüklə 4,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
37 1 Sabahı gün səhər biz hamımız, ssenaristdən savayı, kiçik, rahat, kirayəyə götürülmüĢ bir qayıqda yüz mil aralıdakı Böyük adaya üzdük, film burda çəkilməliydi. Ora o vaxt çatdıq ki, ancaq nahar eləyə bildik, sonra da hava qaralmamıĢ evə qayıda bilmək üçün dərhal yüz mil yolu geriyə – Nyu Orleana üzdük. Üç həftə iĢimiz beləcə davam etdi. Aradabir məni möhkəm narahatçılıq bürüyürdü. Bəs ssenari necə olacaq? Brauninq isə hər dəfə deyirdi: “Narahat olmayın, yaxĢı-yaxĢı yatıb dincəlin, sabah iĢə baĢlamağa hazır olun”. Bir dəfə axĢam evə təzəcə qayıtmıĢdım ki, telefon zəng çaldı. Brauninq idi: “Təcili yanıma gəlin!” Mən də getdim. O mənə bir teleqram göstərdi: “Folkner iĢdən azad olunmuĢdur. M.Q.M.
yenidən Ģtata salmağa deyil, həm də yazılı Ģəkildə üzr istəməyə məcbur edəcəm”. Elə bu vaxt qapı döyüldü. Daha bir teleqram gətirdilər. O teleqramda yazılmıĢdı: “Brauninq iĢdən azad olunmuĢdur. M.Q.M. studiyası”. Mən evə qayıtdım. Brauninq də harasa çıxıb getdi, ssenarist isə yəqin ki, öz otağında oturub əlindəki ilk həftənin pul çekini əziĢdirə-əziĢdirə qalmıĢdı. Bu film, eləcə, baĢa çatdırılmadı. Halbuki o adada balıqçı qəsəbəsi tikilmiĢdi: dirəklər üzərində uzun bir platforma, onun üzərində isə daxmalar quraĢdırılmıĢ, bir sözlə, nəsə körpü kimi bir Ģey salınmıĢdı. Halbuki studiya biri 40-50 dollar olmaqla onlarla belə daxma ala bilərdi. Bunun əvəzində bütöv bir butafor kənd salınmıĢdı: platformanın kənarında divar vardı, əgər qapını açsan, birbaĢ okeana düĢərdin. Biz onu tikməyə baĢlayanda, birinci gün yerli bir balıqçı, içi yonulmuĢ ağac gövdəsindən düzəldilən xırda, su üzərində zorla duran bir qayıqda yanımıza gəldi. Bütün günü qızmar günəĢ altında oturub, əcaib ağ adamların əcaib oyuncaq platformanı necə tikdiyinə tamaĢa elədi. Növbəti gün o, həmin qayıqda bütün ailəsini – qucağında südəmər körpəsi olan arvadını, uĢaqlarını və qayınanasını da gətirdi, onlar da qızmar günəĢ altında oturub bu sarsaq, anlaĢılmaz mənzərəyə tamaĢa etdilər. Ġki-üç il keçəndən sonra yolum yenə Nyu Orleana düĢdü və orda öyrəndim ki, yerli balıqçılar ağ adamların tələm-tələsik tikdikləri, sonra isə birdən-birə atıb getdikləri bu butafor platformaya baxmaq üçün hələ də xeyli uzaqlardan bura axıĢıb gəlirlər. Sual: Siz deyirsiniz ki, kinoda iĢləyərkən yazıçı kompromisə getməyə məcburdu. Bəs yazıçı öz yaradıcılığında oxucular qarĢısında hansısa məsuliyyət daĢıyırmı? Folkner: Yazıçının vəzifəsi öz iĢini mümkün qədər yaxĢı yerinə yetirməkdi. Əgər bundan sonra gücü, qüvvəsi qalarsa, onu sərf etməyə baĢqa bir Ģey də tapmaq olar. Məsələn, mən o qədər məĢğulam ki, oxucu kütləsi, yaxud kimlərin məni oxuduğu barədə düĢünməyə vaxtım yoxdur. Sıravi oxucunun mənim, ya da baĢqasının yaradıcılığı haqda rəyi məni, sadəcə, maraq- landırmır. Mən öz tələbatımı yerinə yetirməliyəm, bu isə “Müqəddəs Antoninin yoldan çıxarılması”nı, yaxud “Əhdi-Əqiq”i oxuyarkən keçirdiyin hissi – məmnunluq hissini təkrar yaĢa- maqdı. Mən quĢ uçuĢunu seyr edərkən buna oxĢar hisslər keçirirəm. Bilirsiniz, əgər cildini
37 2 dəyiĢmək mənə qismət olsaydı, sar quĢuna dönmək istərdim. Kimsə ona qibtə eləmir, pislik arzulamır, o heç kimə lazım deyil. Onu heç nə təhdid eləmir, ona əngəl olan yoxdu, həm də nə olsa yeyir. Sual: Sizə gərəkli olan nəticələri əldə etmək üçün hansı texniki üsulların köməyindən yararlanırsınız? Folkner: Əgər yazıçını baĢlıca olaraq iĢin texniki tərəfi maraqlandırırsa, onda o, cərrah, yaxud bənna olsa, daha yaxĢıdır. Elə bir resept, yaxud model mövcud deyil ki, onun əsasında bədii əsər yarada biləsən və əgər gənc yazıçı hansısa nəzəriyyəyə riayət etməyə baĢlayırsa, o çox axmaq iĢ görür. Səhv edə-edə öyrənmək lazımdır: insanlar öz yanlıĢlıqlarını dəf edə-edə həyatı dərk edirlər. Əsl sənətkar baĢa düĢür ki, heç kim ona lazım olan resepti verə bilməz. Bundan əlavə, o, hədsiz dərəcədə iddialıdır: özündən əvvəlki ustadlara nə qədər hörmətlə yanaĢsa da, onları ötüb keçməyə can atır. Sual: BaĢqa sözlə, siz texnikanın vacibliyini inkar edirsiniz? Folkner: Qətiyyən. Bəzən elə olur ki, texnika lap əvvəldən Ģərtləri diktə edir, müəllif ideyanı tam düĢünüb daĢınmamıĢ, texnika o ideyanı üstələyir. Beləlikl, əsər özünəməxsus bir “tour de force” 32 –a çevrilir, bu zaman yazıçının vəzifəsi yalnız kərpicləri səliqə ilə üst-üstə düzmək olur, çünki hələ heç bir kəlmə də yazmadan o, sanki, bütün əsəri əvvəldən axıra kimi əzbər bilir. “Mən ölərkən” romanını yazarkən məndə də belə alındı. Çətin yazılırdı. Vicdanla görülən iĢ heç vaxt asan olmur. Eyni zamanda, həm də rahat yazılırdı, çünki bütün material əlimin altında idi. Mən bu kitabı, təxminən, altı həftəyə, həm də on iki saatlıq fiziki iĢdən sonra qalan asudə vaxtlarımda yazmıĢam. Sadəcə olaraq, necə deyərlər, ən adi, təbii sınaqlara – yanğın və daĢqına məruz qalan bir qrup insanın halını təsəvvürümə gətirdim və onların öz yerlərini dəyiĢdirmələrini əsaslandırmaq üçün, necə deyərlər, ən adi, ən təbii bir səbəb uydurdum. Bəzən, yəni yazı texnikası haqqında heç düĢünmədiyin hallarda yazmaq çox asan olur. Mənim üçün belə bir məqam həmiĢə təxminən 275-ci səhifədə baĢlayır, çünki bundan sonra personajlar özləri hər Ģeyi öz üzərlərinə götürüb əsəri bitirirlər. Ancaq əgər kitabı 274-cü səhifədə qurtarmaq lazım gələrsə, doğrusu, onun necə bitəcəyini özüm də bilmirəm. Sənətkar öz əsərini qiymətləndirərkən, özünü aldatmamaq üçün obyektivlik, üstəgəl düzgünlük və cəsarət kimi xüsusiyyətlərə malik olmalıdır. Heç bir əsərim mənim öz tələblərimə cavab vermədiyi üçün mənə ən çox acı və əzab- əziyyət yaĢadan əsərimə daha çox üstünlük verərdim, necə ki, ana oğru və yaxud qatilə çevrilmiĢ oğlunu keĢiĢ oğlundan daha çox sevir. Sual: Bu hansı əsərinizdir? Folkner: “Hay-küy və qəzəb”. Ona beĢ dəfə cəhd eləmiĢəm, bu əhvalatı axır ki, yazıb qurtarmağa, mənə daim əzab verən fikirdən azad olmağa çalıĢmıĢam. Bu, bütün ümidlərini
32
Tour de force (fr.) – məcburi səfər Yüklə 4,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|