X uzuridagi pedagog kadrlar

G "\

• 
  ayrim mavzularni ukuv adabiyotlari yordamida mustakil uzlashtirish;
  
• 
  berilgan mavzu buyicha mustakil ravishda axborot (referat) tayyorlash;
  
• 
  mustakil ravishda seminar va amaliy mashgulotlarga tayyorgar- lik kurish;
  
• 
  laboratoriya ishlarini bajarishga mustakil tayyorlanish;
  
• 
  disob-grafik ishlarini mustakil bajarish;
  
• 
  mustakil ravishda kurs ishi (loyidasi)ni bajarish;
  
• 
  malakaviy bitiruv ishi va magistrlik dissertatsiyasini radbar kursatmasi va nazorati ostida mustakil tayyorlash;
  
• 
  mustakil ravishda nazariy bilimlarni amaliyotda kullash;
  
• 
  mavjud muammolarning yechimini mustakil topish (keys-stadi);
  
• 
  mustakil ravishda va ijodiy yondashgan dolda maket, model, badiiy asar, musika va namunalar yaratish;
  
• 
  ijodiy va mustakil yondoshuv asosida ilmiy makola, ma’ruza va tezislarni tayyorlash
  

• 
  J
  

Ayni urinda shuni alodida kayd etib utish lozim, dar bir talaba ukuv yoki mutaxassislik fanlarining xususiyatlaridan kelib chikkan dolda mustakil ishni bajarishda ta’limning boshka shakllardan dam foydalanilishi mumkin. Ta’lim shakli, shuningdek, uning mazmuni va dajmiga kuyiladigan talablar ukitiladigan barcha fanlar buyicha namunaviy va ishchi dasturlarda bevosita kursatiladi.
Talabalar dar bir fanning namunaviy dasturi buyicha kuzda tutilgan auditoriya soatlari disobidan utiladigan mustakil ta’lim mashgulotlari davrida ukituvchi radbarligida bilim oladi. Auditoriyadagi mustakil ta’lim mashgulotida talaba shu


181




fan buyicha belgilab kuyilgan ballar taksimotida kuzda tutilgan muayyan ball mikdorida baxolanadi.
Odatda auditoriyada amalga oshiriladigan mustakil ta’lim amaliy (seminar) mashgulotining shakli sifatida suxbat, baxs- munozara, kollokvium yoki yozma ish shaklida utkaziladi.
Auditoriyadan tashkari mustakil ish sifatida talaba fan dasturi buyicha kuzda tutilgan xar bir mavzu uchun kushimcha ravishda ukib urganish maksadida ma’ruzachi tomonidan anik vazifa va topshiriklar oladi. Ushbu vazifa va topshiriklarning bajarilishi amaliy (seminar) mashgulotlarida ukituvchi tomonidan muntazam nazorat kilinadi.
Mustakil ish sifatida berilgan vazifa va topshiriklarning talabalar tomonidan bajarilishi joriy, oralik va yakuniy nazorat jarayonida taxlil etib borilishi lozim.
Fanning ukuv dasturida mustakil ta’lim va mustakil ish uchun beriladigan vazifa va topshiriklar mazmuni, ularning rejalashtirilishi kayd etilishi zarur.
Mustakil ish samarali bulishi usha fandan maxsus adabiyotlarning mavjud bulishiga boglik. Talabalar mustakil ishlarni bajarishda darslik, ukuv va metodik kullanma, metodik kursatma va tavsiyalar,EATR ma’lumotlar tuplami va banki, ilmiy va ommaviy davriy nashrlar, Internet xalkaro axborot tarmogi materiallari, mavzu buyicha bajarilgan mavjud ishlar banki va boshkalardan axborot manbasi sifatida foydalanadi.
Birinchi kurs talabalarini mustakil ishga urgatishda ularga fan buyicha biror bir mavzu yoki bobni uyda ukib urganish vazifasi yuklanadi. Buning uchun usha fandan darslik va ukuv kullanmalari yetarli darajada bulishi lozim. Berilgan vazifa esa seminar va kollokviumlarda, bajarilgan referatlarni yoklash orkali yoki yakka tartibda tashkil etiladigan mashgulotlar mobaynida nazorat kilinadi.
Ma’ruza mavzusining bir kismini tarkatma materiallar orkali mustakil ravishda ukib-urganish mavzuni chukurrok anglash imkoniyatini beradi. Tarkatma materialning x,ajmi xar bir ma’ruza uchun 4-5 bet (bosma xarfda) bulishi tavsiya etiladi. Mustakil ishni shu tarika tashkil etish umumkasbiy va mutaxassislik fanlari xamda odatda yukori kurs talabalari uchun taallukli. Mustakil ishning bu turi nazorati reyting tizimining xar bir boskichida amalga oshiriladi.


182




Ukuv jarayonida kompyuter va boshka axborot-kommunikatsion texnologiyalar keng kullaniladigan fanlar uchun avtomatlashtirilgan tizimlar bilan mustakil ravishda ishlashni tadbik etish maksadida dasturiy materialning bir kismi yakka tartibda mustakil ishlash uchun rejalashtiriladi. Bu uslub barcha kurs talabalariga tegishli va uning natijalari reyting tizimining tegishli boskichlarida nazorat kilinadi.
Referat, kurs ishlari yoki malakaviy bitiruv ishlari loyixalari ustida ishlash jarayonida fan buyicha biror bir bulim yoki boblar buyicha maxsus va ilmiy adabiyotlarni mustakil urganish. Ushbu turdagi mustakil ish birinchi kurs talabalaridan boshka barcha kurs talabalari uchun taallukli. Bu turdagi mustakil ish natijalari reyting tizimining tegishli boskichlarida nazorat kilinadi.
Xdr bir OTM raxbariyati talabalarning mustakil ta’lim olishlari, mustakil ishlarni uz vaktida, sifatli bajarishlari uchun zarur axborot manbalari, kompyuter texnikasi va Internet xalkaro axborot tarmogidan samarali, maksadli foydalanishlari uchun zarur shart-sharoitlar yaratib berishi lozim.
Xdr bir fan buyicha talabalarning mustakil ishlariga raxbarlik kilish kursatkichlari (vakt mikdori) OTM professor- ukituvchilari shaxsiy ish rejasining “Tashkiliy-uslubiy ishlar” bulimida (1540 soat xajmida) kayd etiladi.
Kurs ishi (loyixasi), malakaviy bitiruv ishi va ta’lim oluvchilik dissertatsiyasini tayyorlashda xar bir talaba uchun ajratiladigan soatlar professor-ukituvchilar shaxsiy ish rejasining “Ukuv ishlari” bulimida kursatiladi.
Talabalarning mustakil ta’limiga raxbarlik kilish kafedrada tuzilib, fakultet dekanati tomonidan tasdiklanadigan maslaxat (konsultatsiya)lar jadvaliga muvofik amalga oshiriladi. Maslaxat uchun ajratilgan soatlari guruxlar jurnallarida kayd etib boriladi.
Talabalarning mustakil ishlarini nazorat kilish ukuv mashgulotlarini bevosita olib boruvchi ukituvchi tomonidan amalga oshiriladi. Mustakil ishlarning bajarilishi tegishli fan ishchi dasturida ajratilgan soatlarga mos ravishda reyting tizimi (ballar) asosida baxolanadi. Xdr bir talabaning mustakil ish buyicha olgan ballari uning tegishli fan buyicha tuplangan umumiy reyting kursatkichlari kushiladi. Mustakil ish uchun


183




talaba tomonidan olgan ball kursatkichi gurux, “Reyting oynasi”da, shuningdek, OTMning maxsus elektron tarmogida yoritib boriladi.
Tegishli fandan musta^il ish buyicha belgilangan maksimal reyting ballining 55 % dan kam ball tuplagan talaba shu fan buyicha yakuniy nazoratga ^uyilmaydi. U^uv va mutaxassislik fanlari buyicha talabalarning musta^il ishlarni tayyorlashga ^aratilgan faoliyatlari muntazam ravishda talabalar guruxlari, tegishli kafedra yigilishlari va fakultet Ilmiy kengashlarida muxokama etib boriladi,
Xdr bir musta^il ish kafedra arxivida ruyxatga olinadi va u^uv yili mobaynida sa^lanadi. Ayni urinda shuni xam ^ayd etib utish joizki, talabalarning kurs ishi (loyixasi), malakaviy bitiruv ishi yoki magistrlik dissertatsiyasini ruyxatga olish va sa^lash tartibi tegishli me’yoriy xujjatlar asosida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
Ijodiy yondoshuv asosida sifatli bajarilgan musta^il ishlarning mualliflari bulgan talabalar OTM raxbariyati tomonidan ma’naviy va moddiy ragbatlantiriladi.
Shunday ^ilib, individual, dasturiy va musta^il ta’lim xam shaxsga yunaltirilgan ta’limning asosiy, muxim turlari sanaladi. Ularning xar uchchalasi xam ta’lim jarayonini individuallashtirish, xar bir ta’lim oluvchi ichki imkoniyatlarini tula ruyobga chik;arishga yunaltirilganligi bilan ta’limiy axamiyat kasb etadi. Barcha zamonaviy ta’lim turlari kabi individual, dasturiy va musta^il ta’lim xam uz texnologiyalariga ega. Individual va dasturiy ta’lim texnologiyalari ta’lim jarayonini individuallashtirish, u^uv materiallarini ta’lim oluvchilarning imkoniyatlari, bilimlarni ^abul ^ilish darajasiga moslashtirgan xolda turli darajalarda muayyan izchillikda tavdim etilishini ta’minlaydi. Musta^il ta’lim texnologiyalari esa tula ma’noda ta’lim oluvchilarning u^ituvchining yunaltiruvchi kursatmalari asosida musta^il ravishda u^uv xamda mutaxassislik fanlari asoslarini puxta uzlashtirishlari uchun zarur sharoitni yaratishga xizmat ^iladi. Shunday ekan, oliy ta’lim muassasalarining pedagoglari uz faoliyatlarida individual, dasturiy va musta^il ta’lim texnologiyalaridan samarali foydalanish kunikma, malaka- larining uzlashtira olishlari talab etiladi.