Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə
Yüklə 3,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 112 Bu müzakirələr fonunda mətbuatda bir-birinin ardınca maraqlı və məzmunlu ədəbi-tənqidi məqalələr dərc edilmişdir. Bunlardan ən bariz nümunələri nəzərə çatdırırıq: Seyidov Y. «Sarıköynəklə Valehin nağılı» (Eyni adlı roman haqqında) //Ulduz. - 1979. - №l. - s.30- 34. ; Nəbiyev Bəkir. Sarıköynəklə Valehin nağılı //Nəbiyev B. Təzə izlər sorağında. - Bakı: Yazıçı, 1979. - s.138-155. ; Məmmədov K. Saf məhəbbət dastanı. («Sarıköynəklə Valehin nağılı» romanı haqqında) //Kommunist. - 1979. - 3 avqust; Talıbzadə Kamal. Yazıçnın ideyası və təhkiyə. («Sarıköynəklə Valehin nağılı» romanı haqqında qeydlər) //Ədəbiyyat və incəsənət.1980, 4 aprel və s. Adlarını çəkdiyimiz məqalələrdən bir nümunəyə nəzər salaq: ―İlyas Əfəndiyev ən çox oxunan, sevilən, özü də heç kimə oxşamayan yazıçılarımızdandır. Onun öz mövzuları, həyat hadisələrinə öz yanaşma yolları və üsulu vardır. Bu yaradıcılığını məşhur edən problemlərində özünəməxsusluq, orijinallıq güclüdür. Ədib, adətən, hamı üçün aydın və məlum olan həyat problemlərinə müraciət etməyi sevmir, gerçəkliyin elə həqiqətlərini, elə məsələləri üzə çıxarmağı bacarır ki, onlar həm də yeni olur, ədəbi maraq oyadır, müasir problemlər barədə düşünənləri hərəkətə gətirir və təsadüfı deyil ki, ictimai müzakirəyə, mübahisəyə səbəb olurlar.‖ (Bax: Talıbzadə K. Yazıçının ideyası və təhkiyə. //Ədəbiyyat və incəsənət, 1980, 4 aprel.) Maraqlı faktlardan biri də budur ki, İlyas müəllimin ―başı bəlalar çəkmiş‖ hər iki əsəri - «Sarıköynəklə Valehin nağılı» və «Körpüsalanlar» romanları Moskvada «Sovetskiy pisatel nəşriyyatında yüksək tirajla çapdan www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 113 çıxmiş, çoxmilyonlu rus dilli oxuculara çatdırılmış, İttifaq ədəbi tənqidi tərəfindən də qiymətləndirilmişdir. (Bax: ―Ədəbiyyat və inəcəsənət.‖ - 1983. - 13 noyabr.) Beləliklə, görürük ki, İ.Əfəndiyevin nəsri sovet nəsrinin şosioloji şablonlarını dağıtdı, sosialist realizminin estetik ehkamları ilə düz gəlməyən, xalq həyatının milli – mənəvi mənafeləri baxımından təcəs- süm etdirən nəsr təmayülü yaratdı və ədəbiyyatımıza lirik-psixoloji üslub gətirdi. Bununla yanaşı, xalq yazıçısının dram əsərləri ilə də, yeni rejissor, aktyor, bəstəkar və rəssam nəsli formalaşdı. «İlyas Əfəndiyev teatrı»nın fəlsəfı-estetik və fıkri-bədii təravəti bu gün də oxucuların və tamaşaçıların vətənpərvərlik hissinin və estetik zövqünün formalasmasına öz təsirini göstərir. Akademik, Azərbaycanın məşhur xalq yazıçısı Mirzə İbrahimov İlyas Əfəndiyevin ədəbiyyatımızdakı yerini belə təqdim etmişdi: ―Azərbaycan ədəbiyyatı mənim nəzərimdə böyük və rəngarəng gülüstan isə, İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı bu gülüstanda öz gözəlliyi, ətri və təravəti ilə dərhal diqqəti cəlb edən cazibədar toplu və dolğun bir çiçəklikdir. İlyas Əfəndiyev yaradıcılıqda gözəlliyə, incəliyə, estetik zərifliyə meyl edən yazıçıdır. O, bədii əsər üçün vacib xüsusiyyətlərə dilin ifadəli və obrazlı olmasına, xarakterlərin canlı və dolğun çıxmasına, süjet və kompozisiya bütövlüyünə ciddi diqqət yetirir, böyük əmək sərf edir, bu da nəticəsiz qalmır, onun əsərlərinin maraqlı, oxunaqlı olmasına kömək edir. Bu əmək və səyin mükafatı isə oxucuların məhəbbətidir ki, İlyas onun azlığından şikayət edə bilməz.‖ (Bax: İbrahimov M. Şəfalı işıqlar // Azərbaycan 1974, №11, s.12.) www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 114 Təkrar olsa da, bir də o fikrə qayıdırıq ki, həqiqətən də, İ.Əfəndiyev özünəməxsus cəsarətlə bədii əsərlərində və müsahibələrində azadlığımızı, milli müstəqilliyimizi, xalq həyatını azərbaycançılıq və türkçülük məfkurəsi ilə təcəssüm etdirərək XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının klassikinə çevrildi. Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyev qüdrətli şəxsiyyəti, fenomenal bütövlüyü və zəngin yaradıcılığı ilə müasirlərinə, xüsusilə ədib və şairlərə, ümumiyyətlə ziyalılara milli sənətkar mədəniyyətinin nümunəsini göstərdi. Onun həyatı və şəxsiyyətinin özü bütöv bir ədəbi-tarixi epoxadır. İlyas Əfəndiyevin qəhrəmanları daim yenilik hissi ilə yaşayır, öz əməllərilə insanların mənəvi dünyasına işıq salırlar. Belə ki, İlyas Əfəndiyev hər bir əsərində, hər bir qəhrəmanının timsalında oxucusunu görür, duyur, qiymətləndirir, yaşadır. Onun əsərləri təkcə kitab rəflərini bəzəmir, həm də ürəklərdə özü üçün ayrıca bir guşə yaradır. Bu guşənin gülüstan olması artıq öz hökmünü tapıb, öz təsdiqini gerçəkləşdirib. Belə ki, Azərbaycan adlı məmləktin bütün coğrafiyasını, tarixini, əxlaqını, mənəviyyatını, adət-ənənəsini, bütövlükdə varlığını özündə əks etdirən bu əsərlər bütün Azərbaycanın ədəbi- mədəni mülkiyyətinə, sərvətinə, varidatına çevrilib. Yuxarıdakı xatirələrdən gördük ki, ulu öndər bir çox yazıçıların taleyində mühüm rol oynadığı kimi, müəyyən dar, ağır, sarsıdıcı məqamlarda İlyas Əfəndiyevin də xilaskarına çevrilibdir. ―Sarıköynəklə Valehin nağılı‖ romanını da qaragüruhların caynağından o, xilas etmişdi. Yeri gəlmişkən, qeyd etməyi vacib sayrıq ki, Azərbaycan Respublikasının prezidenti cənab Heydər Əliyev İlyas Yüklə 3,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|