Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə
Yüklə 3,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 17 Saraclı. Xalq yazıçısı Hüseyn İbrahimovun yaradıcılığı. Bakı, Yazıçı, 1999 və s.) Bu müəlliflərin əksəriyyəti, həm də ədəbi tənqidimizin fəal, aparıcı nümayəndələridir və nəsrimizin müxtəlif problemlərinə və adları çəkilən sənətkarların ədəbi-bədii yaradıcılıqları barədə dəyərli tənqidi məqalələr qələmə almış və kitab şəklində də çap etdirmişlər. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, müasir müstəqillik, ictimai-siyasi istiqlal mövqeyindən, bədii sənətkarlığın çağdaş tələbləri baxımından bu sənətkarların yaradıcılıqları yenidən öyrənilməklə yanaşı, həm də onların yaradıcılıqlarının ədəbi tənqidimizdə estetik dərkinin öyrənilməsinə də xüsusi ehtiyac var. Bizim qələmə aldığımız ―Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə‖ mövzüsusunun tədqiqi də bu ehiyacdan yaranmışdır. Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin müxtəlif janrları əhatə edən yaradıcılığı, о cümlədən də nəsri mövcud ictimai- siyasi zamanın doğurduğu ziddiyyətlərlə birgə öyrənilməlidir ki, ədibin bədii ideyalarının daşıyıcısı olan qəhrəmanların bütövlüyü, mükəmməlliyi haqqında tam dolğun təəssürat yaradılsın. Yalnız belə olan halda vulqar sosiologizm, nihilizm, kosmopolitizm, konfliktsizlik nəzəriyyələrinin hökm sürdüyü şəraitdə yazıb-yaradan Azərbaycan ədiblərinin, о cümlədən də görkəmli nasir və dramaturq İlyas Əfəndiyevin ictimai-tarixi və ədəbi- mədəni xidmətləri haqqında ətraflı və dürüst danışmaq olar. ―Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə‖ mövzusunun aktuallığı bir də onunla şərtlənir ki, ədibin yaradıcılığı bu və ya digər münasibətlə, ayrı-ayrı problemlər hüdudunda təhlilə cəlb olunsa da, bütöv www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 18 şəkildə ədəbi tənqidin hüdüdlarında öyrənilməyib, sistemli tədqiqat hədəfınə çevirlməyib. О da nəzərə alınmalıdır ki, İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı əksərən sovet dövrü ədəbi tənqidinin nüfuz dairəsində olub və o dövrün ədəbi-estetik prinsiplərinə uyğun tərzdə qiymətləndirilsə də tənqidimiz onun yaradıcılığının elə cəhətlərini aşkarlayıb ki, onun milli mövqeyinin gizli, örtülü xüsusiyyətlərinin həmin tənqidi materiallar əsasında öyrənilməsi müasirlik cəhətdən əhəmiyyətlidir. Bu da imkan verir ki, son illərin istiqlal ideyaları işığında, demokratiya prinsipləri, azad cəmiyyət tələbləri ilə ədibin yaradıcılığına yanaşaraq onun lap əvvəldən bu ideyalara xidmət etdiyini söyləməyə nail olaq... Odur ki, İlyas Əfəndiyevin nəsrini və bütövlükdə yaradıcılığını yalnız sosioloji mühit və sovetlər dövrünün ədəbi-bədii prosesi daxilində deyil, eyni zamanda müasir ictimai-mədəni tərəqqi və təkamül miqyasında aydınlaşdırmaq lazımdır... Bir cəhəti qeyd edək ki, İlyas Əfəndiyevin yaradı- cılığına ədəbi tənqidin münasibəti onun barəsində yazılmış ədəbiyyatşünaslıq qismindəki tədqiqatlarda qis- mən qiymətləndirilmişdir... Yəni həmin əsərlərdə ədəbi tənqidin materiallarına ardıcıl müraciət edilmiş, müəyyən nəticələri nəzərə alınmışdır... İndiyə qədər Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı, elmi- nəzəri fikri və publisistik düşüncəsində İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı müxtəlif aspektlərdə öyrənilib, onun nəsri, dramaturgiyası və ədəbi tənqidi görüşləri ayrı-ayrı müəlliflər tərəfindən təhlilə cəlb edilmişdir. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 19 1930-cu illərin axırlarından etibarən nəsr yaradı- cılığına başlayan ədibin ilk əsərlərindən tutmuş sonrakı bütün əsərləri ədəbi-elmi ictimaiyyətin diqqət mərkəzində olmuşdur. Onun ilk yaradıcılığı haqqında Səməd Vurğun, Mehdi Hüseyn, Əkbər Ağayev, Mirzə İbrahimov, Məmməd Arif, Süleyman Rəhimov, Əli Vəliyev, Əbülhəsən Ələkbərzadə, Kamal Talıbzadə, İmran Qasımov, Hüseyn Şərif, Mehdi Məmmədov və başqaları kimi tanmmış ədəbiyyat, elm və sənət xadimləri dəyərli fikirlər söyləmiş, ədibin irsini xarakterizə edən diqqətəlayiq məqalələr yazmışlar. (Ətraflı bax: Ağayev Ə. ―Kənddən məktublar‖. Ədəbiyyat qəzeti‖, 11 fevral, 1940; Şərifov H. Ümid verən yazıçı. ―Kommunist‖ qəzeti, 8 dekabr, 1943; Hüseyn M. Bir nasirimiz haqqında. ―Kommunist‖ qəzeti, 5 aprel 1944; Arif M. Bu günkü dramaturgiyamıza bir nəzər. ―Vətən uğrunda‖, 1946, N 1, səh.62-78; Orucəli Hüseynov. İlyasın hekayələri (―Aydınlıq gecələr‖ kitabı haqqında) ―Ədəbiyyat‖ qəzeti, 7 sentyabr 1946-ci il və s.) Ömrünün sonuncu ilinə (1996) qədər ardıcıl şəkildə yaradıcılıqla məşğul olan İlyas Əfəndiyevin ədəbi-bədii fəaliyyəti ümummilli ədəbi-mədəni hərəkat məcrasında araşdırılmış, onun bədii-estetik düşüncə orjinallığı, fərdi dil-üslub xüsusiyyəti, dramaturji axtarışları ədəbi tənqid tərəfindən geniş şəkildə, müxtəlif problemlərə uyğun tərzdə şərh olunmuşdur. İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığının tənqiddə şərhi tarixinə nəzər salarkən, tanınmış xalq yazıçısı, ədibin oğlu, tənqidçi-ədəbiyyatşünas, filologiya elmlər doktoru, professor Elçin olduqca maraqlı faktları diqqətə çatdırır: ―Cəfər Cəfərov və Məmməd Cəfər, Əli Vəliyev və Osman Sarıvəlli, Cəfər Xəndan və Əli Sultanlı, Mehdi Yüklə 3,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|