Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə
Yüklə 3,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 45 Ərizə Yazdığım hekayələrdə bir çox nöqsanlar olduğunu bilirəm. Rica edirəm məni öz sıranıza qəbul edəsiniz. Gələcək işlərimdə mənə kömək edəsiniz. İlyas Əfəndiyev». 1939-cu il dekabr ayının 28-də yazılmış həmin ərizə, Yazıçılar İttifaqı İdarə heyətinin 10 yanvar 1940-cı il tarixli iclasında müzakirə edilmiş və İ.Əfəndiyev İttifaqa üzv qəbul olunmuşdur. Gənc yazıçı bundan sonra Yazıçılar İttifaqının işlərində yaxından iştirak etməyə başlayır. Böyük Vətən müharibəsinin başlanması bütün başqa sənətkarlar kimi İ.Əfəndiyevi də səfərbər etdi. Yazıçı oxucularda düşmənə qarşı dərin nifrət, vətənə məhəbbət hissləri aşılamaq vəzifəsini öhdəsinə götürdü. Tarixi keçmişimizə, el qəhrəmanlarına, folklor nümunələrinə müraciət edərək bir sıra hekayələr yazdı, əsgərlərlə görüşlər, söhbətlər keçirmək üçün yazıçı briqadaları ilə bərabər Azərbaycan diviziyalarında oldu, digər tərəfdən, əsasən bir nasir kimi tanınmış ədib, ədəbiyyatın başqa bir sahəsində - dramaturgiyada qələmini sınadı. 1943-cü ildə o, yazıçı M.Hüseynlə birlikdə, mövzusu Böyük Vətən müharibəsindən götürülmüş «İntizar» pyesini qələmə al- dılar. Əsər 1944-cü ildə M.Əzizbəyov adına Azərbaycan Dövlət Dram Teatrının səhnəsində göstərilmiş və dramaturq İ.Əfəndiyevin Azərbaycan Milli Teatrı ilə 50 ildən çox bir müddətdə davam etmiş sıx yaradıcılıq əməkdaşlığının əsası belə qoyulmuşdur. Bundan sonra yazıçı Milli Teatrımız üçün «İşıqlı yollar» /1946/ və «Bahar suları» /1947/ pyeslərini qələmə aldı. İ.Əfəndiyev drmaturgiyaya gəldiyi illəri belə xatırlayır: «...Tanınmış yazıçı Mehdi Hüseyn mənə yaxınlaşıb... «istəyirsən birlikdə bir pyes yazaq» - dedi. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 46 Mehdi kimi məşhur bir yazıçının, tanınmış tənqidçinin bu təklifi gənc yazıçı üçün çox xoş idi və mən razılıq verdim. Beləliklə də biz birlikdə «İntizar» pyesini yazdıq. Pyes Akademik Milli Teatrda müvəffəqiyyətlə tamaşaya qoyuldu. Bundan bir müddət sonra teatrın direktoru və baş rejissoru Adil İsgəndərov məni milli teatra dəvət etdi. Nəsr yaradıcılığımdan xoşlandığını bildirdi və təklif etdi ki, neft həyatından teatr üçün bir pyes yazmaq barədə düşünüm... Neftçilərin həyatını öyrənməyə başladım və neft həyatından «İşıqlı yollar» adlı dram əsərimi yazdım. Əsər Akademik teatrda tamaşaya qoyulduqdan sonra Adil İsgəndərov müasir kənd həyatından da bir pyes yazmağı təklif etdi. Hətta qonorarın yarısını da qabaqcadan verdi. «Bahar suları» adlı pyesim də belə meydana gəldi. Pyesi Adil İsgəndərov özü tamaşaya qoydu, musiqisini Səid Rüstəmov yazdı. Beləliklə, mən nəsr yazmaqla bərabər dramaturgiyaya daxil oldum». Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, ―İşıqlı yollar‖ əsəri İlyas müəllimin həyatını xilas edir. Elçinin yazdığına görə, 40-cı illərin əvvəllərində adı repressiya olunanlar siyahısına düşən İlyas Əfəndiyevin adını Mircəfər Bağırov bu əsərə görə siyahıdan pozur. Elçin bu əhvalatı belə yazır: ―Siyahını nəzərdən keçirən Mir Cəfər Bağırov öz əli ilə onun adını pozur və deyir: – Bu cavan yazıçıyla işiniz olmasın. Neftçilərin həyatından yaxşı pyes yazıb (« İşıqlı yollar»ı nəzərdə tutur). Qoyun qalsın. Ancaq bunun anası (Bilqeyis xanım nəzərdə tutulur –J.Q.) Azərbaycanda sovet hökumətinin ən qatı düşmənidir. (Bax. Elçin, Seçilmiş əsərləri, 10 cilddə, 5- cild, s.271.) www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 47 Həmin illərdə ədəbi mühitdə, teatr barəsindəki resenziyalarda, aparılan ədəbi müzakirə və diskusiyalarda yazıçının bu əsərlərinin xırda nöqsanları ilə yanaşı, mövzusunun aktuallığı, əsərlərdəki dramatik kolliziyaların təbiiliyi, obrazların müasirliyi də təqdir edilir, həm müəllifin, həm rejissorun əməyi qiymətləndirilirdi... Xüsusən, 40-cı illərin axırlarında İ.Əfəndiyev artıq özünü bir nasir və dramaturq kimi təsdiq etmişdir. Onun yaradıcılıq uğurları təkcə oxucuların deyil, eyni zamanda ədəbiyyatşünas alimlərin də ürəyincə olurdu. Yazıçının yaradıcılığı, çap etdirdiyi hər bir yeni əsəri tənqidçilərin diqqətindən yayınmırdı. Məhz bu illərdə dövri mətbuat səhifələrində onun yaradıcılığı haqqında ilk məqalələr dərc olunmağa başladı. Əkbər Ağayevin «Kənddən məktublar», Hüseyn Şərifovun «Ümid verən yazıçı», Mehdi Hüseynin «Bir nasir haqqında», H.Orucəlinin «Həyata doğru», O.Sarıvəllinin «İntizar», M.Arifin «İntizar», M.Cəfərin «İntizar» tamaşası haqqında» və s. məqalələr İ.Əfəndiyevi geniş oxucu kütləsinə tanıtmaqda mühüm rol oynamışdır. Bundan əlavə, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının xüsusi iclaslarından birində yazıçı İ.Əfəndiyevin yaradıcılıq hesabatının dinlənilməsi və burada S.Vurğunun, M.Hüseynin, Ə.Məmmədxanlının, Ə.Ağayevin, H.Orucəlinin və başqa sənətkarların, tənqidçilərin çıxış edib xoş sözlər söyləmələri, ciddi təhlillərlə obyektiv fikirlər demələri, maraqlı mülahizələr irəli sürmələri İ.Əfəndiyevin yaradıcılığına olan maraqdan və diqqətdən irəli gəlirdi. O dövrün ədəbi tənqidinin İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığına münasibəti barədə görkəmi tənqidçi, Yüklə 3,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|