Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə
Yüklə 3,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 54 etmişdi....Disput olduqca canlı keçirdi. Çıxış edənlər tamaşaya yüksək qiymət verirdilər. Birdən bizim yazıçı yoldaşlardan o zaman məsul vəzifədə olan biri özünü qaranəfəs disputa yetirərək çıxışında sübut etməyə çalışdı ki, guya müəllif əsərdəki mənfi tipləri göstərməklə bizim cəmiyyətimizə böhtan atmışdır, bizdə Nəcəf kimi adamlar yoxdur, tək-tük varsa da, göstərmək lazım deyil...» (Bax: Əfəndiyev İ. ―Dostumuzu xatırlayarkən.‖ (Əli Vəliyev haqqında) // Azərbaycan, 1987. - №5. - s.117-131.) Lakin əsərin müzakirəsində iştirak etmiş Əli Vəliyev, Səməd Vurğun, eyni zamanda ədəbiyyatşünaslardan Cəfər Xəndan əsərin bir sıra məziyyətlərini göstərməklə, müəllifin düz yol tutduğunu təsdiq etmişlər. (Bax: «Bahar suları» (Əsərin Yazıçılar İttifaqının Bədii Şurasında müzakirəsi) //Ədəbiyyat qəzeti. - 1948. – 25 iyun.) Dövrün ən tanınmış tənqidçilərindən olan Cəfər Xəndan yazırdı: ―Bahar suları‖ əsərinin mövzusu müharibədən sonrakı kəndimizin real həyatından alınmışdır. Burada hadisə və tiplər canlı və həyatidir. Yazıçı canlılığı yaratmaq üçün heç bir boyasını əsirgəməmişdir. Əsərdə sovet adamlarının həyatında ola bilən hadisələr və ya konfliktlər, tamaşaçını intizarda qoyan səhnələr, bədii cəhətdən təsirli dialoq və monoloqlar vardır. Burada eşq və məhəbbət səhnələri də adamların müasir zövqü ilə əlaqədar verilmişdir... Buradakı adamlar ümumi mənafeyini öz şəxsi mənafeyindən üstün tutan şərəfli əməkdən zövq alan yeni adamlardır.‖ (Bax: Xəndan C. «Bahar suları» // Ədəbiyyat qəzeti, 1948, 28 dekabr.) www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 55 1949-cu ildə Azərbaycanın ədəbi-mədəni ictimaiyyəti və bütün sənətsevərləri Azərbaycan Dövlət Dram Teatrının 75 illiyini təntənə ilə qeyd edərkən, səhnə sənətinin inkişafındakı xidmətləri nəzərə alınaraq İ.Əfəndiyev «Şərəf nişanı» ordeni ilə təltif edilmişdi. 1954-cü ildə tamaşaya qoyulmuş «Atayevlər ailəsi» isə dramaturq İ.Əfəndiyevin yaradıcılığında irəli atılmış uğurlu bir addım idi. Müəllif ictimai həyatda rastlaşdığı qüsurları realist mövqedən, yüksək sənətkarlıqla qələmə aldığından, əsər tamaşaçı və oxucular tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanmışdır. Pyesi tamaşaya Tofiq Kazımov hazırlamışdı. Və bu tamaşa, o dövrdə ədəbi tənqidi elə bil cana gətirmişdi. Bir birinin dalınca dövrün ən nüfuzlu söz sahibləri məqalələrlə çıxış edirdilər. Mirzə İbrahimov, Mehdi Hüseyn, Həsən Qasımov və digərləri «Atayevlər ailəsi» əsəri və tamaşası haqqında yazdıqları məqalələrində onu yüksək qiymətləndirirdilər. Yazılardan belə bir fikir hasil olurdu ki, İlyas Əfəndiyev teatrı artıq özünü büruzə verməkdədir. Hələ «Bahar suları» pyesinin tamaşalarından boylanan bu teatr öz səmimiliyi, həyatiliyi, psixoloji dərinliyi və realizmi ilə nəzəri cəlb etdi. Əsərin o vaxtkı dövr üçün ən dəyərli cəhət kimi qiymətləndirilən və digər bədii nümunələrdə hələ də az nəzərə çarpan məziyyətlərindən biri kimi onun realizmi, həyat həqiqətlərinə sadiq üslubu ədəbi tənqid tərəfindən xüsusi vurğulanırdı. Dövrün tanınmış ədibi, tənqidçisi, sonralar xalq yazıçısı adını almış Mehdi Hüseyn yazırdı: ―İlyas Əfəndiyev yenə də öz yaradıcılıq xüsusiyyətlərinə sadiq qalaraq, təbii insan psixologiyasını təbii və sadə boyalarla göstərdiyi üçün «Atayevlər ailəsi» pyesi də bizim realist dramaturgiyamızın sevindirici www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 56 nailiyyətlərindən biridir.‖ (Bax: M. Hüseyn. ―Ədəbiyyat və incəsənət‖, 1974, 23 noyabr.) Dövrün tanınmış pedaqoqu, ədəbiyyatşünas, profes- sor Əli Sultanlı əsəri belə qiymətləndirirdi: ―Atayevlər ailəsi‖ əsərində verilmiş müsbət surətlər əsl mənada xalq nümayəndələridir. Onların mədəni səviyyəcə, zəka və düşüncə etibarilə mənfi surətlərdən nə qədər yüksək olduqlarını isbat etməyə ehtiyac yoxdur... Dramaturq maraqlı, həyati bir süjet seçmiş, burada insanların əlaqələrini, təbiətlərindəki ziddiyyətləri, rəğbət və mütəqabil münasibətlərini vermiş, yaddaqalacaq obrazlar silsiləsi yaratmışdır.‖ (Bax: Sultanlı Ə. ―Atayevlər ailəsi‖ //Azərbaycan, 1955, №6, s. 150-151.) Ədəbi tənqidin yazdığına görə, sanki İ.Əfəndiyev ilə T.Kazımov bir-birini kəşf etmişdi, onlar biri digərini çox gözəl başa düşürdülər. Müasirlik duyğusu çox güclü olan bu iki sənətkarda oxşar cəhətlər, intellektual səviyyə, birgə yaradıcılıq axtarışları Azərbaycan teatrı tarixinə parlaq səhifələr yazmışdır. Yaradıcılıq intuisiyası çox geniş olan Tofiq Kazımovla, insan qəlbinin dərinliklərinə nüfuz etməyi bacaran İ.Əfəndiyev arasındakı yaradıcılıq əlaqələri uzun illər davam etmişdir. İ.Əfəndiyev «Atayevlər ailəsi» tamaşası haqqında yazmışdır: «Atayevlər ailəsi»nin quruluşu üzərində Tofiqin ilk müvəffəqiyyəti, rolları aktyorlar arasında çox sərrast bölməsindən başladı. Hansı rolu hansı aktyorun daha təbii ifa edə biləcəyini düzgün təyin etmək hissi, yaradıcılıq intuisiyası Adil kimi, Tofiqdə də çox güclü idi... «Atayevlər ailəsi» Tofiqin Akademik Teatrımızda ilk müvəffəqiyyətli quruluşu oldu». Yüklə 3,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|