Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə
Yüklə 3,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 60 XX və XXI əsr Azərbaycan dramaturgiyası məka- nında İlyas Əfəndiyevin əlahiddə yeri var və bu məkanı ―İlyas Əfəndiyev məkanı‖ adlandırsaq daha dürüst olar. İlyas Əfəndiyevin bir yaradıcı şəxsiyyət, Azərbaycan mədəniyyət tarixindəki mövqeyini ulu öndər Heydər Əliyev ümumiləşdirərək yüksək qiymətləndirmişdir. Məlumdur ki, Akademik Dövlət Milli Dram Teatrının təmiri çox uzandığına görə, İlyas Əfəndiyev özü həmin teatrın səhnəsində tamaşaya qoyulan on doqquzuncu əsərini – «Hökmdar və qızı» tamaşasını görə bilmədi. İlk tamaşa onun vəfatından düz qırx dörd gün sonra – 1996- cı ilin 17 noyabrında böyük müvəffəqiyyətlə göstərildi (o vaxtdan da bu günə kimi səhnədədir!) və 1997-ci il sentyabrın 20-də ulu öndər Heydər Əliyev gəlib o tamaşaya baxdı, əsəri çox yüksək qiymətləndirdi, tamaşadan sonra yaradıcı heyətlə görüşərək dedi: ―– Şübhəsiz ki, biz bu gün, ilk növbədə, əsərin müəllifinin – böyük yazıçımız, dramaturqumuz İlyas Əfəndiyevin xidmətlərini qeyd etməliyik. ...İlyas Əfəndiyev Azərbaycan teatrına çox böyük töhfələr veribdir, böyük xidmətlər göstəribdir, çox dəyərli əsərlər yaradıbdır. İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı başqa cəhətlərlə yanaşı, bir də ona görə əhəmiyyətlidir ki, o öz əsərlərində həm Azərbaycan xalqının tarixinin çox mühüm səhifələrini ədəbiyyat, teatr vasitəsilə bugünkü nəsillərə çatdırıbdır, həm də öz əsərlərində müasir həyatımızın müsbət və mənfi cəhətlərini çox gözəl təsvir edibdir. Beləliklə, xalqımızı həm tarixə hörmət bəsləməyə sövq etmişdir və bu barədə xidmətlər göstərmişdir, tarixi bilmək üçün xalqımıza yardım etmişdir, eyni zamanda, yaşadığımız zamanda www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 61 mənəviyyat, əxlaq, insanlıq, vətənə və millətə sədaqət ruhunu aşılamışdır. Hesab edirəm ki, xalqımız bu məsələlərdən çox bəhrələnmişdir. Ona görə də mən bu gün İlyas Əfəndiyevin bütün yaradıcılığını, onun yazdığı əsərləri böyük minnətdarlıq hissi ilə xatırlayıram. Hesab edirəm ki, o, xalqımız qarşısında öz borcunu, daha doğrusu, öz missiyasını şərəflə yerinə yetirmişdir, xalqımıza, mədəniyyətimizə, teatrımıza, ədəbiyyatımıza çox böyük irs, böyük sərvətlər qoyub getmişdir. Güman edirəm ki, bunu xalqımız heç vaxt unutmayacaqdır. Şübhəsiz ki, biz İlyas Əfəndiyevin xatirəsini əbədiləşdirmək üçün, qərarlar da qəbul edəcəyik, şəxsən mən bunu edəcəyəm, çünki o buna layiqdir. Belə əsərlərlə o, onsuz da özünü xalqın qəlbində yaşadacaqdır. Onun son əsəri – bu gün sizin təqdim etdiyiniz əsər həyatımız üçün çox əhəmiyyətlidir. Bu gün salonda üç saatdan artıq vaxt çox tez gəlib keçdi. Yeni tamaşa o qədər maraqlı, məzmunlu, mənalı idi, həm də siz hamınız o dərəcədə gözəl ifa etdiniz, salonda oturanlara bu əsəri gözəl çatdırdınız,– o cümlədən mənə də, – heç hiss etmədim ki, nə qədər vaxt keçibdir. Bu da ona görədir ki, birincisi – əsərin həsr olunduğu mövzu çox aktualdır, çox vacib bir mövzudur. Bu əsərlə İlyas Əfəndiyev yeni bir xidmət edibdir, bizim tariximizin o dövrünü açıb xalqımıza göstəribdir...» (Bax: «Azərbaycan» qəzeti, 23 sentyabr 1997.) * * * 50-ci illərin sonlarına qədər bir dramaturq və xırda hekayələr müəllifi kimi tanınmış İ.Əfəndiyev 1958-ci www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 62 ildə ilk dəfə iri həcmli «Söyüdlü arx» romanını oxuculara təqdim edir. Əsər yazıçıya böyük uğur qazandırdı və onun monumental nəsr yaradıcılığının ilk bünövrə daşı oldu. Məlum həqiqətdir ki, qısa müddətdə geniş oxucu auditoriyası qazanmaq və ədəbi mühitdə, sözün yaxşı mənasında, bir təlatüm əmələ gətirmək baxımından İlyas Əfəndiyevin ―Söyüdlü arx‖ romanı öz dövrünün qiymətli sənət nümunəsi olmuşdur. 1959-cu ildə kitab halında buraxılmış bu əsər о vaxtadək bir hekayənəvis və dramaturq kimi məşhur olan İlyas müəllimin yeni yaradıcılıq imkanlarından, orijinal romançı təfəkkürünə malik olduğundan xəbər verirdi. Bu roman haqqında о illərin qocaman ədiblərindən, gənc şairlərindən başlamış, görkəmli tənqidçilərinə qədər bir çox müəlliflər məqalə və resenziyalarla çıxış etmiş, çoxlu oxucu məktubları nəşr edilmişdi. (Bax: Axundova M. «Söyüdlü arx» (Eyni adlı roman haqqında) //Azərbaycan qadını. - 1959. - №8. - s.18; Xəlilov Qulu. Nəsr əsərlərimizə aid qeydlər. (1953-1958) //Xəlilov Q. Böyük sənət uğrunda. - Bakı: Azərnəşr, 1962. - s.40-64; Miryəh- yayev M. İctimai mübarizənin ön sırasında. («Söyüdlü arx» romanı haqqında) //Ədəbiyyat və incəsənət - 1959. - 16 iyul; Rəhimov S. «Söyüdlü arx» barəsində //Ədəbiyyat və incəsənət. - 1959. - 7 fevral.; Rza Xəlil. «Söyüdlü arx» romanının qəhrəmanı Nuriyyəyə açıq məktub //Azərbaycan gəncləri. - 1959. - 11 yanvar və s...) Akademik Bəkir Nəbiyev bu romanın ədəbiyyata gəlişini belə xatırlayır: ―Bir gənc tənqıdçi olaraq mən о zaman Azərbaycan KP MK-nın orqanı olan ―Kommunist‖ qəzetinin redaksiyasında mədəniyyət Yüklə 3,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|