Xezer 324 41-70. cdr pdf cdr

58

324 Dekabr  2013

özəl olsa da, onlara da dövlət bağçaları kimi yardım edi-

nişdən məhrum edilir. Avstriyada 3 illik analıq məzu-

lir. 

niyyətinin 16 həftəsi 100% ödənişli, qalanı isə qismən 

Finlandiyada  erkən  təhsil  tam  pulsuz  olmasa  da, 

ödənişlidir. İsveçdə verilən 480 günlük məzuniyyət hər 

xərclərin çox hissəsi dövlət tərəfindən qarşılanır. Bu ödə-

iki valideyn arasında bölüşdürülür və bunun 390 günü 

niş ailə üzvlərinin sayından və ailənin gəlirindən asılı 

80% ödənişlidir. Koreyada analıq məzuniyyəti uşağın 

olaraq  aylıq  18-200  avro  təşkil  edir  və  əgər  artıq  bir 

doğuşdan beş yaşınadək olan dövrü əhatə edir və yalnız 

ailədən  bağçaya  ikinci  uşaq  gedirsə,  ödənilən  məbləğ 

üç  ay  təxminən  400  ABŞ  dolları  məbləğində  ödəniş 

azalır.

verilir.  Norveçdə  məzuniyyətin  43  həftəsi  100% 

ödənişli, 53 həftə isə 80% ödənişli olaraq verilir.

Ümumilikdə valideyn ümumi xərcin təxminən 15%-

ni ödəyir. Aşağı gəlirli ailələr üçün isə tam ödənişsizdir. 

Bu vəziyyət analıq məzuniyyəti müddətinin qanun-

vericilik tərəfindən azaldılması və uşaqları bağçalara ge-

Koreyada uşaqların 78%-i özəl bağçalara gedir və 

dən  analara  icazələrin  verilməsi  ilə  düzəldilə  bilər. 

burada valideynlər xərclərin 100%-ni ödəyirlər. Dövlət 

Çexiyada analar yalnız 4 yaşından aşağı uşağı ayda 5 

bağçalarında  isə  valideynlər  ümumi  xərcin  66%-ni 

gündən çox olmayaraq, 3 yaşdan aşağı uşağı   gündə 4 

ödəyirlər. 

saatdan  çox  olmayaraq  erkən  təhsil  xidmətlərindən 

UETQ mərkəzlərinə qəbul üçün uşaqların yaşı Avro-

yararlanarsa,  ödənişli  məzuniyyət  imkanlarından 

pa ölkələri üzrə müxtəlifdir. Bütün ölkələrin 3-6 yaşlı 

faydalana  bilər.  Bolqarıstanda  yarım  gün  bağçaya 

uşaqlar  üçün  proqramları  vardır.  Əksər  ölkələrdə  do-

gedən uşaqlara kitablar pulsuz verilir. 

ğuşdan başlayaraq (praktik olaraq 3 aydan), Danimar-

UETQ xidmətlərində müəllim-uşaq nisbəti keyfiy-

ka, Slovakiya və Lixtenşteyndə 6 aydan, Baltikyanı öl-

yətin təmin olunmasında çox önəmlidir. Adətən 3  yaş-

kələr, Bolqarıstan, İsveç, Avstriya və Sloveniyada isə 1 

dan aşağı olan   10 uşağa,   3-6 yaşlılar üçün isə   20-25 

yaşdan  etibarən  uşaqlar  bu  mərkəzlərə  gedə  bilər. 

uşağa  bir  müəllim  məsuliyyət  daşıyır.  Estoniya, 

Bolqarıstan, Malta, Rumıniya, İngiltərə, Lixtenşteyn ki-

İrlandiya,  Latviya,  Finlandiya  və  İslandiyada  bir 

mi ölkələrin kiçik yaşlılar üçün “İlk üç il önəmlidir” 

müəllim üçün  uşaqların sayı 12  və ya daha aşağıdır. 

(Birth to Three Matters) milli tədris proqramları vardır. 

Avropada  UETQ  xidmətinin  təminatında  əsas  üç 

Beş şimal ölkəsi və Sloveniya 0-6 yaşlı uşaqlar üçün 

məqsəd nəzərə alınır: 1.0-3 yaşlılar – uşaqların fiziki, 

kurikulum və metodologiyanın hazırlanması istiqamə-

psixoloji və sosial baxımdan inkişafına kömək, valide-

tində işlər aparır. Eləcə də Belçika, Estoniya, İrlandiya, 

ynlərin işləyə bilmələrinə dəstək, uşaqların erkən təhsil 

Litva 0-6 yaşlılar üçün tədris proqramının hazırlanması-

alması və sosiallaşması, sosial problemlərin qarşısının 

na başlamaq niyyətindədirlər. 

alınması; 2. 3-6 yaşlılar - əsasən təhsil alma baxımından 

Bir çox ölkələr 0-3 yaşlı uşaqlar üçün ET xidmətləri-

önəmlidir, koqnitiv və sosial inkişaf, erkən öyrənmə və 

nin  iqtisadi  məqsəd  güddüyünü  hər  iki  valideynin 

sosiallaşma;  3.  Məktəbə  başlamaq  üçün  ilkin  yazma, 

işləmə  imkanının  olması  ilə  əlaqələndirirlər.  Lakin 

oxuma, riyazi vərdişlərin öyrənilməsi, fiziki sağlamlıq.

bunun təhsil və sosiallaşma kimi amilləri daha vacibdir. 

Bağçalarda hər öyrənmə sahəsi uşaqlarda müəyyən 

Bəzi ölkələr erkən təhsilə qayğıdan kənar qalan uşaqları 

inkişafa səbəb olur. Belə ki: 

pis rəftardan qorumaq, onlara sağlam mühit yaratmaq, 

digərləri  isə  kasıblıq  səviyyəsinin  azalması  vasitəsi 

·

Ümumilikdə  savadlılıq  dərəcəsinin  inkişafı 

kimi  baxır.  Latviyada  UETQ  xidmətinin  0-3  yaşlılar 

digər bacarıqların əldə edilməsi istiqamətində bir vasi-

üçün təmin edilməsi doğumun sayını artırmaq məqsədi 

tədir və o, dil inkişafı, oxu bacarıqları, məktəbdəki gös-

güdür. 

təricilər və nailiyyətlərlə birbaşa əlaqəlidir. 

Araşdırmalar göstərir ki, bütün dünyada 0-3 yaşlılar 

·

Erkən  riyazi  bacarıqlar  uşaqlarda  məkan,  za-

arasında bağçaya gedən uşaqların sayı 3 yaşdan sonra ge-

man, kəmiyyət, ölçü, məntiqi düşüncə və problem həl-

dənlərin sayından xeyli azdır. 

letmə bacarıqlarının formalaşmasına töhfə verir. 

Qanunlarda edilən dəyişikliklər də bağçalara qoyu-

·

UETQ xidmətlərində İKT-nin tətbiqi uşaqlarda 

lan uşaqların sayının artmasına gətirib çıxara bilər. Mek-

yaradıcılq və marağın artmasına təsir edir, yazılı və şifa-

sikada 2002-ci ildə konstitusiyada bağça təhsilinin icba-

hi dil arasındakı sərhədi aradan qaldırır, eləcə də, onlara 

ri olması ilə bağlı edilən dəyişiklik 4 və 5 yaşlılar arasın-

mücərrəd anlayışları dərk etməkdə yardım edir. 

da bağçaya gedənlərin sayının artmasına səbəb olmuş-

·

Elmlə bağlı bilgilər uşaqlara məntiqin prinsip-

dur. 

lərini  öyrənməkdə,  problemi  yaxşı  həll  edə  bilməkdə 

Bəzi  ölkələrdə  sosial  təhlükəsizlik  sistemi  UETQ 

yardım  edir  və  onların  İQ  dərəcəsinin  yüksəlməsinə 

xidmətlərindən yararlananların sayını azaldır. Belə ki, 

səbəb olur. 

analıq  məzuniyyətinin  uzunmüddətli  olması,  eləcə  də 

·

İncəsənət və musiqi bilikləri uşaqlarda diqqəti 

onlar  üçün  verilən  genişmiqyaslı  təminatlar  anaların 

artırır,  təsəvvürlərinin  və  zövqlərinin  formalaşmasına 

evdə oturub öz uşaqlarına baxmasına səbəb olur. Buna 

gətirib çıxarır.

misal olaraq Rumıniya, Estoniya, Litva, Avstriya kimi 

·

Uşaqların fiziki inkişafı onların sosial bacarıq-

ölkələri göstərmək olar. Rumıniyada analıq məzuniyyə-

larını inkişaf elətdirir. Sağlamlıq və gigiyena üzrə bilgi-

ti iki il ərzində tam ödənişlidir və hətta bu ödənişin məb-

lər uşaqların gigiyena və qidalanma vərdişlərini inkişaf 

ləği bəzi maaşlardan daha çoxdur. Lakin uşaqlar hər ha-

etdirir.

nsı erkən təhsil imkanlarından yararlanarsa, ana bu ödə-

---