Xix əsr azərbaycan şERİ antologiyasi

____________________Milli Kitabxana______________________

 

 

Edibdi xalqa təvəllanızı xuda vacib,

 

 

Necə rəvadı Xudayə qalam təvəllayə.

 

 

Nəvayə gəlməyə var gülĢəni-əzadə Dəxil,

 

 

Nə ehtiyac dəxi əndəlibi-Ģeydayə.

 

 

* * *

 

 

TutmuĢ cahanı naleyi-va qürbəta qərib,

 

 

Güya gəlibdü naləyə bir binəva qərib.

 

 

Bilməni nə Ģüurdur ki, tutub əhli-aləmi,

 

 

Məclis qərib, növhə qərib, həm əza qərib.

 

 

Bilməm nədir cəzası bu qürbətdə ölməyin,

 

 

Həm ənbiya qərib olub, həm övliya qərib.

 

 

Əvv əl bu möhnəti eləyib Ģövq ilə qəbul, 

Can verdi Kufədə Əliyü Murtəza qərib.

 

 

Qoydu Əli dalınca qədəm nayibi-Əli,

 

 

Oldu Ģəhid zəhr ilə ol Müctəba qərib.

 

 

Heç kəs qərib olmadı billah Hüseyn kimi, 

Ölkə qərib, əyal qərib, əqrəba qərib.

 

 

NəĢi qərib, fərĢi qərib, ölməyi qərib,

 

 

Həncər qəribü xəncəri-ġümri-dəğa qərib.

 

 

Yeddi bacı, beĢ-altı hərəm, xeymədən çıxıb,

 

 

Həsrətlə can verirdi Ģəhi-Kərbəla qərib.

 

 

ġümri- ləin kəsib baĢını nizəyə vurub, 

Peykər qəribü baĢ qəribü cüda qərib.

 

 

Dörd dövrəsində nəĢi-cavanani-gülüzar, 

Əkbər qəribü Qasimi-növkədxuda qərib.

 

 

 

 

 

 

179

 

---

____________________Milli Kitabxana______________________

 

 

Qolsuz düĢüb Fərat kənarında bir cavan,

 

 

Qollar qəribü məĢki qəribü ləva qərib.

 

 

Zeyn əb çəkərdi nalə ki, ya ümmətür-r əsul, 

Öldü bu çöldə sibti-rəsuli-xuda qərib.

 

 

Bir kimsə yox məgər edə möminlərə xəbər,

 

 

Ya qövmüs-səlat və nahahüna qərib.

 

 

Cəbril tacını götürüb eylədi səda, Öldü 

bu çöldə Ģəfeyi-ruzi-cəza qərib.

 

 

Nə qüsl, nə hənut, nə tabut, nə bir məzar,

 

 

Harda qalıb bu növ ilə bir binəva qərib?

 

 

Hansı qərib n əĢi qalıb üç gün, üç gecə? 

Ġsti qum üstə bikəfənü birəda qərib.

 

 

Bəs olmadı, əyalini ġamə apardılar,

 

 

Mənzil qəribü nalə qəribü nəva qərib.

 

 

Bağdadə get, sorağ elə Musi ibn Cəfəri,

 

 

Zindan qərib kündəvü zənciri-pa qərib.

 

 

On yeddi il soruĢmadı bir kimsə halını, 

Ümmət qərib, Ġmam qəribü cəfa qərib.

 

 

Qürbət qəmini bir-birinə irs qoydular,

 

 

Ta zülət ilə öldü imam Rza qərib.

 

 

Bu gün özünü Ģahi-Xorasanə sal Dəxil,

 

 

Ağla ki, olsun ağlamağından riza qərib.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

180

 

---

____________________Milli Kitabxana______________________

 

 

MƏHƏMMƏDƏLİ BƏY MƏXFİ

 

 

Bədii əsərlərini "Məxfi " təxəllüsü ilə yazan Məhəmmədəli bə y Vəlizadə 

1821-ci ildə Şuşada doğulmuşdur. Orada yeni tipli məktəbdə oxumuş, fars və 

rus  dillərini  öyrənmişdir.  Şuşada  və  İrəvanda  dövlət  idarələrində  çalışmış, 

dövrün qabaqcıl ziyalıları ilə dostluq etmişdir.

 

 

1891-ci  ildə  dünyasını  dəyişən  Məxfinin  Azərbaycan  və  fars  dillərində 

gözəl  şeirləri  qalmışdır.  Filologiya  elmləri  namizədi  Raqub  Kərimov  onun

 

əsərlərini

 

toplayaraq  Bakıda  "Qəzəllər"  (2001)  adı  ilə  nəşr  etdirmişdir. 

Burada verilən örnəklər həmin kitabdan gotürülmüşdür.

 

 

QƏZƏLLƏR

 

 

Mətləbim kuyində didari-cəmalındır sənin,

 

 

Zindəganlıqdan qərəz əlhəqq vüsalındır sənin.

 

 

ÇeĢmeyi-heyvandan sönməz bu könlüm 

yanqusu, Arizuyi-xatirim abi-zülalındır sənin.

 

 

Gəl məzarım üstə, sərvim, bir qədəm bas sinəmə,

 

 

Bu sərü tən xaki-payin paymalındır sənin.

 

 

Əhli-üĢĢaqın səlamət olmağı mümkünmüdür? 

Hər qiya baxdıqda can almaq xəyalındır sənin.

 

 

QaĢların tağın qoyub, mehraba meyl etməz könül,

 

 

Səcdəgahım eĢq ara ol künc-hilalındır sənin.

 

 

Söhbəti-xəlqi-cahan yanımda bir əfsanədir,

 

 

Mətləbim ĢəkkərĢekən Ģirin məqalındır sənin.

 

 

Daneyi-əngurudur düĢmüĢ meyi-gülfam ara

 

 

Ləblərində, yoxsa ol hinduyi-xalındır sənin.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

181

 

---

____________________Milli Kitabxana______________________

 

 

Urmusan, ey məh, deyirlər dəm kəmali-hüsndən

 

 

Bu müĢəxxəs oldu nöqsanü zəvalındır sənin.

 

 

Gəl, gəl, ey arami-can, can verməyim oldu əyan.

 

 

Məxfiyi-dilxəstə müĢtaqi-cəmalındır sənin.

 

 

* * *

 

 

Rəhm qılmaz məni-dilxəstəyə, cananıma bax,

 

 

Böylə birəhm yolunda bu çıxan canıma bax.

 

 

Ey məni xəstə qılıb halıma rəhm eyləmiyən,

 

 

Səri-kuyindəki bu naleyi-əfqanıma bax.

 

 

Ey deyən duzəx odun hicr ilə yeksan, bir gül 

Çak edib köksümü, bu sineyi-suzanıma bax.

 

 

Könül, əhvalını sordum, rupərivəĢ söylədi,

 

 

Bu qara telləri gör, zülfi-pəriĢanıma bax.

 

 

Ey düĢən eĢqinə gülçöhrələrin, bir göz açıb,

 

 

Laxta-laxta cigərimdən tökülən qanıma bax.

 

 

Sorma, ey Ģux, könül halətini hicran gecəsi,

 

 

Qanlı göz yaĢımı gör, dideyi-giryanıma bax.

 

 

Qılmadın Ģükrünü ol neməti-vəslin bir dəm, 

Ġndi, ey Məxfi, gəlib bu Ģəbi-hicranıma bax.

 

 

* * *

 

 

Olmasın bir ləhzə kəm, yarəb, baĢımdan Ģuri-eĢq, 

Çıxmasın bu mülki-dildən bir zaman qovğayi-eĢq.

 

 

Çəkməz dünya q əmin gər getsə əlindən varü 

yox, Çun pənahımdır mənim ölüncə mavayi-eĢq.

 

 

Ey könül, bu Ģövkət dünyası sitəmdir bana,

 

 

Rəğbət etməz padĢahlar təxtinə Ģeydayi-eĢq.

 

 

 

 

182

 

---