Xülasə "Dədə Qorqud kitabı"nın ingilis dilindən tərcüməsi Paul Mirobilə məxsusdur. "Dədə
Yüklə 207,4 Kb. Pdf görüntüsü
|
|Ы> QpMjbJ. • 2013/IV 31 “ Sid”də ziyafət və banketlər eyni mahiyyət kəsb edir. Sidin yenicə ərə getmiş qızlarının şərəfinə təşkil etdiyi vida mərasimində həm şənlik, həm də kədər hiss olunur, çünki bu, Sidin onun qızlarını döyüb incidən kürə- kənlərindən intiqam alacağı bir səhnəni yaradacaq! Kolada döyüşündən (bənd 59,60) sonra, böyük qonaqlıq təşkil olunur. Burada əsl şənlik hökm sürür. Sid qarətin beşdə birini alır (12). “Nibelung haqqında nəğmə”də də ziyafətlər qəmli mənzərəni təsvir edir. Ov zamanı Ziqfrid Hagen tərəfindən öldürülür və onun arvadınm in- tiqamı Günterin, Hagenin, Krinbildin və başqalarının qətlə yetirildiyi ziyafətlərdə alınır. 2378-ci stanzanın axırıncı iki bəndi bu orta əsr dixoto- moiyasını yenə də önə çəkir: “M onarxın bayram şənliyi indi yasa döndü, Belə ki, şənlik haçansa sonda kədərlə bitir.” “B eovulf’da və "Dədə Qorqud kitabı"nın on ikinci boyunda yas bay- ram şənliyini, kədər isə sevinci əvəz edir! Bununla belə, biz qeyd etmə- liyik ki, bu qanlı mənzərələrlə yanaşı, şənlik mərasimlərini təsvir edən uzun səhnələr də var. Məsələn, on altıncı beytdə (qitədə) Ziqfridə cən- gavərlik titulunun verilməsi və altmış beşinci beytdə (qitədə) Brunhldin Vomsda keçirilən toy şənliyi buna misal ola bilər! Bizim orta əsr eposlarımızın əksəriyyətində mələk motivi mövcuddur, çünki həm islam, həm də xristian dinində onlar eyni vəzifəni daşıyırlar: onlar Allahın xəbər çatdıranlarıdır. Bununla belə, onların “dini” vəzifələri eyni olsa da, onların “texniki” vəzifələri bir-birindən fərqlənir. Beşinci boyda Əzrailin fəaliyyəti tamamilə dini mahiyyət kəsb edir. O, Allahla Dəli Domrul arasında əlaqə yaradır. Ən başlıcası, Əzrail Allahla danışır və beləliklə maraqlı bir iyerarxiya yaradır: Dəli Domrul/adam - Əzrail/mələk - Allah! “Rolandın nəğməsi”ndə Cəbrail Roland və Allah arasında bu əlaqəni yaratmır, o, Rolandın ölümünü icra etmək üçün şairin yaratdığı “texniki” vasitədir. Çünki, məhz Cəbrail Rolandın canını alır! Bunun dini mahiyyət daşımaması (Cəbrail bir obraz olmaqdan daha çox, bir xristian ornamen- tidir) belə bir faktla izah oluna bilər ki, bu xristian “elementləri” çox gü- man ki, səlnaməçinin sonrakı tarixlərdə əsas mətnə etdiyi “əlavədir” (13). “ Sid”də də Cəbrail “Rolandın nəğməsi” eposunda oynadığı rolu oynayır. O, Sidin şücaətinin böyüklüyündən xəbər verir: “O, dərin yuxu- ya getdi, Cəbrail onun yuxusuna girdi: “Atlan, ey nəcib Kampidor, atlan və bir saat ərzində qabaqda çap, heç bir cəngavərin nail olmadığı uğuru qazan.” Motivlər haqqında bu qədər, indi də gəlin məcazları müzakirə edək. |Ы> QpMjbJ. • 2013/IV 32 M əcazlar Türk və Avropa mənşəli olmasından asılı olmayaraq, orta əsr epik ədə- biyyatında ozanlar məcazlardan istifadə etməklə, orta əsr düşüncəsini obrazlı bir dillə ifadə etmişlər. Reallığı dəyişməklə sonsuz olaraq bir əşyadan başqasına keçmə, ardı- cıl şəkildə əşyadan sözə və ya sözdən əşyaya keçmə Avropa-türk ağız ədəbiyyatını yaradan əsas keyfiyyətlərdir. Hiperbola, metafora, müqayisə, metonimiya, təşxis qəhrəmanlıq dünyasını təsvir etmək üçün, ozanların istifadə etdikləri texniki vasitələrdir; bunlar qəhrəmanlıq səhnələrini çək- mək üçün ozanların işlətdikləri rənglərdir. Gəlin ən çox işlənən məcazlardan biri olan müqayisədən başlayaq. Dö- yüşlərin amansızlığı təbiət-silah müqayisəsi ilə təsvir edilə bilər, çünki bunların hər ikisi orta əsr düşüncəsi üçün məhvedici təsirə malik idi. "Dədə Qorqud kitabı"nda Qazanın nizəsi düşmənin sinəsindən şimşək kimi keçir: “Göksünden şimşek gibi öteye geçdi.” Nizə öz sancılma sürətinə görə şimşəklə müqayisə edilir. “Zil qara” saç adətən cida və ya qarğı ilə müqayisə olunur: “Karğı gibi kara saçımı yolduğum çok.” Bu saç-qarğı müqayisəsi saçın rənginə və möhkəmliyinə əsaslanaraq edilə bilər. Beyrəyin deyiklisi Banı Çiçəiyn gümüşü biləkləri var: “ ... gümüş gibi ak bilegini açtı, elini çıkardı.” Banunun gümüşə bənzər biləkləri bir neçə semantik-bədii dəyər daşıya bilər. Ola bilsin ki, ozan-şaman imancına görə, kosmoloji nərdivanın al- tıncı qatının, cənnətin rəmzi olan ayı nəzərdə tutur (14). Biləklər, həm- çinin güc rəmzidir. Banı məşhur pəhləvan və mahir ox atıcısıdır. Bu bilək- gümüş müqayisəsi bütün eposda bir dəfə və yalnız Banı üçün işlənir. Assonans fiquru əsasında yaranmış müqayisələrlə, Qazan oğlu Uruza təhlükəli düşmənin nişanələrini öyrədir: “Kara deniz gibi çalkanıp gelen, Kafirin askeridir. Güneş gibi ışıldayıp gelen, Kafirin başında mığteridir. Yıldız gibi parlayıp gelen, Kafirin mizrağıdır.” Uruza məlum olan əşyalar, dəniz, günəş və ulduzlar Uruzun hələ bil- mədiyi məvhumlara, kafirlərə köçürülüb. Təbiətə aid bu məfhumların gücü kimi, düşmən ordusunun gücü də, nəzərə alınmalıdır. Ata müharibə və ona qarşı ehtiyat tədbirlərini müqayisələr vasitəsi ilə oğluna öyrədir. Şiddətli döyüşləri təsvir etmək üçün, dastan qoşanların işlətdikləri müqa- yisələr deyilənlərin daha güclü və təsirli səslənməsinə imkan verir və bu Yüklə 207,4 Kb. Dostları ilə paylaş:
|