www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Həcər Hüseynova "Nitqin inkişafına dair praktik məşğələlər"
86
əvvəlcə Fəxri Xiyabanda xalqımızın ümummilli lideri,
müasir müstəqil dövətimizin memarı və qurucusu Heydər
Əliyevin xatirəsini ehtiramla yad etmiş, məzarı önünə
güllər qoymuşlar…
2. VerilmiĢ mətnin üslubunu müəyyənləĢdirin:
Dilçiliyin sintaksis sahəsində öyrənilən əsas məsələ-
lərdən biri də sintaktik əlaqələrdir. Sintaktik əlaqənin iki
növü var:
1. tabesizlik əlaqəsi
2. tabelilik əlaqəsi
Tabesizlik əlaqəsi həmcins üzvlər və tabesiz mürək-
kəb cümlənin tərəfləri arasında olur.
Tabelilik əlaqəsi isə biri digərindən asılı olan, onu
izah edib aydınlaşdıran tərəflər, sərbəst söz birləşmələ-
rinin əsas və asılı tərəfləri, tabeli mürəkkəb cümlənin baş
və budaq cümlələri arasında mövcuddur.
3. Mətnin üslubunu müəyyən edin:
- Ay qız, demirəmmi, gəl bir az bu uşaqlara kömək
elə.
- Gəlirəm, ay ana. Gəlirəm.
- Axşam oldu daha, bir az tez olun. Deyəsən, yağış
da yağacaq.
- Gəldim, ay ana, gəldim daha.
- Tez olun, qızlar. Yağış yağsa geriyə-kəndə
qayıtmaq çətin olacaq. Artıq qaranlıq da düşür…
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Həcər Hüseynova "Nitqin inkişafına dair praktik məşğələlər"
87
87
87
4. Mətnin üslubunu müəyyən edin və səciyyəvi
cəhətlərini söyləyin:
Oğlu əsir, qızı əsir,
Qışı əsir, yazı əsir.
Haqq deyəni yalan kəsir,
Yalana yar olan dünya.
Düzü əyrinin adına,
Yaşı qurunun oduna.
Məzlumların fəryadına
Qulağı kar olan dünya. (H.H)
5. VerilmiĢ mətn hansı üslubdadır.
Keçmə, Araz dərindi,
İçmə suyu sərindi.
Həsrət qalan bu ellər
Sənin də ellərindir.
Bu dağda mənəm sənsiz,
Dağı enmənəm sənsiz.
Harda ahu mələsə
Bil ki, o, mənəm sənsiz.
Suallar:
1. Üslub və üslubiyyat terminlərini izah edin.
2. Ədəbi dilin neçə funksional üslubu var? Hansılar-
dır?
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Həcər Hüseynova "Nitqin inkişafına dair praktik məşğələlər"
89
89
89
V. Test tapĢırıqları
1. Müasir Azərbaycan ədəbi dilində neçə üslub var?
a) 4
b) 5
c) 3
d) 2
e) 6
2. Jest nədir?
a) əl-qol hərəkətləri
b)
üz əzələlərinin hərəkəti
c) qəzəblənmək
d) qarğışlar
e) alqışlar
3. Nitq etiketləri sırasında yanlış olanı seçin.
a) müraciət
b) təbrik
c) ayrılma
d) görüşmə
e)
jestlər
4. Bədii üslubun əsas cəhəti.
a) obrazlılıq
b) terminlilik
c) təkmənalıq
d) qrafik işarələr
e) sxemlər
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Həcər Hüseynova "Nitqin inkişafına dair praktik məşğələlər"
90
5. Monoloq və dialoqlardan ən çox hansı əsərlərdə
istifadə olunur?
a)
dram əsərlərində
b) hekayələrdə
c) şeirlərdə
d) nağıllarda
e) romanlarda
6. İşgüzar sənədlərə aid deyil.
a)
tərcümeyi-hal
b) ərizə
c) izahat
d) prezident fərmanları
e) elanlar
7. Funksional üslublar birləşərək nəyi əmələ gətirir?
a) ədəbi dili
b) dialektləri
c)
fərdi nitqi
d) bədii üslubu
e) xalq danışıq dilini
8. Biri rəsmi sənəd deyil.
a) qanun
b) fərman
c)
sərəncam
d) əmr
e) ərizə
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Həcər Hüseynova "Nitqin inkişafına dair praktik məşğələlər"
91
91
91
9. Biri işgüzar sənəd deyil.
a) ərizə
b) tərcümeyi-hal
c) elan
d) sərəncam
e) reklam
10. Elmi üslubun əsas cəhəti hansıdır?
a) obrazlılıq
b) terminlilik
c) emosionallıq
d)
ekspressivlik
e) çoxmənalıq