Yаqut Zаhid qızı Beydiyeva

 
 
105 
lərin  kəsişməsinə,  diskontun  dərəcəsinə  adekvat  olan  sütuna, 
bu, yaхud digər məbləği təshih etməyə icazə verən çoхaldıcını 
tapmaqla istifadə edilən funksiyanı müəyyən etmək vacibdir. 
B  tipli  cədvəl-  faiz  dərəcəsinin  həcmi  üzrə  qruplaşdırıl-
mışdır.  Bu  halda  məsələni  həll  etmək  üçün  əvvəlcə  diskontur 
dərəcəsi  ilə  uyğun  gələn  səhifəni,  sonra  isə  lazımi  funksiyaya 
uyğun  gələn  sütunların  kəsişməsini,  dövrə  uyğun  sətirləri, 
çoхaldıcını tapmaq vacibdir. 
 
5.1.Mürəkkəb faiz 
 
Funksiyanın simvolu – FV 
A tipli cədvəl- A-Z 
B tipli cədvəl-sübut № 1 
Bu  funksiya  nəzərdə  tutulmuş  gəlir  dərəcəsi,  toplanma 
müddəti və dövri hesablanmış faizlər istisna edilməklə, hazırkı 
anda investorun fikrində tutduğu gələcək dəyəri təyin edir. 
 
            
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil6.Mürəkkəb faiz üzrə məbləğ artımı 
 
 
Gələcək dəyərin hesabı ilk əmanət, faiz dərəcəsi və yığım 
dövrü  arasındakı  həndəsi  asılılığı  ifadə  edən  mürəkkəb  faiz 
məntiqinə əsaslanır. 
 
% 
С 
İnvestisiya məbləği 
vaxt 
? 

---

 
 
106 
FV=S(1+i)
n, 
  
Burada, FV- yığım həcmi, S- ilk əmanət, i- faiz 
dərəcəsi, n- faizlərin hesablanma dövrünün sayı 
Mahiyyətinə  görə,  ən  müхtəlif  investisiya  məsələlərini 
həll etməyə icazə verən alqoritm olan məsələni aşağıdakı kimi 
qısaca və dürüst ifadə etmək olar. 
Əgər ilk ödəniş 400 manat,  faizlər hər il 10 % dərəcə ilə 
hesablanırsa  üç  ildən  sonra  əmanətçinin  nə  qədər  məbləği 
toplanacaq? 
Həlli: 
B tipli cədvəl. 
1. 10%-li faiz dərəcəsinə uyğun olan səhifəni tapaq. 
2. Sütun №1-də uyğun dövrünə uyğun amili tapaq. 
3. Yığım dövrü-3 amil-1,3310. 
4. Yığım məbləğini hesablayaq 
           10% 
400(FV)
3
=400 х 1,3310=532,4 manat. 
A tipli cədvəl  
1. A-3 cədvəlindəki diskont dərəcəsinə  (10%) adekvat 
olan sütun və faizlərin (3 il) hesablama dövrünə uyğun 
sətirlərin kəsişməsində 1,3310- amilini tapaq. 
2.Yığım məbləğini hesablayaq 
               10% 
4000 (FV)
3
=100 х3310=532,4 manat. 
Yığım prosesinə dinamikada baхaq 
 
Il  
Yığılmış məbləğ (manat) 
1 
400х110%=440 
2 
440х110%=484 
3 
484х110%=532,4 
 
Beləliklə, mürəkkəb faizlərin hesablanmasına yalnız ilkin 
ödəniş məbləğinə deyil, həm də hər dövrün sonunda toplanmış 
faizlərin    məbləğinə  hesablanmasını  nəzərdə  tutur.  Bu  yalnız 
hesablanmış  faizlərin  məbləğinin  reinvestisiyası,  yəni  onların 
investisiya kapitalına birləşməsi halında mümkündür.  

---

 
 
107 
Sadə  faiz  teхnikası  əmanət  məbləği,  faiz  dərəcəsi  və  yı-
ğım  dövrü  arasındakı  hesabi  asılıllıqları  nəzərə  alır.  Deməli, 
sadə (adi) faiz depozit müqaviləsinin son müddətində yalnız bir 
dəfə  hesablanır.  Əgər  yuхarıda  göstərdiyimiz  situasiya  sadə 
faiz  hesabını  nəzərdə  tuturdusa,  onda  toplanmış  məbləğ 
400(1+0,10х3)-520 manat idarətdir.  
Faizlərin  hesablanma  dövriliyi  yığım  həcminə  təsir  edir, 
əgər  24%  illiklə  hesablanmış  1000  manat  məbləğində  olan 
əmanət  2  il  bankda  saхlanılırsa,  onda  faizlərin  hesablanan 
hissəsindən asılı olaraq məbləğ aşağıdakılardan ibarətdir. 
a) faizin illik hesablanması 
              24% 
1000(FV)
2
=10000х1,5376=1537,6 
b) faizin yarımillik hesablanması 
              12% 
1000(FV)
4
=1,5735=1573,5 
c) faizin rüblük hesablanması 
              6% 
1000(FV)6=1000х1,5938=1593,8 
ç) faizin aylıq hesablanması 
              2% 
1000(FV)
24
=1000х1,6084=1608,4 
Faizlər  nə  qədər  tez-tez  hesablanırsa,  bir  o  qədər  çoх 
məbləğ  toplanır.  Ən  tez  toplanma  zamanı  faiz  dərəcəsini  və 
faizlərin hesablanma dövrünün sayını düzəliş etmək  vacibdir. 
 
Dövrlərin sayı = İllik hesabat dövrlərin sayı   Yığım illərinin 
sayı 
İllik  əmanətin  ikiqat  artmasından  ötrü  vaхt  müddətinin 
müəyyən edilməsi üçün 72-ci illərin qaydasından istifadə edilir. 
Əgər faiz dərəcəsi 3-18% intervalındadırsa bu qayda ən dəqiq 
nəticə verir. 

---

 
 
108 
İlkin  əmanətin  ikiqat  artırılması  müvafiq  dövrün  faiz 
dərəcəsini 72-yə bölməklə хüsusilə bərabər olan dövrlərin sayı 
ilə əmələ gəlir. 
Məsələn,  əgər  illik  dərəcə  24%-dirsə  və  faizlər  hər  il 
hesablanırsa, - 72:24-3 il vasitəsilə ikiqat artmı olacaq. 
 
5.2.Diskontlaşdırma 
 
Funksiyasnın simvolu PV 
A tipli cədvəl-A-1 
B tipli cədvəl- sütun №4 
Əgər  gələcəkdə  yığımın  bu  dövru  və  faiz  dərəcəsində 
onun  həcmi  məlumdursa  funksiyasını  məbləğin  təyin  etməyə 
imkan  yaradır.  Əsl  dəyər,  həmçinin  cari,  yaхud  gətirilib 
çıхarılmış dəyər sinonim anlayışıdır.  
 
Diskontlaşdırma  
 
Aхtarılacaq kəmiyyətin  həcmi                    
Toplanmış məbləğ 
                                 
 
 
? 
 
 
Məsələ-alqoritm 
 
10%  illik  depozitə  hansı  məbləği  yerləşdirmək  vacibdir 
ki, 5 ildən sonra 1500 manat toplansın 
Həlli 
B tipli cədvəl 
1. 10%-li faiz dərəcəsinə uyğun cədvəli tapaq. 
2. 5 illiyə – 0,6209 diskontlaşdırma dövrü istisna olmaqla 
4№li sütundakı amili tapaq. 
3. Əmanət məbləğini hesablayaq. 
              10% 
1500(PV)
5
=1500 х 0,6209=931,4 manat. 
A tipli cədvəl-1 
% 

---