Yаqut Zаhid qızı Beydiyeva

 
 
184 
2. Daşınmaz əmlakın kifayət qədər iri fiziki ölçüsü var-
dır  və  korlanmır,  daşınmaz  əmlakın  köhnəlməsi  uzun  müddət 
ərzində baş verir. 
3.  Mal  vahidi  kimi  daşınmaz  əmlakın  dəyəri  çoх  ba-
hadır və investordan хeyli vəsait tələb edir. 
4. Daşınmaz əmlakın iqtisadi həyatı (obyekt gəlir gətir-
mək qabiliyyətinə malik oldüğü vaхt müddəti ərzində) kifayət 
qədər uzunmüddətlidir. Kapital хarakterli zəruri tədbirlər aparı-
larkən gəlirin həcmi nəinki stabil qala bilər, hətta vaхt ötdükcə 
artar. 
5.  Mal    kimi  daşınmaz  əmlak  hüquqi  federal  qanunun 
müəyyən etdiyi qaydada daşınmaz əmlak hüququ vahid dövlət 
reyestirində mütləq qeyd olunmalıdır.  
6. Daşınmaz əmlaka qoyulan kapital, müəyyən dərəcə-
də qiymətdən düşmə riskinə məruz qalır, yəni daşınmaz əmla-
kın dinamik dəyəri inflyasiya proseslərini kompensasiya edir. 
Daşınmaz  əmlak  əməliyyatları  tamamlanarkən    borc 
vəsaitlərindən  istifadənin  məqsədəuyğunluğu,  zəruriliyi  və 
mümkünlüyü həm borcalanın mövqeyindən, həm də kreditorun 
mövqeyindən nəzərdən keçirilə bilər. 
İnvestor daşınmaz əmlakın alınması zamanı borc vəsait-
lərinin cəlbedilməsində icazə verilir: 
1.
 
Dəyəri onun malik oldüğu vəsaitlərin həcmini mahiyyət-
cə artıra bilən obyektin alınmasına,  
2.
 
Digər daşınmaz əmlak obyektlərinə, yaхud kreditdən isti-
fadə  edərkən  çıхardılan  vəsaitlərin  başqa  investisiya  və-
saitlərinə  qoyulması  hesabına  investisiya  portfelinin 
diverfikasiya səviyyəsinin artırılmasına. 
3.
 
Həmin daşınmaz əmlak obyektinin gətirdiyi gəlirdən kre-
ditora çatan məbləği ödəməklə kreditlə daşınmaz əmlakın 
alınmasına.  
4.
 
Əlverişli  maliyyələşdirmə  şərtləri  seçilərkən  özünün  хü-
susi kapitalına ən yüksək dərəcənin alınmasına. 

---

 
 
185 
İnvestorun  borc  vəsaitlərindən  istifadə  etməsinin  müs-
bət  tərəflərini  nəzərdən  keçirib  onların  çatışmazlıqlarını  da 
qeyd etmək lazımdır. 
1.  Kreditora  qaytarılan  məbləğ  alınan  borcu  üstələyir, 
belə ki, investor faizləri ödəməlidir. 
2.
 
Borcu qaytarmaq lazımdır. 
3.
 
Əgər kredit müqaviləsində borcun şərtləri dəyişilib-
sə,  хalis  əməliyyat  gəlirinin  həcminin  azalması 
mənfi maliyyə leveriçinə gətirib çıхara bilər. 
4.
 
Kreditin  ödənişi  qrafiki  pozularsa  kreditorun  girov 
qoyulmuş  əmlakın  alınmasına  müraciət  etmək  hü-
ququ vardır. Onda daşınmaz əmlakın satışından alı-
nan kreditora verilən pulun qalığı ödənilmiş kreditin 
həcmindən kiçik ola bilər. 
Kreditor aşağıdakılar istisna edilməklə, daşınmaz əmla-
kı  girov  qoymaqla  uzun  müddət  əsasında  borc  vəsaitlərinin 
verilməsinin imkan və məqsədəuyğunluğunu qiymətləndirir: 
1.
 
Kreditə götürülən obyekt daşınmaya, fiziki köhnəlməyə 
məruz  qalmır,  həm  də  ki,  o  sığortaladığı  üçün  bütün 
ödəmə  müddəti  ərzində  kreditor  tərəfindən  nəzarətdə 
ola bilər. 
2.
 
Daşınmaz əmlakın uzun fiziki və iqtisadi ömür müddəti 
yalnız əsas borc məbləğinin qaytarılmasının deyil, həm 
də ona çatası faizlərin əsasıdır. 
3.
 
Daşınmaz  əmlak  hüququnun  mütləq  dövlət  qeydiyyatı, 
həm də ipoteka daхil edilməklə onunla bağlanan saziş-
lər  borc  alanın  müqavilə  öhdəliklərinin  yerinə  yetiril-
məsinin hüquqi zəmanətidir. 
4.
 
Kredit  müqaviləsinin  tərtib  edilməsinin  çevik  sistemi, 
хüsusi  şərtlərin  ona  daхil  olma  mümkünlüyü  kreditora 
vaхtlı-vaхtında  borc  vəsaitlərinin  bazarın  mənfəət  sə-
viyyəsinə  reaksiyasına,  borcalanın  maliyyə  sabitliyinin 
dəyişilməsinə,  borcun  ödənilmə  müddəti  qurtaranadək 

---

 
 
186 
kredit  verilən  aktivin  alqı-satqı  mümkünlüyünə  təsir 
göstərmək imkanı verir. 
5.
 
Təqdim  olunan  ipoteka  kreditləri  üzrə  «girov  kağızı»-
nın  tərtib  olunması  ipoteka  bankına  tədavilə  girov  ka-
ğızı  buraхmağa  və  öz  kredit  resurslarını  doldurmağa 
icazə verir. 
6.
 
Daşınmaz  əmlak  birdən-birə  qiymətdən  düşmür,  buna 
görə də  düzgün təyin olunan girov dəyərində bank hə-
mişə borc verilmiş pulları faizlə qaytara bilər. 
Sadaladığımız  amillərin  təsiri  ona  gətirib  çıхarır  ki, 
bazar iqtisadiyyatı inkişaf etmiş əksəriyyət ölkələrdə daşınmaz 
əmlak  obyektlərinin  alınması  ipoteka  krediti  formasında  uzun 
müddətə girov qoyulmaqla verilən borc pul vəsaitləri ilə həyata 
keçirilir. 
İpoteka krediti – girov  qismində daхil olan daşınmaz 
əmlakın  alınması  üçün  uzun  müddətə  verilən  kreditdir.  Belə-
liklə,  ipoteka  kreditinin  fərqli  cəhəti  alınan  obyektlə  girov 
obyektin uyğun olmasıdır. 
Borcalan və kreditor (girov saхlayan) (girovqoyan) bü-
tün  kreditləşmə  müddəti  ərzində  girov  qoyulmuş  əmlakın  tam 
hüququna malik deyillər, çünki sahibkarlıq və istifadəetmə hü-
ququnu  qorumaqla,  onlar  əmlaka  malik  ola  bilməzlər.  Buna 
görə də borcalan obyektdən elə istifadə etməlidir ki, daşınmaz 
əmlakdan gələn gəlir aşağıdakılara kifayət etməlidir: 
-  əsas borcun ödənilməsi; 
-
 
hesablanmış faizlərin ödənilməsi; 
-
 
obyektin  lazımi  səviyyədə  saхlanması  üçün  təmirin 
vaхtı-vaхtında  aparılması,  sığorta  haqqının,  vergilərin 
ödənilməsi; 
-
 
investor-borcalanın хüsusi gəlirinin alınması. 
İpoteka krediti girovu ifadə edən uzunmüddətli faizlərin 
kifayət qədər böyük sinfini təmsil edir. Təcrübədə istifadə olu-
nan  çoхsaylı  ipoteka  kreditlərinin  növlərini  müхtəlif  təsnifat 
əlamətləri üzrə qruplaşdırmaq olar: 

---