Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi
- Pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinin əlamətləri.
- Pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinin elementləri.
I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi ni bu son mərhələdə dövlətin imkanı var ki, əmtəələrin bölgüsü prosesinin tənzimlənməsinə müdaxilə etsin. Lazım gəldikdə isə istehlakla istehsalın əks əlaqəsini konkretləşdirsin. Pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinin əhəmiyyətinin böyüklüyü qanunvericiliyin bu müqavilə növünün tənzimlənməsinə diqqətini artırmışdır. Hüquqi tənzimləmə mənbələri pərakəndə alqı- satqı müqaviləsinin həm istehlak xarakterini, həm də eyni zamanda ayrı-ayrı əmtəə növlərinin satılması qaydasını müəyyən edir. Bu mənada əsas yeri AR MM-in 29-cu fəslinin 3-cü paraq- rafı və Mülki Məcəlləyə zidd olmayan yerdə "İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında" 19.09.1995-ci il tarixli Azərbaycan Respublikası Qanunu tutur. Həmin qanun Mülki Məcəllədə öz əksini tapmayan halları tənzimləyən normaları özündə cəmləşdirir. Pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinin əlamətləri. Alqı-satqı müqaviləsinin növü kimi pərakəndə alqı-satqı müqaviləsi də əmlakın əvəzli olaraq özgəninkiləşdirilməsi ilə əlaqədar yaranan öhdəlik münasibətlərinə aiddir. Konsensual xarakterlidir, yəni tərəflər arasında razılığın əldə olunması ilə müqavilə bağlanmış hesab olunur. Lakin bu anın müəyyən olunması müəyyən spesifikliyə malikdir. Hüquq və vəzifələr qarşılıqlı xarakterlidir. Deməli, bu müqavilə də qarşılıqlı müqavilədir. Pərakəndə alqı-satqı müqaviləsi hər bir halda ümumi xarakterlidir. Yəni bu müqavilədə satıcı tərəf kimi çıxış edən sahibkarlıq fəaliyyətini həyat keçirən subyekt fəaliyyətinin bu sahəsində kontragentlərlə müqavilə bağlamaqdan əsassız imtina etməməli, habelə alıcıya qeyri-bərabər şərtlərini təklif etməməlidir. Pərakəndə alqı-satqı müqaviləsi ümumi qaydaya görə qoşulma müqaviləsi kimi çıxış edir. Belə ki, bu müqavilə üzrə şərtlər satıcı tərəfindən standart formalarda müəyyənləşdirilir və bu şərtləri alıcı tərəf yalnız təklif olunmuş müqaviləyə bütövlükdə 31 Rüfət Göyüşov qoşulmaq yolu ilə qəbul edə bilir. AR MM-in 622.1-ci maddəsi pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinin qoşulma müqavilələrinə xas olan əlamətini açıqca göstərir. Belə ki, həmin normanın tələbinə əsasən, əgər öhdəliyin mahiyyətindən ayrı qayda irəli gəlmirsə, alıcı mah pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinin bağlandığı an satıcının elan etdiyi qiymətlə ödəməyə borcludur.
kimi yalnız sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxs çıxış edir və bu sahibkar pərakəndə şəkildə əmtəə satışı ilə məşğuldur. Sahibkarın fəaliyyət qabiliyyətinin həcmi bu cür fəaliyyətlə məşğul olmağa imkan verməlidir. Belə ki, bank, kredit və yaxud sığorta təşkilatı bu cür müqavilədə satıcı kimi çıxış edə bilməz. Bununla belə, elə əmtəə növləri var ki, onların satışı yalnız xüsusi lisenziya əsasında həyata keçirilir (spirtli içkilər, tütün məmulatları, zinət əşyaları, benzin). Alıcı qismində, adətən, vətəndaş çıxış edir. Hüquqi şəxslər də pərakəndə alqı-satqı müqaviləsi çərçivəsində, yəni sahibkarlıqla əlaqədar olmayan məqsədlər üçün əmtəə əldə edə bilər. Pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinin xüsusi xarakteri dövlətin bu münasibətlərdə iştirakını istisna edir. Belə ki, dövlət nə sahibkar, nə də ki istehlakçıdır. Müqavilənin predmeti kimi mülki dövriyyədən çıxarılmamış istənilən əşya çıxış edə bilər. Bu həm cinsən, həm də fərdən müəyyən olunan əşyalar ola bilər. Qiymət pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinin mühüm şərtidir və bu məsələ AR MM-in 622-ci maddəsində öz əksini tapır. Pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinin qoşulma müqaviləsi kimi xarakterizə olunduğunu nəzərə alaraq, demək olar ki, alıcı mah pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinin bağlandığı an satıcının elan etdiyi qiymətlə ödəməyə borcludur. Yəni bu halda malın qiyməti hamı üçün bərabər tərzdə müəyyən olunur. Buradan belə nəticəyə gəlmək olur ki, pərakəndə alqı-satqı müqaviləsi üzrə alıcı bilavasitə qiymətin müəyyənləşməsində iştirak eləmir. 32 I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi Müddət pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinin adi şərtidir və müqavilə tərəfləri arasında razılaşma ilə müəyyən olunur. Yalnız əmtəənin kreditlə və ya nisyə satışı, malın alıcı tərəfindən müəyyən müddətdə qəbul edilməsi şərti ilə satışı halında müddət müqavilənin mühüm şərti hesab olunur. Pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinin forması və bağlanması qaydası bir sıra özəl xüsusiyyətlərə malikdir. Belə ki, ümumi qaydaya görə, müqavilə o vaxt bağlanmış sayılır ki, tərəflər arasında müqavilənin bütün mühüm şərtləri ilə əlaqədar razılaşma əldə edilmiş olsun. AR MM-in 615-ci maddəsində göstərilən qaydaya əsasən isə pərakəndə alqı-satqı müqaviləsi satıcının alıcıya kassa və ya əmtəə çekini və ya malın ödənildiyini təsdiq edən digər sənədi verdiyi andan lazımi formada bağlanmış sayılır. Lakin ödəmə ilə razılığa gəlmə eyni anlayış deyil. Belə ki, ödəmə razılığa gəldikdən sonra və ya əvvəl də ola bilər. Axırıncı hala misal olaraq alıcı mağazada seçdiyi əşyanın qiymətini kassaya qabaqcadan ödəyir və bu zaman mağaza (kassirin simasında) alıcının hansı mah və hansı miqdarda seçdiyini hələ bilmir. Lakin pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinə münasibətdə qanunun yuxarıda qeyd olunan birbaşa göstərişi vardır. Burada biz xüsusi hüquqi funksiya ilə rastlaşırıq, bu da ondan ibarətdir ki, ödəmə həmişə razılığın əldə olunmasını bildirir. Fikrimizi bir az da dəqiqləşdirsək, onu deyə bilərik ki, AR MM-in 615-ci maddəsi müqavilənin bağlanmasını ödəmə ilə deyil, ödəməni təsdiq edən çekin və digər sənədin verilməsi ilə müəyyən edir. Onu da qeyd etməliyik ki, çekin və digər sənədin verilməsi heç də bu müqavilənin yazılı xarakterinə dəlalət etmir. Malların satılması şərtlərinə görə pərakəndə alqı-satqı müqaviləsinin 4 növünü fərqləndirmək olar: 1.
ilə satılması. AR MM-in 618.1-ci maddəsində göstərilir ki, pərakəndə alqı-satqı müqaviləsi alıcının mah müqavilədə müəy 33 Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|