Yeni azərbaycan partiyasi gəNCƏ ŞƏHƏr təŞKİlati y u s if o V m ü b a r iZ İm r a n o ğ L u
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1 Bax: «Xalq qəzeti», 24 noyabr, 1998.
- 1 Bax: Azərbaycan tarixi. Bakı, 1994, s.20-21. 2 Bax: Azərbaycan tarixi. Yenə orada, Bakı, 1994, s.25.
canlandınlmasma xidmət
edən yazılarla çıxış etmişlər. İctimai fikrin formalaşmasında, ən əsası isə cəmiyyətdə insanın azad, şərbət, müstəqil həyat mövqeyinə qoşulmasında XX əsr ədəbiyyatı çox böyük əhəmiyyət daşıyır. Bədii ədəbiyyat hər zaman insanların şüuruna və düşüncəsinə ciddi təsir edən vasitə olmuşdur. XX əsrdə, xüsusən, sovet ideologi yasının güclü təbliğ edildiyi bir mərhələdə milli şüurun canlandınlmasma təsir edən əsərlərin yaradıl ması çətin idi. Lakin ədəbiyyat çətinliklə də olsa öz işini görürdü. Cəmiyyəti azad, sərbəst, müstəqil dü şüncəyə, vətənpərvəlik amalına nail olmağa səsləyir di. Əlbəttə ki, bu yolda baş verən çətinliklər cəmiy yət həyatında fəsadlarm yaranmasına da öz təsirini göstərirdi. Xüsusən, Sovet hakimiyyətinin ilk onillik lərində Azərbaycanın intellektual potensialı bu sahə də böyük itkilərə məruz qaldı. Hüseyn Cavid, Mika yıl Müşfiq, Cəfər Cabbarlı, Hacı Kərim Sanılı, Əh məd Cavad, Səməd Mənsur, Cabbar Əfəndizadə, Al mas İldırım, Müniri, İbrahim Tahir və bir çox başqa ları dövrim siyasi qurbanları siyahısına daxil olmuş dular. Lakin ictimai fikri ləngitmək, onun qarşısını al maq mümkün deyildi. Cəmiyyətin ehtiyacı olduğu ictimai fikir və düşüncələr davam etdirilirdi. Əli Nəzmi, Abdulla Şaiq, Cəfər Cabbarlı, Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Məmməd Rahim, Nigar Rəfibəyli, Mirvarid Dilbazi, Əhməd Cəmil, Cəlil 46 Məmmədquluzadə, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Hacıbaba Nəzərli, Əbülhəsən Ələkbərzadə, Hüseyn Mehdi, Mir Cəlal, Əli Vəliyev, Sabit Rəhman, Süley man Rəhimov, Tağı Şahbazi Simurq kimi bədii söz sənətkarları mövcud çətinliklərə baxmayaraq 1920 - 1930-cu illərdə öz əsərlərində həyati reallıqları tə cəssüm etdirirdilər. 1930 - 1940-cu illərdə Məmməd Səid Ordubadi, Hüseyn Mehdi, Mirzə İbrahimov, Rəsul Rza, Səməd Vurğun, Süleyman Rüstəm, Sabit Rəhman, Mir Cəlal, Zeynal Xəlil, Osman Sıravəlli, Süleyman Sani Axundov, Seyid Hüseyn, Süleyman Rəhimov, Əli Vəliyev kimi yazıçı və şairlər həyat həqiqətlərini canlandıran əsərlərlə bədii dilin vüsəti nə istinad edərək ictimai şüurun canlandırılmasmda əvəzsiz xidmətlər göstərmişlər. Yazıçıların və şairlərin yaratdığı əsərlərdə bədii ümumiləşdirmə ictimai təfəkkürün daha da canlan masına və bununla bağlı ictimai şüurun formalaşması na çox güclü təsir göstərir. Heydər Əliyev göstərir ki, «Azərbaycanın mü təfəkkir insanları, mütərəqqi insanları Azərbaycanın böyük şəxsiyyətləri, Azəbaycanm hörmətli siyasi və dövlət xadimləri, böyük elm, mədəniyyət xadimləri Azərbaycanın milli - mənəvi dəyərlərini yaradıb lar».1
1 Bax: «Xalq qəzeti», 24 noyabr, 1998. 47
Bütün bunlar ictimai təfəkkürün canlanmasına və ictimai şüurun formalaşmasına təsir göstərən mühüm mənəvi - psixoloji amillərdir. 3) maddi mədəniyyət abidələri İctimai təfəkkürün canlanmasında maddi
mədəniyyət abidələrinin çox mühüm və təsiredici rolu vardır. Hər hansı ölkədə, hər hansı məkanda maddi mədəniyyət abidələrinin çoxluğu həmin məkanın tarixinin qədimliyini və mədəniyyətinin zəngin olduğunu göstərir. Maddi
mədəniyyət abidələri tarixin canlı yaddaşıdır. Bəzi abidələr vardır ki, zamandan - zamana onların özü qalıb. Belə abidələr qorunur və saxlanılır. Bəziləri müxtəlif zamanlarda baş verən hadisələrin təsirindən dağılıb izi qalıb. Belə abidələr bərpa olunur. Bəzi abidələr də vardır ki, onların izləri ancaq təsəvvürlərdə yaşayır. Belə abidələr yenidən qurulur və yaradılır. Maddi mədəniyyət abidələrində xalqın həyatına, məişətinə, adət - ənənələrinə, fəlsəfi dünyagörüşü nə, etik - əxlaqi normalarına və fəaliyyətinə dair tə- səvürlər canlandırılır. Maddi mədəniyyət abidələri bütövlükdə cəmiyyətdə insanların fikir, düşüncə və təsəvvürlərini ümumiləşdirir. Maddi mədəniyyət abidələri ictimai fikri zaman - zaman formalaşdırır və zənginləşdirir. Hər bir dövrdə yaranan maddi mədəniyyət abidələrində cəmiyyətin bir mərhələsi canlanır. Bu bünövrə üzərində isə ictimai fikrin ənənələri inkişaf edir və zənginləşir. 48 Azərbaycan ərazisində müəyyən edilən ilkin insan mədəniyyətinin izləri bir milyon beş yüz min il bundan əvvələ gedib çıxır. Quruçay mədəniyyətinə aid olan nümunələr əsas etibarı ilə adi çay daşlarından hazırlanmış kobud əmək alətlərindən ibarətdir. Eyni zamanda, bu əmək alətlərinin içərisində əl çapacaqları, itiuclu alətlər, müxtəlif növ qaşovlar, dişli iskənəyə bənzər alətlər və s. vardır. Bu alətlər kəsmək, deşmək, sıyırmaq işlərinə tətbiq olunurdu.1 Qobustan ərazisində aparılan arxeoloji qazıntıların nəticəsi göstərir ki, burada həyat 12 min il əvvəl başlanmışdır. Qazıntılar zamanı ərazidəki çaxmaq daşı və çay daşından, habelə sümükdəfı hazırlanmış müxtəlif alətlər aşkar edilmişdir. Aşkar edilən alətlərin təyinatı öyrənilərkən müəyyən olunmuşdur ki, sümükdən biz, ox ucu, balıq toru toxunulmasında istifadə edilən alətlər hazırlanırmış,2 Eradan əvvəl VII - VI əslərə aid olan əmək alətləri Gəncə yaxınlığındakı Gillikdağ ərazisində də aşkar edilmişdir. Buradan görünür ki, qədim
Azərbaycan ərazilərində istehsal vasitələri mövcud imiş. İstehsal vasitələrinin mövcudluğu ondan xəbər verir ki, hələ qədim zamanlardan Azərbaycan ərazisində istehsal sahəsi yaranmışdır. İstehsal sahələrinin formalaşması isə iqtisadiyyata mövcud-
49
Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|