Yolcu-roman verstka indd
Yüklə 2,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
458 istədiyini, bütövlükdə onun dərrakəsini çox bəyəndiyini yazırdı. Məhəmməd Kazımdan belə qəfil xəbər alıb, çox sevindim, görü- nür, hər halda, mirzəliklə məşğul olmur, çünki Mirzə Möhsün Şahzadənin yanındaydı, buyrultu yazmağa, yaxud dəftərdar kimi çalışmağa da hövsələsi çatmaz, başlıcası, sağ-salamat olmağıdı… 452. Elə o həftə də çapar Rzaqulu Mirzənin Məhəmməd Əliyə – əmisi oğlu İkinci İbrahim xana, Məhəmməd Kazımın cavan Xanımıza və ayrıca mənə yazdığı namələri gətirdi. Şübhəsiz, Rzaqulu xanın adından Mirzə Möhsünün qələmə aldığı namə başsağlığından, Şahımızın buyruğunu yerinə yetirmək üçün həmişə hazır olmağın vacibliyindən bəhs eləyirdi. Məhəmməd Kazım da göz yaşları içində yazılmış naməsində atası qədər sevdiyi, həmişə güvəndiyi arxası-dayağı saydığı mərhum Xa- nımızın ruhu qarşısında borclu, həm də günahkar olduğunu yazır, ömrü boyu özünü bağışlaya bilməyəcəyini etiraf eləyirdi. Ola bilsin, cavan Xanımız bunu Məhəmməd Kazımın atasının nəşini Məşhədə aparmaq niyyətilə qayıtmasına yozdu, o güna- hın nəhs yuxuyla bağlı olduğunusa təkcə mən bilirdim, bəlkə də açıb deməmək barədə dilə tutduğuma görə, onun qədər günahkardım. Amma bütün baş verənlərin alın yazısı, qismət olduğunu, yəqin, özü də yaxşı bilirdi, o yuxusunu danışmaqla alın yazısında düzəliş eləyə biləcəyini fikirləşirdisə, deməli, bö- yük yanlışlığa yol verirdi. Əgər möhləti bitmiş olsaydı, mərhum Xanımız ötən il vəba qırğınından sağ çıxmazdı, yaxud o vax- tacan girdiyi döyüşlərin birində gülləyə tuş gələrdi. Ola bil- sin, cəsarətsizliyi ömrü boyunca Məhəmməd Kazımın yol yol- daşına çevriləcək, ona əzab verəcəkdi, əgər məmləkətin tarixini qələmə almaq fikrinə düşsəydi, şübhəsiz, o məqamın ağrısını da təsvir eləyəcəkdi, amma bütün bunlar həqiqəti anlaması üçün əngələ çevrilməyəcəkdi, çünki elə özünün indi Mərvə gedib çıxması da alın yazısıydı; ümidvardım ki, elə Məhəmməd xan Əfşarın qızı Pərixan xatuna münasibəti də alın yazısıyla bağlıy- dı, əgər qismətində vardısa, bu sevda nə vaxtsa baş tutacaqdı. Əlbəttə, bütün bunları Mirzə Hüseynə söyləmədim, səbəbi də bu məqamda o məşum yuxunun xatırlanmamasıyla, Məhəmməd Kazıma olan münasibətin dəyişməsini istəməməyimlə bağlıydı,
459 Allahın təqdirilə olub-keçənlər ikimizin aramızda qalıb tarixin malına çevriləcəkdi… 453. Məhəmməd Kazımın mənə yazdığı müfəssəl məktubu, bəlkə də, elə bu səbəbdən Mirzə Hüseynin yanında deyil, öz hücrəmə çəkilib qapını bağlayandan sonra oxudum. Həmd- sənadan sonra Mərv atlılarıyla yola çıxmağından, üç həftə ta- mamında Təbrizə çatmağından, üç gün sarayda qalmağından, gecələr yatağına qor dolmuş kimi çevrikdiyindən, ruhi müvazinəti yerində olmadığından, könül məsələlərini (şübhəsiz, Pərixan xatu- na bəslədiyi duyğularını nəzərdə tuturdu) Allahın məsləhət bildiyi vaxtacan təxirə saldığından, ardınca şəriət qaydasınca mərhum atasının nəşini aparıb Məşhəddə dəfn elədiyindən, indi yeganə qayğısının ana-bacısına həyan durmaq olduğundan, bəylərbəyinin yanında da bu niyyətlə qulluğa girdiyindən yazırdı; cavan dos- tum həyatının sıxıntılı keçdiyini də gizlətmirdi, yazdığına görə, məcbur qalıb yerinə yetirdiyi iş könlünü şad eləmir, bu səbəbdən Şahımızın Hindistan səfərindən dönməsini gözləyir ki, bəlkə ata- sının xidmətləri sayəsində bir qulluq ala bilsin. Şübhəsiz, Məşhəd sarayında qalmamasının əsl səbəbini gizlətmişdi, bu da yəqin Əliqulu xana münasibətinin faş olmaması istəyindən irəli gəlirdi. Məhəmməd Kazım Pərixan xatun barədə açıq, yaxud üstüörtülü başqa şey yazmamışdı, amma namənin axırındakı Asəf imzalı iki şeir parçasından anladım ki, istəklisinin fərağından od tutub yanır. Əlbəttə, Xanımızın ölümü onu bu tərəfdən də yandırırdı, əgər İbrahim xan sağ olsaydı, dərdini deyər, Pərixan xatuna qovuşmağına əngəl çıxmazdı. Onun halına acıdım, aradan bir müddət keçib yara qaysaqlanandan, toxtayandan sonra Mirzə Hüseyn və Mirzə Qulamla məsləhətləşməyi, əgər ortada başqa mətləb yoxdusa, məsələni Məhəmməd xan Əfşara çatdırmağı qət elədim. Beynimdən keçdi ki, ölüm – həyatın mövcudluğunu daha
dərk eləyər… 454. Məhəmməd Kazım naməsində yazırdı, Şahımız kefinin duru vaxtında Mirzə Mehdini xan məqamına ucaldıb, deməli, onun keçmiş xidmətlərini unutmayıbmış; yazırdı, Muğan çölündən tanıdığın sarıcalı Fəzləli bəyin yerinə eşikağası məqamı veril- miş qardaşı Pənahəli bəy Şahımızın uzaqda olmasından istifadə
460 eləyib, altı sarıcalı atlısıyla birgə qaçıb; yazırdı, dalınca atlılar sal- salar da, yaxalaya bilməyiblər, Qəzvindən Araz qırağına, ordan Muğan çölünə qaçıblar, deyilənə görə, dağlılar tərəfə keçiblər ki, təqibçilərdən yaxa qurtarsınlar. Görünür, qardaşının başına gələnin onu da gözlədiyini hiss eləyirmiş, qaçmaqdan başqa yolu qalmayıbmış. Düz deyiblər, zaman bütün yaraları sağaldır, sağaltmasa da, hovunu alır. Saray meydanındakı matəm çadırı da söküldü, qara bayraqlar da endirildi, qış da yavaş-yavaş kö- çünü çəkib, yerini puçur-puçur yaxınlaşan yaza verdi. O günlərin birində Əmiraslan xan Təbrizə yetişib divanın toplantısını ça- ğırdı. Mollabaşı xeyir-dua verəndən, Məhəmməd İbrahim xan Əfşarın ruhuna fatihə oxuyub rəhmət deyəndən sonra Mirzə Qu- lam danışdı, üzünü əyan-əşrəfə, xan, bəy, hakim, qazı, üləmalara tutub Allahın rizası, Şahımızın hökmüylə İkinci İbrahim xanın Azərbaycan ölkəsində hökm-fərma olduğunu, onun buyruqla- rını Allahın kölgəsinin əmri kimi qəbul eləməyin vacibliyini, Əmiraslan xan Qırxlunun Azərbaycan qoşunlarının sərdarı təyin olunduğunu söylədi, ardınca hamı təzim eləyib yeni Xanımıza itaətini bildirdi, o da gözlənilmədən çiyinlərinə düşən hakimiyyət yükünün ağırlığından sıxıla-sıxıla Şahımızın etimadına layiq ol- mağa çalışacağını, lazım gəlsə, məmləkətin və taxt-tacın yolun- da canını fəda eləyəcəyini dedi, bütün bunları söyləyə-söyləyə, elə bil, dirçəlib böyüdü, yetkinləşdi. Yığnaqda vergi yığımının vəziyyətindən tutmuş, yaz əkininəcən, çox şeylərdən danışıldı, bütün bunların təfərrüatına varmağa ehtiyac görmürəm, amma Mirzə Hüseyn Tiflisdən çapar gəlib dağlıların tez-tez Kaxetə basqın elədikləri, rədd cavabı alan dağlıların mərhum İbrahim xanın meyitini çıxarıb ağacdan asdıqları, zindandakılar buraxıl- mayınca, əzab verəcəkləri barədə xəbər gətirdiyini söyləyəndə, yeni Xanımızın qəzəbdən qızardığını, Əmiraslan xanın gözlərinin qan çanağına döndüyünü, Məhəmməd xanınsa utancdan üzü- nü gizlətməyə yer axtardığını sezdim. Xanımız üzünü Mirzə Hüseynə tutdu, dedi, Şahımıza təfsilatıyla namə yaz, qoy baş verənlərdən hali olsun. Mirzə Hüseyn dillənmədi, amma şəksiz bilirdi ki, namənin biri də artıq Hindistan yolundadı, haradasa ünvanına çatıb qəzəb tonqalında alışacaq…
Yüklə 2,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|