Yusifov E. F., Hacıyev V. C
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I kateqoriya
59 daha nəfis, ətraflı və dəqiq məlumatlar əsasında həyata keçiriləcək II nəşrinin layihəsini hazırlamışlar. Layihənin ilkin şərtləri aşağıdakılardın ibarətdir: • Azərbaycan Respublikasının «Qırmızı Kitabı»nın azərbaycan, rus və ingilis dillərində yazılması; • Kiabın üz qabığının tərtibatı zamanı I nəşrdəki yazı və simvollara azərbaycan bayrağının da daxil edilməsi; • Üz qabığının içəri üzündə qoşa vərəqdə azərbaycan fauna və florası üçün xarakterik olan əsas heyvan və bitki növlərini əks etdirən rəngli tablonun verilməsi; • Arxa üz qabığının içəri üzündə qoşa vərəqdə Azərbaycanın xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərini əks etdirən rəngli xəritənin verilməsi; • Kitabda bitkilərin və heyvanların Azərbaycan ərazisindəki arealını və onların sərhədlərini əks etdirən rəngli xəritələr və şərti işarələrin, arealın coğrafi koordinatlarının verilməsi; • Kitabın təkamül prinsipləri əsasında qurularaq ibtidai bitkilərlə başlayıb, məməli heyvanlarla aşağıdakı ardıcıllıqla tərtibatı; • Kitaba eyni zamanda genofond üçün əhəmiyyətli olan yabanı meyvə, bitki sortlarının, nadir ev quşları və heyvan cinsləri haqqında oçerklərin də daxil edilməsi. Bitki aləmi I Hissə - yosunlar II Hissə - göbələklər III Hissə - şibyələr IV Hissə - ali sporlu bitkilər V Hissə - çılpaqtoxumlular VI Hissə - birləpəlilər VII Hissə - ikiləpəlilər VIII Hissə - yabanı meyvə bitki sortları 60 Heyvanlar aləmi I Hissə - həlqəvi qurdlar II Hissə - molyusklar III Hissə - buğumayaqlılar IV Hissə - balıqlar V Hissə - amfibilər VI Hissə - reptililər VII Hissə - quşlar VIII Hissə - məməlilər IX Hissə - nadir ev quşları və heyvan cinsləri Bundan əlavə layihədə hər bir növlər üzrə oçerklərdən əvvəl növlərin, yarımnövlərin və populyasiyaların siyahısının verilməsi təklif olunur. Müəlliflər Respublika «Qırmızı Kitabı»na daxil olan növlər haqqındakı məlumatların ətraflı olması üçün onların 5 kateqoriyaya bölünməsini təklif edirlər. • I kateqoriya – mühafizəsi xüsusi tədbirləri həyata keirmədən mümkün olmayan, yox olmaq təhlükəsi altında olan növlər; • II kateqoriya – sayı çox sürətlə azalan, lakin hələ nisbətən çox olan, yaxın gələcəkdə məhv olmaq təhlükəsi altında olan növlər; • III kateqoriya – hal-hazırda məhv olmaq təhlükəsi gözlənilməyən, lakin, məhdud ərazidə və az miqdarda təsadüf edilən, təbii və antropogen amillərin təsiri altındakı əlverişsiz mühit şəraitində yox olmaq təhlükəsi altındakı nadir növlər; • IV kateqoriya – görülmüş tədbirlər nəticəsində vəziyyəti təşviş doğurmayan, lakin, populyasiyası müntəzəm nəzarət altında olan, ov obyekti kimi istifadə edilməsi qadağan olunan bərpa edilmiş növlər. «Qırmızı Kitaba»a salınmış növlərin kateqoriyası mətndən əvvəl «status» bölməsində roma rəqəmi ilə göstərilir. Məsələn: Qafqaz xədicəgülü status (III) Bundan əlavə, • növlər üzrə oçerklərin təsviri aşağıdakı ardıcıllıqla aparılır: Növün adı-azərbaycan, rus, ingilis və latın dillərində verilir. 61 Azərbaycan dilində növlərin elmi adı ilə yanaşı mötərizədə xalq arasında yayılmış adları da verilir. Məsələn: göyrüş (dəndə); • növlərin azərbaycan dilindəki elmi adları dəqiqləşdirlir; • növ haqqında oçerk aşağıdakı göstəricilər əsasında yazılır: -status (kateqoriyası göstərilməklə), -yayılması, -yaşayış yerləri (məskənləri və ya bitdiyi ərazilər), -sayı və onun dinamikası, -əsas məhdudlaşdırıcı amillər(limit amilləri), -bioloji xüsusiyyətləri, -süni artırmaya olan ehtiyacı, -introduksiya və akklimatizasiya ehtiyacı, -ümumi qəbul edilmiş mühafizə tədbirləri, -zəruri mühafizə tədbirləri, -məlumat mənbələri, -tərtib edənlər haqqında məlumat. 62 IV BÖLMƏ Ərazininin bitki örtüyünün biomüxtəlifliyi və meşə bitki örtüyü Hirkan Biosfer Rezervatı yuxarıda deyildiyi kimi respublikanın Lənkəran, Lerik və Astara inzibati rayonlarını əhatə edir. Bu ərazi əsasən dəniz ətrafı regionlardan başlayaraq aşağı dağ qurşağı (Burovar dağ silsiləsi), orta dağ qurşağı (Peştasar dağ silsiləsi) və nəhayət yüksək dağ qurşağından (Talış dağ silsiləsi) ibarətdir. 1. Birinci hissə (aşağı dağ qurşağı) şəhər ətrafı sahələr, kəndlər, bağlar, yaşıllıqlar və əkin yerləri (çay, sitrus plantasiyaları, çəltik və tərəvəz, bostan) zəmilərini əhatə edir. 2. Orta dağ qurşağı – tək-tək kəndlər, meşə talalarında biçənəklər, sitrus, çay və kənd ətrafı örüşlər və bağlar, o cümlədən təbii hirkan qarışıq meşələri ilə örtülmüşdür. 3. Yüksək dağlıqlar – Hirkan meşəlikləri ilə örtülü olub meşə talalarında isə formalaşmış biçənəklər və otlaqlardan ibarətdir. Ümumilikdə hər 3 qurşaqda – Hirkan mənşəli qarışıq meşəliklər, xüsusilə Dəmirağac (Parrotia persica, Quercus castaneifolia, Carpinus macrocarpa, C. orientalis, Zelkova carpinifolia) geniş yayılmışdır. Bataqlıq sahələrində Alnus barbata, meşə altında isə ot bitkilərindən Carex remota, Cardamine tenera, Lycopus europaeus və onlarca başqa ot bitkiləri bu meşələrin daimi bitkilərindən sayılırlar. Bir qədər dağ ətəyi regionlarda, yuxarıda qeyd olunan 3-4 cinsə Hirkan cinslərinə Ficus carica, Punica granatum, Buxus sempervirens, Ruscus hyrcana, Grataegus monoguna, ot bitkilərindən isə Rumex, Sambucus, Poa, Primula, Viola, Solanum, Oplismenus, Carex, Allium, Sedum, Crocus və bir çox başqa cinslərin növlərinə rast gəlinir. Ərazinin orta dağ qurşaqlarında Dəmirağac (Parrotia persica) heç rast gəlinmir, onu bu qurşağın şimal yamacında şərq fıstığı (Fagus orientalis), cənubunda isə şabalıdyarpaq palıd (Quercus castaneifolia) əvəz edir. Bu hündürlükdə palıd birinci plana keçir, meşənin edifikatoru kimi birinci yerdə durmaqla qarışıq enli yarpaqlı həqiqi Hirkan meşəliyi yaradırlar. Şabalıdyarpaq palıddan başqa bu tip meşəlikdə Fagus orientalis, Taxus baccata, Carpinus betulus, Zelkova carpinifolia, ot bitkilərindən isə – meşənin 3-cü mərtəbəsində: Carex, Mentha, Brachypodium, Orobus, Solanum, Festuca, Bromus və b. bitkilərə rast gəlinir. Liankimilərə (sarmaşan) bu tip meşəlikdə rast gəlmir. Aşağı meşə qurşaqlarına nisbətən orta qurşaqların meşəlikləri Yüklə 2,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|