‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o L iy va ‘r t a maxsus

Q - Qamalj,- Qreja,
bu yerda, 
Qamal
- amaldagi ta ’minlash miqdori,
Qreja
- rejadagi ta ’minlash miqdori.
5. Shartli kechikish kunlarini hisoblash:
7J

---

bu yerda, 
q-
materiallarning bir kunlik o ‘rtacha sarfi.
6. Jami kechikishlar qiymati:
T keck~ tkechik^t kechikik
7. Buzilishlar (ta’minotdagi uzilishlar) sonini aniqlash (p)
8. Uzilish kunlarining umumiy qiymatini aniqlash:
bu yerda, 
T -
ko‘rilayotgan davrdagi kunlar soni.
9. Uzilishlar jadalligini aniqlash:
1
10. 
Ta’minotchini yetkazib berishga tayyorlik koeffitsiyentini 
aniqlash:
11. 
T a’minot ishonchliligini aniqlash. Tayyorlik koeffitsiyenti 
qancha yuqori bo‘lsa, ta ’minot ham shuncha ishonchli bo'ladi. Agar 
xarid qilinayotgan predmetlar ishlab chiqarish uchun juda zarur 
bo‘lmasa, y a’ni ishlab chiqarishga sezilarli darajada ta’sir etmasa, 
ta ’minotchilarni tanlashda boshqa mezonlardan masalan, xarid 
qilish va tashib keltirish xarajatlaridan foydalanish mumkin.

---

Nazorat savollari:
1. Optimal ta’minlovchilami tanlashda m a’lumotlar banki nima 
uchun kerak?
2. Optimal ta’minotchini tanlashda qo'shim cha mezonlar nima 
uchun kerak?
3. Ta’minotchining moliyaviy holatini tekshirish nima maq- 
sadda amalga oshiriladi?
4. Materiallar ta’minotining ishonchliligi qanday baholanadi?
5. Tayyorlik koeffitsiyenti nimani tavsiflaydi?
5.6. Optimal ta’minotchini tanlash mezonlari
Bugungi kunda ta’minotchilami tanlashda ikki xil mezondan 
foydalanilmoqda:
- mahsulot yoki xizmatni xarid qilish narxi;
- xizmat ko‘rsatish sifati.
Olingan mahsulotlarga xizmat ko‘rsatish sifati mahsulotlarning 
va xizmatlaming sifati va mahsulotlarga xizmat ko‘rsatish 
ishonchliligi bilan baholanadi.
Bulardan tashqari ta’minotchilami tanlashda avval sanab o ‘tilgan:
- ta’minotchining moliyaviy holati;
- ta ’minotchini qo‘shimcha zaxira quvvatga ega ekanligi;
- shoshilinch buyurtmalarni bajara olish muddati;
- ta ’minotchini iste’molchiga nisbatan joylashgan marizilining 
uzoqligi va boshqalar;
- ta ’minotchini iste’molchini barcha kerakli ehtiyot qismlar 
bilan ta ’minlay olishi;
T a’minotchilar soni birdan katta bo‘lganida odatda 'ekspert 
baholash usullaridan foydalaniladi: Buning uchun ekspert baholash 
uchun ko‘rsatkichlar jadvali tuzilad (ular bir qancha) bo‘lishi 
mumkin. H ar bir ko‘rsatkichning ahamiyati (og'irlik koeffitsiyenti) 
aniqlanadi. 
Ko‘rsatkichlaming 
soniga qarab 
ballar miqdori 
aniqlanadi (masalan, ko‘rsatkichlar soni 10 ta b o isa , ballar ham 1 
dan 10 gacha bo‘lishi mumkin). T a’minotchilarning reyting ballarini 
hisoblash jadvali tuziladi va ulaming umumiy reytinglari hisoblab 
chiqiladi (2-jadval).
75

---

2 -jadval
Tanlov 
mezonining nomi
Mezonning
ahamiyati
1- ta ’mi­
notchi
2- ta ’mi­
notchi
3- ta ’mi­
notchi
Ta’minotchining
ishonchliligi
0,3
4
3
2
Buyurtmani 
bajarilish muddati
0,25
2
4
4
Tovarning narxi
0,35
3
2
1
Ta’minotchining 
moliyaviy ahvoli
0,10
3
3
4
Ta’minotchining
reytingi
1,0
3,05
2,9
3,4
Jadvaldan ko‘rinib turganidek materiallami xarid qilish uchun 
3- ta ’minotchi eng qulay ekan.
Ta’minotchilarni tanlashda bulardan tashqari mahsulotlami 
tashib kelitish bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa xarajatlaming umumiy 
miqdoriga qarab ham amalga oshirish mumkin.
Potensial ta ’minotchilar aniqlanganidan keyin ular bilan ta ’mi- 
not bo‘yicha shartnoma tuzish uchun muzokaralar olib boriladi va 
shartnoma tuziladi.