Z. Ə. Cavadova
Yüklə 0,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
47
köçürülmüşdü (105, v. 3). 1828-ci ildə Şəkidə olan qraf. Morenas yazırdı; Cəfərabad Dəhnədən Nuxaya gedən yolun üstündə yerləşir. "Burada 50 erməni və 40 müsəlman evi vardır. Onun 500 nəfər əhalisi 23 il bundan əvvəl Cəfərqulu xan tərəfindən Xoydan köçürülmüşdür. Hər iki kənddə çoxlu tut bağları var. Cəfərabad bağları geniş, Gürcüstanda gördüyüm bütün bağlardan gözəldir. Geniş bağlarda alma, armud və hər cür meyvə ağacları var. Onların bir çoxunu Cəfərqulu xan Xoydan, hətta Təbrizdən gətirmişdi. Lakin hər iki kəndin sağlam iqlimi yoxdur. Cəfərabad tamamilə hündür yerdə, dağda yerləşir. Artıq bir çox ermənilər 7 il bundan əvvəl dağdan bir qədər aralı Xoyabbas adlı əraziyə köçmüş, digərləri isə boş olan torpaqlara getmişdilər (27, s. 204). Şəki mahalında yerləşən ən böyük kəndlərdən biri Vartaşın kəndi idi. Bu kənddə yaşayan udinlər haqqında da Aktlarda maraqlı məlumat var. Məlumdur ki, utilər Qafqaz Albaniyasının qədim etnoslarından biri idi. Eramızın əvvəllərində udin etnonimi adını daşıyan tayfa Albaniyanın şimal-şərqində Xəzər dənizi sahilində yaşayırdı. Erkən orta əsrlərdə udinlər xristianlığı qəbul etmiş, VI-VII əsrlərdə Hunların təzyiqi altında Xəzərin şimal-şərq sahilini tərk edərək Qəbələ mahalına enmişdilər. Dağlıq Qarabağda yaşayan qədim albanlar kimi udinlər də erməni əlifbasından istifadə etmişdilər. Xristianlığın pravoslav məzhəbinə sitayiş edən udinlər içərisində bu dinin yayılmasında XIX əsrin əvvəlində ruslar xüsusi fəallıq göstərmişdilər Aktlarda oxuyuruq: "Şəki mahalında 400 evdən ibarət Vartaşın kəndi var. Burada yaşayan 150 ailə yunan-diofizit təriqətinə inanır. Onların dili nə erməni, nə gürcü, nə də türk dilinə oxşamır. Onlar özlərini uti adlandırır. Zaman dəyişdikdən sonra onların bir neçəsi erməni dini qanunlarını qəbul etmiş, bir hissəsi yəhudiliyə, digər hissəsi isə islama üz tutmuşdular! İndi həmin kənddə 150 yunan-diofizit; 100 erməni qriqoryan, 100 yəhudi və 50 islama sitayiş edən ailə var" (52, s. 397). Rusiya udinlər arasında xristianlığı geniş yayılmasına, burada kilsə tikilməsinə və dini kitabların eyni zamanda Gürcüstandan din təbliğatçılarının göndarilməsinə xüsusi diqqət yetirirdi (53, s. 401). Şəki əyalətində ikinci mahal Xaçmaz mahalı idi. Bu mahalda 26 kənd, 2614 ev 11810 nəfər əhali yaşayırdı.
Kəndlər Ev Əhali № Kəndlər Ev Əhali 1 Xaçmaz
842 3844
14 Syüntin
32 102
2 Söyüdlü
42 178
15 Mollalı
33 137
3 Böyük Söyüdlü 128 502
16 Qıyaslar 48 218
4 Çaylı
14 72
17 Mahmud oba 6 31
5 Köçəri Şıxlı sərkər-oğlu 25 119
18 Dəymədərə 41 185
6 Padar
292 726
19 Koçəri Şıxlı 5 16
7 Kəhriz
29 129
20 Ləzki kəndi 189 1001
8 Kərimli
40 196
21 Filfilli Şirvanlı 44 187
48
Köçəri Cəyirli 33
162 22 Tayıflı
36 179
10 Tərkeş
55 217
23 Ərmənət
142 680
11 Sincan
31 141
24 Haşkyaşin 19 88
12 Vardan
182 853
25 Qoruxlar 144 655
13 Top
39 180
26 Xalxal
220 987
Mahalın ən böyük kəndləri Xaçmaz və Padar idi. Bu mahalda Məhəmmədhəsən xanım zamanında Qarabağ və Şirvandan gələn ailələr tərəfindən yaradılan köç yerləri-köçəri Şıxlı Sərkəroğlu, Köçəri Cəyirli, düşərgələri var idi. Ləzgi kəndi Filfillidə yaşayanlar isə Xaçmaz mahalına XIX əsrin 70-ci illərində Dağıstanın Doqquzpara mahalından gələrək məskunlaşmışdılar (103, v. 741).
Qoşaqovax 18 88
18 Cardam
44 211
2 Çüvə
49 218
19 Aral
8 28
3 Kürarx
34 124
20 Ağcaqovax 14 52
4 Pirnəkə
39 285
21 Ramal
29 128
5 Ərəbocaq 43 125
22 Şahlıq
29 128
6 Ərəbkükəl 43 165
23 Nəhrəxəlil 24 101
7 Qoşun
25 129
24 Böyük İncə 58 246
8 Ağcayazı 82 333
25 Pıçaxçı 37 151
9 Dəhnəxəlil 34 126
26 Seyrbinə 13 49
10 Koluçdu 104
433 27 Məlikhəsən 14 64
11 Yengiarx 26
120 28 Abad
63 300
12 Şıxlı 10
39 29 Kerpükəndi 86 351
13 Zeynəddin 39
186 30 Yenkisə
7 20
14 Malay 23
109 31 Mudud
24 108
15 Nursal 94
404 32 Qaradeyin 48 233
16 Əmirarx 31
145 33 Şıxyurd
20 99
17 Kotanarx 10
109 34 Eymur
64 447
Əyalətdə üçüncü mahal Ağdaş mahalı idi. Bu mahalda 34 kənd, 1299 ev, 5709 nəfər əhali yaşayırdı. Xalxal, Körpükəndi, Nursal mahalın ən böyük kəndləri idi. Dördüncü mahal Padar mahalı idi. Bu mahalda 14 kənd, 703 ev, 3107 nəfər əhali yaşayırdı. Ən böyük kəndləri Qaradağlı, Padar, Ləki idi. Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|