З щðÀ ÀЬÀÉÅÂÀ лизàÌÀÍ B

72
Ərinti qrupu
Əsas komponentlər
Mexaniki  xassələri
Təxmini  təyinatı
Markası
alüminium
sink
manqan
digərləri
Maqnezium
σ BMH/m2
δ%
Deforma
-
siya olunan
 
ərintilər
MA
 1
(MA
­1)
1,3
­2,5
qalanı
220
8
Təbəqə
­lər
, çubuqlar
, 
profillər
, döymə
­lər
, 
ştamplamalar
MA
 5
(MA
­5)
7,8
­9,2
0,2
­0,8
0,15
­
0,50
310
8
Çubuqlar
, döymələr
, və 
ştamplamalar
MA
 8
(MA
­8)
1,3
­2,2
serium 0,15
­0,35
240
14
Təbəqələr
, tavalar
, boru
-
lar
, çubuqlar
Tökmələr
ML
 3
(MЛ
­3)
2,5
­3,5
0,5
­1,5
0,15
­0,50
160
6
Sadə biçimli yüksək kip  detallar
ML
 5
(MЛ
­5)
7,5
­9,0
0,2
­0,8
0,15
­0,50
230
5
Təyyarə  detalları,cihazla
­rın 
gövdələri
M
L 
11
(MЛ
­1
1)
0,2
­0,7
sirkonium 0,4
­1,0
RZM cəmi
2,5
­4,0
140
3
250°
­300°C tempe
­
ratura qədər qızan  mühərriklər və cihaz  detalları
Cədvəl 13

---

73
D1, D12, D16 və s. markalı ərintilər kimyəvi tərkibinə və mexaniki xassə lə­
rinə görə fərqlənir. Korroziyayadavamlılığı artırmaq üçün duralümin təbəqə lə­
rin əsas hissəsi üzlənmiş halda buraxılır.
Duralüminlərin kimyəvi tərkibi, mexaniki xassələri və tətbiq sahəsi
Cədvəl 14
Ərintilərin 
markası
Kimyəvi tərkibi qalanı alü-
minium və qatqıdır
Mexaniki xassələri
Tipik yarım fabrikat-
lar və onların tətbiq 
sahəsi
Cu
Mg
Mn
σв
МН/m
2
σ,%
HB
 D1
3,8­4,8
0,4­0,8 0,4­0,8 420
18
100
Təbəqələr, borular, 
çubuqlar, profillər, 
tavacıqlar, döymələr 
və stamplamalar, 
pərcimlər
 D16
3,8­4,9
1,2­1,8 0,3­0,9 460
17
105
D1­də olduğu 
kimidir(döymələrdən 
və ştamplamalardan 
başqa)
Texniki  emal  ilə  möhkəmləndirilən  ərintilərə  döymə  alüminium  ərintiləri 
(AK6, AK8) və digər ərintilər aiddir.
Döymə alüminium ərintiləri kimyəvi tərkibinə görə duralüminlərə yaxındır.
Perspektivli  alüminium  əsaslı  ərintilər  bişirilmiş  alüminium  ərintiləridir. 
Tərkibinə, alüminiumla yanaşı, 6­dan 28%­ə qədər alüminium oksidi daxil olan 
SAP (bişirilmiş alüminium ovuntusu) ərintisi maşınqayırma sənayesində geniş 
tətbiq edilir.
 
Yoxlama üçün suallar:
1. Hansı alüminium ərintiləri texniki emal ilə möhkəmlənmir?
2.  Duralümin  ərintilərin  daha  çox  işlədilən  markalarının  kimyəvi  tərkibi 
necədir?
§8. Maqnezium və onun ərintiləri
Maqneziumun xassələri və tətbiqi. Maqnezium təbiətdə geniş yayılmış metal-
lardan biridir. Onun ən mühüm xassələri aşağıdakılardır: (maqnezium alümini-
umdan  təxminən  1,6  dəfə  yüngüldür)  kəsməklə  yaxşı  emal  olunur,  dinamik 
yükləri  və  vibrasiya  rəqslərini  çox  yaxşı  qəbuletmə  və  söndürmə  qabi liy yəti 
vardır, qələvilərə, kerosinə və bəzi yağlara qarşı kimyəvi cəhətdən dayanıqlıdır. 
Maqneziumun  başlıca  qüsuru  onun  mexaniki  xassələrinin  aşağı  (σv=110­130 

---

74
MH/m²,  δ=  4­5%,  HB30)  atmosferdə,  dəniz  suyunda  və  əksər  mineral  turşu-
larda korroziyaya az dayanıqlı olmasıdır. Havada 550
°
­600
°
S temperatura qədər 
qızdırdıqda maqnezium alışır və parlaq­ağ rəngli alovla yanır. Metallurgiyada 
maqnezium nikel və bəzi ərintiləri turşulaşdırmaq üçün, eləcə də titan, xrom, 
sirkonium və digər metallar istehsalında bərpaedici kimi tətbiq edilir. Maqnezi-
umdan legirləyici komponent kimi alüminium ərintilərinin alınmasında, yüksək 
möhkəm çuqundan tökmə istehsalında, eləcə də pirotexnikada və fotoqrafiyada 
işıqlandırma  effekti  əldə  etmək  üçün  istifadə  olunur.  Mexaniki  xassələrinin 
aşağı olmasına görə maqnezium konstruksiya materialı kimi işlədilmir.
Maqnezium əsas etibarilə çox yüngül maqnezium ərintiləri almaq üçün tət­
biq olunur. Bu ərintilər təyinatına görə deformasiya olunan və tökmə ərin ti lərə 
ayrılır. 
Maqneziumun  ərintiləri,  xassələri  və  təyinatı. Az  sıxlığa  malikdir,  kifayət 
qədər  möhkəmliyinə  və  kəsməklə  yaxşı  emal  olunmasına  görə  maqnezium 
ərintiləri maşınqayırma sənayesində və xüsusilə təyyarəqayırmada geniş tətbiq 
olunur.  Dinamik  yükləri  və  vibrasiya  rəqslərini  çox  yaxşı  qəbuletmə  və  sön­
dürmə qabiliyyətinə görə maqnezium ərintiləri qüvvətli zərbələrə məruz qalan 
detalların hazırlanmasında geniş tətbiq olunur.
Texniki  emaldan  sonra  maqnezium  ərintilərinin  möhkəmliyi  və  bərkliyi 
yüksəkdir. Maqnezium ərintilərinin tökmə xassələri alüminium əsaslı ərintilərə 
nisbətən aşağıdır.
Deformasiya olunan maqnezium ərintiləri MA (maqneziumlu deformasiya 
olunan), tökmə isə Mл (maqneziumlu tökmə) hərfləri ilə markalanır. Hərflərdən 
sonra  gələn  rəqəmlər  ərintilərin  sıra  nömrəsini  göstərir.  14­cü  cədvəldə  bəzi 
maqnezium  ərintilərinin  markaları,  kimyəvi  tərkibi,  mexaniki  xassələri  və 
təxmini təyinatı göstərilmişdir.
Yoxlama üçün suallar:
1. Maqnezium və onun ərintilərinin xassələri haqqında danışın.
2. Maqneziumun tətbiq sahələrini deyin.

---