З щðÀ ÀЬÀÉÅÂÀ лизàÌÀÍ B
Yüklə 41,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yoxlama üçün suallar
- Cədvəl 11 Xüsusi tunclar
66 dır, təzyiq altında yaxşı emal olunur. Lakin qalay defisit olduğuna və baha başa gəldiyinə görə qalaylı tunc məhdud tətbiq edilir. Qalayın miqdarı artdıqca tun- cun bərkliyi artır, özlülüyü isə azalır. Odur ki, tərkibində 56%dən çox qalay olan tunclar, adətən, tökmə ilə emal olunur. Ucuzlaşdırmaq məqsədi ilə sənayedə qalaylı tuncların əksəriyyətinin tər ki binə 2dən 15% qədər sink əlavə olunur. Bu miqdarda sink misdə həll olur və struktura çox təsir etmir, tuncun texnoloji xassələrini (mayeaxıcılıq və qaynaq edilmə qabiliyyəti) yaxşılaşdırır. Qalaylı tuncların xassələrini yaxşılaşdırmaq üçün onun tərkibinə qurğuşun, nikel, fosfor və digər komponentlər əlavə olunur. Qurğuşun tuncun antifriksion xassələrini yüksəldir və kəsmə emalını yaxşılaşdı- rır, lakin möhkəmliyini gözəçarpacaq dərəcədə aşağı salır. Nikel korroziyayada- vamlılığı və mexaniki xassələri, fosfor isə antifriksion xassələrini və mayeaxı- cılığını yaxşılaşdırır. Lakin fosforun miqdarı 0,5%dən çox olduqda tunc təzyiq altında isti emaldan keçmir. Son zamanlarda mexaniki xassələrini və təzyiq altında emalı yaxşılaşdırmaq üçün qalaylı tunclara az miqdarda sirkonium, titan, niobium və bor qatılır. Tökmə qalaylı tuncların mexaniki xassələri və təyinatı 9cu cədvəldə veril- mişdir. Cədvəl 9 Markası Tökmənin növü Mexaniki xassələri Təxmini təynatı σ MH M 2 σ % HB БроЦСНЗ751 (BrOtsSNZ) БроЦСНЗ 125 (BrOtsSNZ) БроЦС 555 (BrOtsS) БроЦ 4417 (BrOts) БроЦС 3,575 (BrOtsS) BrOФ101 (BrOF) kokilə torpağa kokilə torpağa kok ilə torpağa torpağa kokilə torpağa kokilə torpağa 210 180 210 180 180 150 150 180 150 250 220 5 8 5 8 4 6 5 4 6 9 9 60 60 60 60 60 60 60 60 60 90 80 dəniz suyunda və şirin suda, yağda və digər zəif korroziya mühitində antifriksion detallar. şirin suda və buxarda işləyən arma- turlar (antifriksion detallar üçün istifadə oluna bilər) antifriksion detallar antifriksion detallar antifriksion detallar elektrik motorlarının yastıq vtulkaları 67 Bəzi deformasiya olunan qalaylı tuncların mexaniki xassələri və təxmini təyinatı 10cu cədvəldə verilir. Cədvəl 10 Markası Materialın halı Mexaniki xassələri Təxmini təyinatı B MH/m 2 σ, % HB БрOЦС444 (Brotss) Броф 60,2 (BrOf) Броф7,50,4 (BrOf) Броф 50,25 (BrOf) yumşaq yumşaq yumşaq, bərk yumşaq, bərk 310 360 350, 700 340, 600 46 64 60, 7,5 52,8 62 75 70, 160 55, 160 vtulkalarda və yastıqlarda ara- lıq üçün və zollar çubuqlar sellülozkağız sənayesində metal torlar üçün məftillər yaylar, nəzarətölçmə cihazlarında işlədilən müxtəlif ölçülü borular Yoxlama üçün suallar: 1. Hansı tunclar qalaylılara aiddir? 2. Qalayın faizlə miqdarı tuncun xassələrinə necə təsir göstərir? 3. Hansı məqsədlə qalaylı tuncların tərkibinə sink, qurğuşun və fosfor əlavə olunur? §4. Xüsusi tunclar Xüsusi tuncların tərkibində defisit qalay yoxdur. Xüsusi tunclar nəinki qalaylı tuncların əvəzedicisidir, həm də bir sıra hallarda öz mexaniki, antikor- roziya və texnoloji xassələrinə görə qalaylı tunclardan üstündür. Əsas legir lə yici elementdən asılı olaraq xüsüsi tunclar alüminium, silisium, berillium və i. tuncu adlanır. Xüsusi tunclardan qiymətcə qalaylı tunca nisbətən çox ucuz olan alümi- nium tuncu geniş yayılmışdır. Alüminium tunc qalaylı tunca nisbətən daha yüksək mexaniki və korroziya əleyhinə xassələrə malik olur. Onlar şaxtaya davamlıdır və zərbə zamanı qığıl- cım saçmır. Alüminium tunclarının mənfi cəhətləri kimi onların əhəmiyyətli dərəcədə oturmamasını, pis lehimlənməsini və ifrat qızmış buxarda korrozi- yaya kifayət qədər davamlı olmamasını göstərmək olar. Mexaniki və korroziya əleyhinə xassələri yaxşılaşdırmaq üçün alüminium tunclarının tərkibinə dəmir, manqan, nikel daxil edilir. Nikel və manqanla legirlənmiş silisiumlu tunclar yüksək mexaniki və antifrik- sion xassələri və eləcə də korroziyayadavamlı olması ilə fərqlənir. Onlar təzyiq altinda yaxşı emal olunur, qaynaq edilir və lehimlənir, yaxşı tökmə xassələrinə 68 malikdir. Silisiumlu tunclar həmçinin yüksək elastikliyə malikdir və zərbə zamanı qığılcım sacmır. Güclü qazuducu xassəyə malik olması bu tuncların mənfi cəhətidir. Berillium tuncu mis əmsallı digər ərintilərdən nadır xassələr kompleksi ilə fərqlənir. O, möhkəmləndirici termiki emaldan sonra yüksək möhkəmlik həddinə, axıcılığa və elastikliyə malikdir. Berillium tuncu həmcinin yüksək bərkliyə və yeyilməyə davamlılığa, sür tünməyə və yorğunluğa, yüksək müqavimətə, yaxşı korroziyayadavamlılığa malikdir. Digər mis ərintilərinə nisbətən yüksək elektrik və istilik keçiriciliyi vardır və zərbə zamanı qığılcım saçmır. Berillium tuncunun qüsuru onun baha olmasıdır. O, mis əsasli ərintilərdən ən bahalısı və defisitidir. Berillium tuncu əvəzedicisi kimi son zamanlar daha ucuz başa gələn mistitan ərintiləri işlədilir. Bu ərintilərin fizikimexaniki xas sələri berillium tunclarına yaxındır. Manqanlı tuncların mexaniki xassələri kafi olmaqla bərabər, onlar həm də yüksək plastikliyə malik və korroziyayadavamlıdır. Onlar 400º500 ºC tempe- ratura qədər öz mexaniki xassələrini saxlayır. Qurğuşunlu tunclar mis əsaslı digər ərintilərə nisbətən ən yaxşı antifriksion xassələrə malikdir. Onların qüsuru mexaniki xassələrinin aşağı olmasındadır. 11ci cədvəldə xüsusi tuncların mexaniki xassələri və təxmini təyinati verilmişdir. Cədvəl 11 Xüsusi tunclar Markası Mexaniki xassələri Təxmini təyinat B MN/M 2 KQ/MNI 2 Br AY94 (BpAnc94) 400 40 10 110 çuqunlar,döymələr,fasonlu tökmə son- suz bint və dişli carxlar, vtulkalar, borular Br KMç31 (Dp Kmy31) 500 50 10 yaylar, kimya, maşınqayırma və gəmiqayırma sənayəsi üçün armatur və detallar Br B2 (Bp B2) 650 65 1,5 140 çuqunlar, borular, təbəqələr, lentlər, yaylı kontaktlar, yüksəldilmiş möhkəm detallar Br Mç 5 (Bp My 5) 300 30 40 80 yüksəldilmiş teniproterlərdə işləyən detallar Br S 30 (BpC )30 60 6 4 25 vtulkalar, sürüşmə yastıqları (kokla tökmə) Yüklə 41,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|