123
daarwmuna, 2 saaTi Cumad esmina, Semdeg ki mTielebma gamoacxades, rom
igi Wkuaze ar iyo da marto datoves. muslimuri tradiciis mixedviT,
codva iyo raimes daSaveba unarwarTmeuli adamianisTvis.
cnobili qarTveli politikosi vano nanuaSvili werda ruseTis
rolze kavkasiaSi: `17221723 wlebSi ruseTma da saqarTvelom erTad
wamoiwyes omi sparseTis winaaRmdeg; Semdeg ruseTma calke mSvidoba
gamoucxada da saqarTvelo datova marto mtris mowyalebis imedad.
petre didic zustad ese moiqca montenegrosTan 1711 wels, prutis
eqspediciis dros. petre didis es manevri gaimeora ekaterine IIm
ruseTTurqeTis omis dros, 17681774 wlebSi. ruseTma saqarTvelosTan
dado xelSekruleba da patara razmi gaugzavna general totlebenis
meTaurobiT. brZolis saRamos, mtris dasanaxad, totlebenma
miatova qarTvelebis banaki. misi mizani iyo, rom qarTuli armia
gaenadgurebina Turqebs da umweo qveyana Tavad moeqcia okupaciaSi~.
es rusebis sayvareli politikuri manevria. eseTi ram kidev erTxel
iqna gamoyenebuli saqarTvelos winaaRmdeg 1795 wels (sparseTis mier
Tbilisis aRebis dros), aseve poloneTis winaaRmdeg 1945 wels varSavaSi
amboxis dros.
istoriulad, saqarTvelom daknineba daiwyo cecxlsasroli iaraRis
Seqmnis Semdeg, radgan qarTvelebi da kavkasielebi orTabrZolaSi
momxdur momTabareebze gacilebiT Zlierni iyvnen. saqarTvelos
Zalzed aklda qarxana, raTa ewarmoebinaT SaSxanebi da qvemexebi.
magram SaSxanis importi SesaZlebeli iyo, xolo qvemexebi ki Zalzed
`mZime~ iyo. irani da TurqeTi Casafrebuli iyvnen yuradRebiT, raTa
aRekveTaT es SesaZlebloba. ase rom, artileristebze didi moTxovna
iyo saqarTveloSi. Cven SegviZlia axla mxolod vivaraudoT, Tu ratom
undoda alqsandres, petres Zmas, eswavla da gamosuliyo artileristi.
faqtia, rom rusuli armiis eTnikurad qarTveli oficrebis garkveuli
nawili ekaterinesa da sxva rus mefeebs ugzavnidnen werilebs TxovniT,
rom gaeSvaT saqarTveloSi, raTa emsaxuraT, razec mudmivad uars
iRebdnen. aSkarad ruseTsac ar surda saqarTvelos gaZliereba da rom
ar yofiliyo damokidebuli ruseTis samxedro mxardaWeraze. msgavsi
mizezis gamo ruseTi xels uSlida bulgareTs da saberZneTs ise
gaZlierebuliyvnen, rom konstantinopoli ruseTis gareSe aeRoT, an
pirdeboda daxmarebas somxebs, magram bolos martod tovebda.
ruseTis mier saqarTvelos aneqsia kargadaa aRwerili devid marSal
langis wignSi `Tanamedrove saqarTvelos istoria~/1962 weli/NY.
124
kavkasiis rusi general-gubernatorebi q. TbilisSi iyvnen:
karl fon knoringi
Karl von Knorring
18011802
pavle cicianovi
Pavel Tsitsianov
18021806
ivan gudoviCi
Ivan Gudovich
18061809
aleqsandre tormasovi Alexander Tormasov
18091811
filip pauluCi
Philip Paulucci
18111812
nikolai rtiSCevi
Nikolay Rtishchev
18121816
aleqsei ermolovi
Aleksey Yermolov (Ermolov) 18161827
ivan paskeviCi
Ivan Paskevich
18271831
gregor fon rozeni
Gregor von Rosen
18311838
evgeni golovini
Yevgeni Golovin
18381842
aleqsandre neidgarti Aleksandr Neidgart
18421844
mixeil voroncovi
Mikhail Vorontsov
18441854
nikolai muraviovamurski Nikolay MuravyovAmursky 18541856
aleqsandr bariatinski Aleksandr Baryatinsky
18561862
grigol orbeliani
Grigol Orbeliani
1862
didi mTavari mixeil nikolaeviCi
Grand Duke Mikhail Nikolayevich 18621882
aleqsandre dondukovkorsakovi
Aleksandr DondukovKorsakov 18821890
sergei Seremetievi
Sergei Sheremetyev
18901896
grigori golicini
Grigori Golitsin
18961904
ilarion voroncovdaSkovi
Illarion VorontsovDashkov 19041916
didi mTavari nikolai nikolaeviCi
Grand Duke Nikolay Nikolayevich 19161917
sanam mefe pavle cocxali iyo, kavkasieli generlebi usamsaxurod
iyvnen. da uecrad, 1801 wels aleqsandre Iis gamefebiT, yvelaferi
Seicvala. ekaterines drois oficrebi aRadgines, xolo aleqsandre
Iis bavSvobis megobari, generali cicianovi (ciciSvili), qarTuli
aristokratiuli ojaxis STamomavali, daniSnul iqna kavkasiis xazis
mTavarsardlad. imperiis saukeTeso tradiciebis Sesabamisad, qarTveli
generlebi ibrZodnen poloneTSi, xolo poloneli da ukraineli
generlebi ibrZodnen kavkasiaSi. 1794 wels qarTveli cicianovi ibrZoda
poloneTSi amerikis revoluciis monawilis, Tomas jefersonis megobris
tadeuS kostiuSkos ajanyebis CasaxCobad. varSavis Sturmis Semdeg
suvorovma Tavis brZanebaSi miuTiTa jariskacebs, rom `ebrZolaT
rogorc mamaci cicianovi~. ekaterine mas eZaxda `Cems generals~. is
monawileobas iRebda valerian zubovis, romelic aseve monawileobda
polonelebis winaaRmdeg omSi da piradad awamebda xalxs, sparseTisken
laSqrobaSi 1796 wels rogorc gamocdili samxedro mrCeveli.
125
raTa moeZebna gamosavali saqarTveloSi qaosis dros, cicianovi
mixvda, rom es SesaZlebeli iqneboda mxolod adgilobrivi samefo
ojaxis qveynidan moSorebis SemTxvevaSi. `SiSi da gaumaZRroba, es is
ori ZiriTadi mizezia im umsgavsobisa, rac aq xdeba~ – werda cicianovi
imperator aleqsandre Is. man nebarTva miiRo, rom qarTuli yofili
samefo ojaxi gadaesaxlebina ruseTSi.
maiorigeneral lazarevi, ruseTis armiis mmarTveli TbilisSi,
mivida dedofal mariamTan, mefe giorgi XIIis qvrivTan, raTa igi da misi
Svilebi gaecilebina ruseTSi. dedofali mariami general cicianovis
naTesavi iyo, misi qaliSvilobis gvari iyo ciciSvili. rodesac lazarevi
mariamis oTaxebSi Sevida, man naxa dedofali taxtze mjdomi Tavis 7
mZinare bavSvTan erTad garSemortymuli. rodesac mas uTxres, rom dro
iyo gamgzavrebisa, dedofalma iSiSvla xanjali, lazarevs gulmkerdSi
Caartya da uTxra: `ai, ase kvdebian isini, vinc cdiloben Seuracxyofa
daamaton Cems ubedurebas!~ jariskacebi mivardnen dedofalTan da
gaagdebines xmali. maT gamoiyvanes dedofali saxlidan, sadac sisxliT
iyo yvelaferi dasvrili, saswrafod Casves bavSvebTan erTad etlSi
da gaamgzavres Zlier dacvasTan erTad. Tagauri osebi Tagaur Ossets
amaod ecadnen, daexsnaT dedofali mariami. ruseTSi CasvlisTanave
igi daapatimres Svidi wliT voroneJis dedaTa monasterSi, Semdeg
moskovSi da 1850 wels dakrZales TbilisSi. es sazareli ambavi swrafad
gavrcelda CrdiloeT kavkasiaSi da mezobel muslimanTa Soris, rac
zrdida winaaRmdegobas fanatikurad. mogvianebiT, 1857 wels svaneTis
mTavarma konstantine dadeSqelianma mokla quTaisis general
gubernatori.
cicianovma gaaerTiana samegrelo (mTavari dadiani) da imereTi
(mefe solomoni) saqarTvelos sasargeblod 1804 wels. 4 saukunis win
damsxvreuli uZvelesi iberia rogorc iqna gaaerTiana cicianovma
aleqsandre Iis samefo kverTxis qveS. amave 1804 wlis ianvars generalma
cicianovma StrumiT aiRo erTerTi mniSvnelovani cixesimagre ganja
da uwoda mas elizavetpoli, mefe aleqsandres meuRlis pativsacemad.
mogvianebiT, 1804 wels, rodesac cicianovma 10 000kaciani jariTa da
20 zarbazniT gailaSqra erevnisken, sparseTis fati ali Sah yajari,
Tavis vaJ abas mirzasTan erTad, 140 000 armiiT Sexvda erevanTan axlos.
rusebi Ronegamoclilebi iyvnen da iZulebuli gaxdnen, ukan daexiaT.
es ki sparseTis udides gamarjvebad gamocxadda.
1806 wlis ianvarSi cicianovma gailaSqra baqoze. misi ultimatumi
yovelTvis mokle da agresiuli iyo. is mters swerda: `am werilis weris
dros Zalzed gaSmagebuli var. me ar gamovgzavni Cems armias, aramed
Tavad moval da Tqvens miwas sisxliT gavavseb... gadavwvav yvelafers,
Dostları ilə paylaş: |