Zaza anCabaZe evropuli saqarTvelo

135

Golovin,  Golitsine,  Volzhinsky,  Vorontsov,  Gourko,  Slieptsov,  Nesterov,  Vrevsky. 

aseve adgilobrivi generlebi

1

 umniSvnelovanes rols asrulebdnen: 

ilia orbeliani, iason WavWavaZe, ivane bagration­muxraneli, dadiani, 

levan meliqovi, bebuTovi, mouravovi, malxaz andronikovi Ilia  Orbeliani, 

Jason  Chavchavadze,  Ivane  Bagrationi­Mukhraneli,  Dadiani,  Levan  Melikov,  Bebutov, 

Mouraviov,  Malkhaz  Andronikov.

ruseTis oficialur istoriografiaSi qarTul­somxuri moxalise 

SenaerTebis mniSvneloba mudmivad dakninebuli iyo

2

. magram evropul 

nawilSi  250­aTasianma safrangeTis armiam ruseTis imave odenobis 

armiis winaaRmdeg moskovamde mravalmilioniani qveyana TiTqmis 

winaaRmdegobis gareSe marSiT gaiara (borodinoze SeCerebiT). iq 

omis sxva kanonebi iyo. kavkasiaSi TiTo adamiani da TiTo goji miwa 

fasobda, xolo moskovSi kutuzovma napoleons yovelgvari yoymanis 

gareSe dautova 20  000 daWrili jariskaci. egvipteSi napoleoni 

aRfrTovanebuli iyo mamluqebis gambedaobiT, magram ruseTSi igi 

depresiaSi Cavarda da arc ki ucdia raime reformis gatareba, rasac 

yvela qveyanaSi atarebda (ymebis ganTavisufleba, progresuli kanonebis 

SemoReba da a. S.). 

ruseTis imperatori da umaRlesi imperiuli wreebi gadamwyvet 

rols aniWebdnen kavkasiis omis istoriis daweras, rac ufro 

mniSvnelovnad miaCndaT, vidre aqtualuri samxedro operaciebi. 

rusi istorikosis iakob gordinis Tanamedrove naSromSi `300­wliani 

omi. kavkasiuri atlantida~, kavkasiis omis istoriaSi moyvanilia 

mxolod rusi generlebis saxelebi, Tumca wignSi `kavkasiis dapyroba 

1

 imperiuli politikis mixedviT, qarTveli generlebi monawi 

leobdnen 

evropis omebSi, mag., 12 qarTveli generali monawileobda borodinos 

brZolaSi ruseTSi. aleqsandre WavWavaZe monawileobas iRebda rogorc 

barkli de tolis Stabis TanaSemwe, napoleon I­is winaaRmdeg brZolis dros 

safrangeTSi da daiWra parizis aRebis dros 1814 wels. igi am qalaqSi ori 

wlis ganmavlobaSi darCa, rogorc ruseTis kontingentis warmomadgeneli 

da monawileobda burbonebis dinastiis aRdgenaSi, vinc es daufasa sapatio 

legionis  Légion  d’honneur ordenis mianiWebiT.

2

  rusi dezertirebis problema didi xnis ganmavlobaSi mtkivneuli Tema iyo. 

ermolovi mtkiced eubneboda spars ministrebs, rom ar gamoeyenebinaT 

rusi dezertirebi rusebis winaaRmdeg omSi, magram uSedegod. is werda: 

`SegviZlia Cven qveyana megobrulid miviCnioT, rodesac is aiaraRebs 

rus dezertirebs da rusul batalions uwodebs?~ 1820 wels mazaroviCi 

iuwyeba: `Cveni jariskacebi dezertiroben adre uprecedento raodenobiT~. 

TviTmxilvelTa cnobiT, hamzad bekis, meore imamis, mTeli dacva rusi 

dezertirebisgan Sedgeboda, rogorc es iyo TavrizSi abas mirzas 

SemTxvevaSi.

---

136

ruseTis mier~, romelic dawera TviTmxilvelma britaneTis mokavSire 

oficerma bedlim, ar aris moxseniebuli rusuli saxelebi da kavkasiis 

omis istoria ikiTxeba, rogorc omis istoria sadme holStainSi an 

sileziaSi. omis monawilis da ara dRevandeli agitatoris wignis 

wakiTxvisas aSkara xdeba, rom qarTvelebma madloba ingliselebs, 

Sotlandielebs, irlandielebs, frangebs, germanelebs, italielebs, 

Svedebs, polonelebs da baltielebs unda gadauxadoT. Sesabamisad, 

Cven madloba protestantebs unda gadauxadoT. 

rusuli kavkasiuri jari 50­dan  200 aTas jariskacamde iTvleboda, 

magram mTlianad kavkasiis administracia da jari Zalzed Zviri jdeboda 

–  1850 wlis saxelmwifo biujetis 1/6, raSic Sedioda tradiciuli 

korufciis Tanxebi da saxsrebi mowinaaRmdege meTaurebis mosasyidlad. 

pirvelad kavkasiis xarjebi ruseTis biujetSi aisaxa 1777 wlidan. 

aseT pirobebSi mefis armiisaTvis ioli unda yofiliyo kavkasiis 

ganadgureba, magram istoriam sapirispiro daamtkica. kavkasiisa da 

yirimis omebi mefe nikoloz I­sTvis finansuri katastrofiT dasrulda, 

ramac gamoiwvia momavali reformebi.

omi gansxvavdeboda CrdiloeT kavkasiasa da samxreTis sazRvrebze. 

ermolovma gamoacxada omi sikvdilamde CrdiloeT kavkasiis muslimebis 

winaaRmdeg. man daiwyo soflebis Zarcva, mosavlis gadawva, mamakacebis 

da qalebis mospoba. man airCia samxedro operaciebis sadisturi 

gza, ekonomikis dangreva da mosaxleobis SimSiliT amoxocva, rac 

genocidis tolfasi iyo. misi veluri winaprebis msgavsad, is uxdida 

fuls yvela rus jariskacs, vinc mTielis mohkveTil Tavs moutanda. 

man gamoacxada: `me msurs, rom SiSma Cemi saxelis xsenebaze ufro 

metad daicvas sazRvrebi, vidre cixesimagrebis jaWvma~. saSineli 

goliaTi `iarmuli~ dRemde arsebobs CeCnebis legendebSi. es sisastike 

ruseTis mefis ukmayofilebasac ki iwvevda. mefe aleqsandre I­ma uari 

Tqva ordeni mieniWebina Tavad bekoviC­CerkaskisTvis, radgan yubanis 

reidis dros auli mTlianad ganadgurebuli iyo bavSvebisa da qalebis 

CaTvliT. `16 udanaSaulo daiRupa erTi sacxovreblis afeTqebis dros~, 

werda mefe aleqsandre ermolovs, `aman Zalzed matkina guli~. razec 

misi erTguli leitenanti Seepasuxa: `sxva gza ar arsebobda aramzadas 

dasamarcxeblad~. rogorc kavkasiis eqsperti Carlz kingi Charles 

King Tvlis: `ermolovi pasuxismgebeli iyo, gaetarebina saxelwifo 

politika, rac gamocxadebuli iyo, rogorc bnel kavkasielebSi 

civilizatoruli misiis ganxorcieleba, magram dRes amas Tavisuflad 

SegviZlia davuZaxoT saxelmwifos mier dafinansebuli terorizmi~. 

sainteresoa, rusebi arasodes agzavnidnen misionerebs muslimur 

kavkasiaSi, mxolod ingliseli naxevrad misionerebi, naxevrad jaSuSebi 

cdilobdnen SeemcirebinaT fanatizmi, magram amaod. 

---