Zaza anCabaZe evropuli saqarTvelo

594

male  1715 wels mirvaisic daiRupa. lurjgumbaTiani mavzoleumi, 

xilnaris gverdiT, sadac gurgini mokles, aris avRaneTis pirveli 

didi erovnuli gmiris mirvais monumenti. misma ambiciurma 18 wlis 

vaJma manhudma Manhood Sekriba Tavisi mimdevrebi, gailaSqra sparseTis 

mimarTulebiT da sefevidebis samefo gvirgvinic moipova 1722 wels. 

am avRanuri gilzais Ghilzai dinastiis arseboba daasrula rigiTma 

jariskacma, Turqma nadir yuli begma 1730 wels.

qaixosro bagrationi  Kaikhosro iyo qarTlis mefe biZamisis, gurgin 

xanis sikvdilis Semdeg, 1709 wlidan 1711 wlamde. mas arasdros umefia 

qarTlSi, vinaidan mudmivad sparseTis armiaSi samxedro samsaxurSi 

imyofeboda.  1703 wlidan qaixosro maRal postebze msaxurobda 

sparseTis administraciaSi, dedaqalaq ispahanis prefeqtic ki gaxldaT. 

1709 wels is uZRveboda sparsul­qarTul armias, raTa Suri eZiaT gurgin 

xanis sikvdilis gamo mirvaisis meTaurobiT gilzais ajanyebuli avRani 

tomebis winaaRmdeg. magram iranelebi frTxilobdnen da qarTvelebs ar 

exmarebodnen. misi mcdeloba, rom aeRo kandahari, ver ganxorcielda. 

baluCi tomebis Tavdasxmebis gamo qaixosrom kandaharis danebeba brZana. 

gilzaim Seteva ganaxorciela ukan wasul armiaze da moipova gamarjveba, 

daxoces qaixosro da misi 25 000 jariskaci 1711 wels. qarTveli meomrebi 

ukmayofilobas aSkarad gamoTqvamdnen sparseTis jaris qcevis gamo, 

radgan isini ar anebebdnen qarTvelebs Setevaze gadasuliyvnen imis 

SiSiT, rom amiT SesaZloa gaZlierebuliyo saqarTvelos poziciebi 

iranis imperiaSi. krnsinski Krnsinski `Tragica  vertentis  belli  Persici  historia~­Si 

werda, rom avRanebis ajanyeba da iranis Secdoma, neba rom ar darTo 

qarTvelTa jaris CaexSoT es amboxeba, intensiurad iswavleboda, radgan 

am ambebma sastiki Sedegebi moutana irans. 

ali-yuli xan (iese) bagrationi  Ali­Quli  Khan  mustafa faSa (Mus-

tafa  Pasha) qarTlis mefisnacvali 1714­1727 ww­Si. ali yuli xani iyo 

iranis mTavari mosamarTlis vaJi. 1714 wels is gagzavnes TbilisSi 

mefisnacvlad, magram mas Zalzed uyvarda alkoholi da amitom, Sahis 

brZanebiT, gadayenebul iqna. igi kaxeTSi gaiqca da qristianobas 

daubrunda. avRanebis Semosevis da sefevidis dinastiis dacemis Semdeg, 

1722 wels, Tbilisi daikaves osmalTa sulTnis Zalebma da ali yuli 

xanma isev Seicvala religia. Siitis nacvlad axla is suniti gaxda da 

marTavda Tbiliss mustafa faSas saxeliT sikvdilamde, 1727 wels.

erekle  II (Erekle  Khan), kaxeTis mefe (1744­62 ww.) da qarTl-kaxeTis 

mefe (1762­98 ww.). kaxeTis mefes yovelTvis sparsul stilSi ecva. 

erekle nadir Saxis usayvarlesi sardali iyo. mxolod nadiris 

sikvdilis Semdeg isargebla man iranSi politikuri arastabilurobiT 

da damoukidebloba gamoacxada. 1748 wels erekle kontrSetevaze 

gadavida da moipova sparselebze mtkice gamarjveba. ereklem mamasTan, 

---

595

qarTlis mefe TeimurazTan erTad, 1762 wels, warmateba moipova da 

gaaerTiana aRmosavleT saqarTvelo politikurad, sami saukunis 

manZilze pirvelad. amave dros,1752 wels man da misma mamam gagzavnes 

misia peterburgSi, raTa ruseTisTvis eTxovaT jarebi. erekles 

mcdelobebi ruseTTan TanamSromlobaze uSedego aRmoCnda. Tumca 

ereklem da ekaterinem Seadgines georgievskis traqtati 1783 wels. axal, 

ruseT­TurqeTis omis manZilze 1787­92 ww­Si, ruseTis jarebi saerTod 

gavidnen qarTl­kaxeTidan da erekle datoves sparseTis safrTxesTan 

pirispir. ereklem moaxerxa situaciis gadarCena da mainc saqarTvelo 

sparseTTan aliansidan qristiani ruseTisken mibrunda. 

qarTuli warmoSobis iyvnen: mirza ali asgar xani Mirza  Ali  Asghar 

Khan, iusticiis ministri Amin al­Soltan da premier­ministri Atabak (1883­

1896  ww.). mamamisi aseve iyo nazir Sahis iusticiis ministri aqa ebrahimi 

Agha Ebrahim (1882­83 ww.). misi mama, qristianad moqceuli zaal xani, 1795 

wlis aRa mohamed xanis kampaniis dros qarTveli tyves vaJi iyo (k.m. 

sasani, Teirani, 1958 w, II,  143). 

bahram ariana Bahram  Aryana (1906­1985 ww.) iyo iranis samxedro 

meTauri, romelic gaxldaT qarTveli warmoSobiT (hyavda qarTveli 

deda), iranis Sahis fehlevi II­s  Pahlavi dros. man ganaTleba miiRo Ecole 

Speciale  Militaire  de  Saint­Cyr da Sahis politikas axorcielebda 1950­1970 

ww. is safrangeTis sapatio legionis ordenis kavaleri iyo, xomeinis 

fanatikosebis winaaRmdeg gamovida da emigraciaSi parizSi gardaicvala. 

Tavadi grigol miqelaZe (1898­1955 ww.) daibada TbilisSi. is 

ruseTidan wavida iranSi, mas Semdeg, rac misi 

Zma konstantine (kostia) miqelaZe iranis armiaSi 

msaxurobis dros ajan yebulma qurTebma mokles. 

is Svedebis mier Seq 

mnil iranul JandarmeriaSi 

msaxurobda. gmiruli sikvdilis gamo igi iranis 

umaRlesi sam 

xedro ordeniT daajildoves. 

axla misi Zma Camovida TavrizSi Tabriz kvlav 

qurTebTan  sab rZo lvelad  1918­1922 ww­Si. 1930 

wels reza Sah fehlevis Pahlavi brZanebiT, 

Tavrizidan TeiranSi gadaiyvanes da ramdenime 

wlis ganmavlobaSi msaxurobda fehlevis 

dacvaSi. miqelaZe daawinaures polkovnikis 

Tanamdebobaze, umaRlesi posti, romelzec iranis armiaSi ucxoel 

qristians SeeZlo mieRwia. 1941 wels sabWoTa da britaneTis jarebma 

irani droebiT okupaciaSi moaqcies. reza Sahis brZanebiT, polkovniki 

miqelaZe gadaiyvanes ispahanSi Isfahan  usafrTxoebis mizniT, radgan 

rus okupantebs SesaZloa daepatimrebinaT igi da sikvdili miesajaT, 

rogorc dezertirisTvis. 1955 wels, misi sikvdilis dRes, iranis 

---

596

samxedro armiam polkovnik miqelaZes dak rZalvis ceremoniaze sruli 

pativi miages cxenosnebiT, etliT da qvemexebiT. igi dakrZales TeiranSi 

qristianul sasaflaoze.

nina andronikaSvili (Tuba xa num soheili Tuba Khanum So heili) iyo 1942­

44 wlebis (Tei ra nis konferenciis 

dros) ira 

nis premier­ministris 

ali  sohei lis  Ali  Soheili meuRle. 

isini  da qor  windnen,  rodesac  ali 

saqar 

TveloSi iyo elCad 1928 

wels.  1944 wels andronikaSvilis 

ojaxi miiwvies iranSi sami TviT 

da TbilisSi iranis premier­mi­

nis 

tris piradi TviTmfrinavi 

Camofrinda. fotoze asaxulia 

ali soheili, iranis premier­

ministri, romelic uyurebs, Tu rogor esalmeba iranis Sahi uinston 

CerCils  Winston  Churchill, CerCilis samocdamecxre dabadebis dReze 1943 

wlis  30 noembers Teiranis konferenciis dros.

ukanaskneli iranis Sahi mohamed reza fehlavi Mohamed  Reza  Pahlavi 

Tbiliss ewvia sabWoTa kavSiris dros da is ixsenebda, rom iranis yvela 

Sahs hyavda qarTveli deda an coli. amboben, rom reza fehlavis bebiac 

qarTveli iyo mazandaradan. aseve amboben, rom mis meuRles, dedofal 

sorelasac  Sorela, qarTveli bebia hyavda – abaSiZe axalcixidan.

qarTvelebi TurqeTSi

osmaleTis imperia yovelTvis cdilobda miezida yvela niWieri 

adamiani, Tu isini saxelmwifos didebisTvis imsaxurebdnen. mas 

Semdeg, rac espaneTidan gaaZeves ebraelebi me­16 saukuneSi, Turqebma 

siamovnebiT miiRes TavianT imperiaSi.

didi vezirebi Grand  Viziers (premier­ministrebi) osmalTa imperiaSi, 

romelTac hqondaT absoluturi Zalaufleba da xelT epyraT 

saimperatoro beWedi topkapis sasaxleSi Topkapı  Palace, qarTuli 

warmoSobis iyvnen: Hadim Mehmed Pasha in 1622­3; Gürcü Mehmed Pasha in 1651­

2;  AğaYusuf  Pasha  in  1711­2;  Gürcü  İsmail  Pasha  in  1735;  Yirmisekizzade  Mehmed 

SaidPasha in 1755­6; Şahin Ali Pasha in 1785; Koca Yusuf Pasha in 1786­9 and 1791­2; 

Cenaze Meyyit Hasan Pasha in 1789­90; Kör Yusuf Ziyaüddin Pasha in 1798­1811; Laz 

Ahmed  Pasha  in  1811­2. agreTve ramdenime didi veziri afxazi iyo. maTgan 

yvelaze cnobili iyo heiredin faSa Hayreddin  Pasha TurqeTis didi 

veziri 1878­9 wlebSi da tunisis didi veziri 1873­77 wlebSi. igi soxumSi 

daibada. mamamisi rusebTan brZolaSi daiRupa. rusebma is monobaSi 

---