O„zbekiston Respublikasida fermer xo„jaliklarini yuritish uchun optimal
yer maydonlarining o„lchami
9
№
2015 yil 1 oktabr
holatida
2015 yil 1 dekabr
optimallashtirish
natijasida
Farq
jam
i f
er
m
er
xo„
jal
igi
, so
n
i
o
„r
tac
h
a
1
fe
rm
er
xo„
jal
igi
ga
to„
g„
ri
k
el
ad
iga
n
ye
r
m
ayd
o
n
i,
ga
jam
i f
er
m
er
xo„
jal
igi
, so
n
i
o
„r
tac
h
a
1
fe
rm
er
xo„
jal
igi
ga
to„
g„
ri
k
el
ad
iga
n
ye
r
m
ayd
o
n
i,
ga
fermer
xo„jaligi, soni
o„rtacha 1
fermer
xo„jaligiga
to„g„ri
keladigan yer
maydoni
soni
(+,-)
%
ga
(+,-)
%
1
Qoraqal. Resp.
3691
80,6
4802
58,7
1111
30,1
-21,9
-27,2
Viloyatlar:
2
Andijon
7251
29,8
8538
25,6
1287
17,7
-4,2
-14,2
3
Buxoro
4632
44,4
5273
39,0
641
13,8
-5,4
-12,1
4
Jizzax
7784
55,7
10073
43,2
2289
29,4
-12,6
-22,6
5
Qashqadaryo
10756
51,2
12373
44,8
1617
15,0
-6,4
-12,4
6
Navoiy
1814
48,3
2519
35,6
705
38,9
-12,7
-26,2
7
Namangan
5523
35,7
7397
26,9
1874
33,9
-8,9
-24,8
8
Samarqand
10952
36,9
12641
32,1
1689
15,4
-4,8
-13,1
9
Surxondaryo
5447
45,5
6108
41,2
661
12,1
-4,4
-9,6
10 Sirdaryo
5097
48,6
5459
46,1
362
7,1
-2,5
-5,2
11 Toshkent
6272
53,3
9418
29,6
3146
50,2
-23,7
-44,4
12 Farg‗ona
8805
31,3
10420
26,1
1615
18,3
-5,2
-16,6
13 Xorazm
5490
36,9
6049
33,8
559
10,2
-3,1
-8,4
14
Jami
83514
43,9
101070
36,1
17556
21,0
-7,8
-17,8
9
Manba: О‗zbekiston Respublikasi Statistika qо‗mitasi ma‘lumotlari asosida ishlab chiqilgan.
36
2.2.1-jadval
O„zbekiston Respublikasida fermer xo„jaliklarini ixtisoslashtirish natijalari,
(2015 yil)
10
№
Respublika va
viloyatlar
Jami fermer
xo„jaliklari
shu jumladan
Paxtachilik va
g„allachilik
Sabzavotchilik va
polizchilik
Bog„dorchilik va
uzumchilik
Chorvachilik
Boshqa yo„nalishlar
S
on
i,
b
ir
li
k
O
„r
ta
ch
a
1
f
er
m
er
xo„
jal
ig
iga
t
o„
g„
ri
k
el
ad
ig
an
ye
r
m
ayd
on
i,
ga
S
on
i,
b
ir
li
k
O
„r
ta
ch
a
1
f
er
m
er
xo„
jal
ig
iga
t
o„
g„
ri
k
el
ad
ig
an
ye
r
m
ayd
on
i,
ga
S
on
i,
b
ir
li
k
O
„r
ta
ch
a
1
f
er
m
er
xo„
jal
ig
iga
t
o„
g„
ri
k
el
ad
ig
an
ye
r
m
ayd
on
i,
ga
S
on
i,
b
ir
li
k
O
„r
ta
ch
a
1
f
er
m
er
xo„
jal
ig
iga
t
o„
g„
ri
k
el
ad
ig
an
ye
r
m
ayd
on
i,
ga
S
on
i,
b
ir
li
k
O
„r
ta
ch
a
1
f
er
m
er
xo„
jal
ig
iga
t
o„
g„
ri
k
el
ad
ig
an
ye
r
m
ayd
on
i,
ga
S
on
i,
b
ir
li
k
O
„r
ta
ch
a
1
f
er
m
er
xo„
jal
ig
iga
t
o„
g„
ri
k
el
ad
ig
an
ye
r
m
ayd
on
i,
ga
1
Qoraqalpog‗iston
Respublikasi
4802
58,7
3732
69,3
223
9,8
250
8,5
388
43,0
209
9,7
Viloyatlar:
2
Andijon
8538
25,6
3868
45,7
509
6,3
2443
8,0
460
20,6
1258
7,5
3
Buxoro
5273
39,0
3707
50,8
87
7,2
777
7,5
630
16,2
72
10,7
4
Jizzax
10073
43,2
7216
55,8
419
9,1
1490
5,7
714
24,3
234
8,7
5
Qashqadaryo
12373
44,8
8656
56,9
726
8,9
1985
5,8
797
54,3
209
6,3
6
Navoiy
2519
35,6
1393
57,3
17
6,9
684
8,1
297
12,3
128
5,5
7
Namangan
7397
26,9
3451
49,1
120
7,2
3049
5,8
227
25,7
550
8,9
8
Samarqand
12641
32,1
8556
41,3
428
6,7
2522
9,3
563
36,9
572
9,6
9
Surxondaryo
6108
41,2
3297
65,3
1777
7,8
814
25,0
220
9,5
10
Sirdaryo
5459
46,1
4255
56,1
17
6,8
544
7,9
300
21,5
343
6,4
11
Toshkent
9418
29,6
4788
47,2
339
9,0
3437
5,5
587
48,8
267
9,0
12
Farg‗ona
10420
26,1
4180
52,7
672
8,3
4667
6,6
331
33,4
570
7,6
13
Xorazm
6049
33,8
3596
49,9
98
8,7
1105
5,5
464
24,0
786
9,0
14
Respublika bo„yicha
101070
36,1
60695
52,7
3655
8,1
24730
6,8
6572
31,2
5418
8,3
10
Manba: O‗zbekiston Respublikasi Statistika qo‗mitasi ma‘lumotlari asosida ishlab chiqilgan.
37
1.
Qishloq xo‗jaligi korxonalarida tarmoqlar qo‗shilishining ilmiy
asoslanganligi, o‗simlikchilik va chorvachilikning turlicha tarmoqlari orasida
ishlab chiqarishning maqsadi, xo‗jalikning o‗ziga xos xususiyatlari, tabiiy-
iqtisodiy sharoitlar hisobi, joylashgan joyi, qishloq xo‗jaligi ekin yerlarining
strukturasidan kelib chiqib, optimal variantni topish bilan bog‗liq (2.2.2-jadval).
Korxona ixtisoslashuvining asosiy ko„rsatkichlari -
uning darajasi va
ixtisoslashuv koeffitsiyenti hisoblanadi.
Ixtisoslashtirilgan qishloq xo‗jaligi tovar mahsulotlari ishlab
chiqarishning asosi hisoblanadi. Shuning uchun qishloq xo‗jaligi ishlab
chiqarishining
ixtisoslashtirish
yo‗nalishi ularda yetishtirilgan tovar
mahsulotining strukturasiga qarab aniqlanadi.
Ixtisoslashtirish darajasiga ko„ra, xo„jaliklar quyidagi guruhlarga
bo„linadi:
1. Tor ixtisosli xo„jalik;
2. Ixtisoslashgan xo„jalik;
3. Ko„p ixtisosli (tarmoqli) xo„jalik.
Birinchi guruhga
qoidaga asosan tarkibida bitta tarmog‗i bo‗lib, uning
tovar mahsulot strukturasidagi ulushi 90-100 foizni tashkil qilgan xo‗jaliklar
kiradi (parrandachilik fabrikasi, bug‗doychilik komplekslari, baliqchilik,
issiqxona, meva ko‗chati yetishtirish va shunga o‗xshash xo‗jaliklar).
a) tarkibida bitta asosiy tarmoq bo‗lib, uning tovar mahsulotidan nisbati
50 % dan yuqori bo‗lgan xo‗jaliklar kiradi (paxtachilik, g‗allachilik,
chorvachilik, parrandachilik xo‗jaliklari);
b) tarkibida ikkita asosiy tarmoq bo‗lib, ularning har biri tovar
mahsulotidagi nisbati 20 % dan kam bo‗lmay, birgalikda tovar mahsulotining
yarmidan ko‗proq qismini tashkil qilgan xo‗jaliklar kiradi (don-paxtachilik, don-
chorvachilik, sabzavot-sutchilik, bog‗dorchilik-uzumchilik);
v) tarkibida uchta asosiy tarmoq bo‗lib, ular xo‗jalik tovar mahsulotini
to‗rtdan uch qismini tashkil qilgan hamda tarkibida bir nechta yordamchi
tarmoqlar bo‗lgan xo‗jaliklar kiradi (don-paxta-chorvachilik, don-kartoshka-
chorvachilik va hokazo).
Ixtisoslashtirishning rivojlanishi xo‗jaliklarda qishloq xo‗jaligi mahsuloti
ishlab chiqarishi samaradorligi oshishining asosini tashkil etadi.
Qishloq xo‗jaligini ixtisoslashtirishning iqtisodiy samaradorligi tizim
ko‗rsatkichlari orqali aniqlanadi:
1 gektar qishloq xo‗jaligiga yaroqli yer hamda asosiy va aylanma
vositalarning har bir so‗mi hisobiga to‗g‗ri kelgan yalpi va tovar mahsulot
qiymati;
bir sentner mahsulot yetishtirish uchun sarflangan mehnat sarfi (odam-
soat);
bir sentner mahsulot tannarxi, so‗m;
38
bir gektar qishloq xo‗jaligiga yaroqli yer hisobiga to‗g‗ri kelgan daromad
miqdori, so‗m.
Korxonaning
ixtisoslashuv
darajasi
Dostları ilə paylaş: |