‘zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Yüklə 79,22 Kb. Pdf görüntüsü
|
Bu davrda vaqtli m illiy matbuot qozoq yozuvini birxillashtirish nuqtayi nazaridan o ‘tkazilgan tajribalar laboratoriyasiga aylandi. Bu sohada dastlab arab imlosidan lotin alifbosiga, keyin esa midan kirill imlosiga o'tilganligi rus yozuviga yaqinlashuv singari tarixan o 'z in i oqlagan ijobiy jih atlar bilan birga milliy jurnalistikaning o ‘ziga xosligi va betakrorligi singari bir qator a n ’analam ing boy berilishiga olib keldi. Taraqqiy etib borayotgan axborot jarayonida shunga muvofiq ravishda m atbuot organlarida tashviqot—targ‘ibot ishlarini professional ravishda olib borishga qodir jum ahst kadrlarga ehtiyoj tug'ildi. Davriy m atbuot uchun xodim lam i tayyorlashga kirishgan dastlabki o ‘quv yurtlaridan biri Qozoq jum alistika instituti-Q JI b o ‘lib, u butun qozoq jum alizm i maktabining rivojlanishi uchun asos xizm atini o 'ta d i1. Ikkinchi jahon urushi boshlanganligi va ham m a narsa harbiy ehtiyojlarga safarbar qilinganligi munosabati bilan ko‘pgina gazeta va jurnallarning nashr etilishi to ‘xtatildi. «Казахская правда», «Sotsialistik Qozog'iston» singari respublika gazetalari, «Прииртош ская правда», «Экспенди», «Sovettik Q arag'anda», «Болшевик Алтая» kabi viloyat gayptabrigina chiqib turdi. Bu gazetalaming jum alistlar jam oalari xalq xo‘ja!igining favqulodda sharoitdagi muammolarini yoritib borishni o ‘z zimmalariga oldilar. Urushdan keyin Q ozog'iston jumaüstikasi, ayniqsa, qozoq tilidagi nashrlarning qayta oyoqqa turishi uzoq davom etdi. Tahririyatlar qaytadan tashkil etilib, kadrlar tayyorlandi, lekin endi ko‘p jihatdan prinsipial ravishda boshqa m atbuot shakllanayotgan edi. Qayta qurish davrigacha b o ‘lgan yillarga ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy jarayonlar matbuotda faqat hukm ron paitiya mafkuraviy yo'liga mos kelish-kelmasligi nuqtayi nazaridan yoritilgan davr sifatida qaralishi lozim. M arkaziy apparatning vazifasi «turli iqtisodiy strukturalar ishini markaz- lashtirish»gina boMmasdan, m am lakat mintaqalari iqtisodiyotini rivojla- nishning yuqoridan belgilangan maromida ushlab turishdan ham iborat edi. Binobarin, ma’lumki, Q ozog'istonga xomashyo yetkazib beruvchi mintaqa sifatidagina qaralib, tugal ishlab chiqarish jarayonlari haqidagi gaplar esa faqat rejalardagina ovoza qitinardi. Qozog‘istonning 60—70-yillar boshidagi matbuoti uchun aksariyat dolzarb mavzulami ochib berishda andozabozlik, xarakterlami, korxonalar, sex, brigadalar jam oalarining hayotini ko‘rsatishda biryoqlamalik, «asr qurilishlari»ni yoritishda haddan tashqari bo'rttirishlar-tasvirlanayotgan obyekt ahamiyati, k o ia m i va qiymatini o ‘ta kuchaytirib ko‘rsatish; iqtisodiyotning qaysi sohasi haqida gap borayotganligidan qat’i nazar, m ateriallarni bir-biriga ju d a o ‘xshash qilib qo‘yadigan bir qolipdagi til imkoniyatlaridan foydalanish kabi xususiyatlar xos bo‘lib qolaverdi. Masa- lan, ijodiy jum alistik niyat ko‘plncha mehnatda eng yaxshi ko'rsatkichlarga erishish uchun olib borilayotgan sotsialistik musobaqani to'liq yoritish 1 Козыибасв C.K. М астодонт отечественной журналистики. Алматы: КаэГУ. 2000, с-13-15. www.ziyouz.com kutubxonasi nuqtayi nazaridan baholanardi. Jamoaning serqirra hayoti qachondir qabul qilingan majburiyatlami bajarish yoki shu m arraga erishish uchun «kurashwian iborat qilib ko'rsatiiardi. «Iqtisodîyot» bo'lim ida bir xil materiallaming e ’ion qilib turilishi davriy m atbuotni kam axborot tasliiy- digan va o ‘quvchilaming rang-barang talablarini qondirish nuqtayi nazaridan jozibasiz bir ahvolga keltirib qo'ygan edi. Shunday bo'lsa-da, Qozog'iston jurnalistikasining qayta qurish va oshkoralik e’ion qilingandan keyingi rivojlanishi m atbuotning ko‘pgina ijodiy jihatlari va prinsiplari o ‘z dolzarbligini saqlab qolganligini va respublikada maqbul mustaqil matbuotning keng tarm og‘i vujudga kelishiga asos bo‘lib xizmat qilganligini ko'rsatdi. X IX bob. RADIO HAMDA TELEVIDENIENING VUJUDGA KELISHI VA RIVOJLANISHI 1-fasl. Radioning ixtiro etilishi Radio asosan signalli axborotni masofaga uzatish uchun qo‘l- laniladigan texnik vosita sifatida maydonga keldi. Oldingi boblarda ko‘rib chiqqanimizdek, radio paydo boiishidan aw af masofa bilan bogiiq kommunikatsiya ovoz yoki alohida axborot uzatuvchilar: qog‘oz, yorug‘lik signaii (olov, chiroq), tovush yoki sim (telefon) orqali amalga oshirilar edi. Lekin bular nomukammal axborot uzatish vositalari boiganligi va moddiy vositachini talab qilganligi bois kishilar zaruratini qondira olmadi. Jamiyatda axborotni masofaga havo, efir orqali bevosita uzatishga ehtiyoj tobora ortib bordi. Radio texníkaviy tafakkur inqilobi mazmunidagi ana shunday vosita bo‘lib dunyoga keldi. Radio ixtirochilari yangi kashfiyot — elektr tokidan foydalandilar. Elektming paydo bo‘lishidan ilgari, o ‘z navbatida, uning vujudga kelishi bilan bog‘liq boshqa kashfiyotlar ham dunyo yuzini ko‘rgan edi. Jumalistika fakulteti talabalariga bir vaqtlari matematika o'rgatilganida, ular ko’pmcha: «Bizga matematika nimaga kerak?* deb savol berishardi. Shunda javob qilishga to ‘g‘ri kelardiki, har qanday tabiiy, ijtimoiy yoki ruhiy hodisalar zaminida matematik modellar yotadi. Bu hodisalarning barchasi o ‘z asosida eng kamida saibiy va ijobiy zaryadlangan mikrozarrachalar darajasida tartiblashgan tuzilma (struktura)li oqimlar almashinuviga ega. Elektron- laming mazkur oqimlari esa matematik qonunlar asosida harakat qiladi. Qisqacha aytganda, bu dunyo istisnosiz yirik va kichlk shakllarga tegishli va mutanosib matematik modeüar asosida harakat qiladi. XIX asr boshidayoq taniqli ingliz olim i Uilyam G am ilton vektor kattaliklar tizimini ishlab chiqib, ulami «kvaternionlar» deb atadi. Gam il ton o 'z asarlarining ikki jildini nashr qildi. Lekin bu asarlarda keltirilgan hisoblar juda mavhum bo'lganligidan G am ilton zamondoshlari ulam i darrov tan olavermadilar. M atematiklar m ehnatiga bunday munosabat oddiy hol edi. www.ziyouz.com kutubxonasi Yüklə 79,22 Kb. Dostları ilə paylaş:
|