Ўзбекистон республикаси

Vaqt. Guruxda vaqt juda katta ahamiyatga ega. Bir dars 1,5 soat davom etadi. Orada tanaffuslar qam kerak.
Joy. Dars o'tishda joyning axdmiyati katta. Kasalxona odamlar ko'ziga sovuq bo'lib ko'rinishi mumkin. Mehmonxona, kvartira bu neytral hol. Agar buning iloji bo'lmasa, unda biror bir xonani chiroyli qilib jihozlab, shu yerda dars o'ting.
A'zolarni o'tqazish. Bu juda katta ahamiyatga ega. Darsda asosan yumaloq shaklda o'tirish yaxshi natija beradi. Bu muloqot yaxshi olib borilishiga yo'l ochadi.
Guruhda ish olib borish. Hamma dastlab asabiylashadi, chunki guruhning boshqa a'zolari bilan tanish zmas. Shunda boshliqning dastlabki asosiy vazifasi - guruxdagilarni bir-biri bilan tanishtirish.
Uchrashuvda. Bunda har bir a'zoni alohida tanishtirish kerak. Yangi a'zoga choy yoki kofe taklif qilish mumkin, boshqalar kelguncha jurnallar ko'rishni taklif qilish kerak.
Bir-biri bilan tanishish. Bunda bir-birini tanishtirish kerak. Bu erkinlik tug'dirib, shu guruhning a'zolariga ishonch tugdiradi.


1.7. HAMSHIRALIK ISHIDA DIYETOLOGIYA ASOSLARI


PARHYEZNING MUHOFAZA VA DAVOLASHDAGI AHAMIYATI.

Hozirgi zamon tibbiyotida turli kasalliklarni davolash va salomatlikni muhofaza qilish maqsadida turfa usullar qo'llanilib, ulkan yutuqlarga erishildi. Ushbu usullar ichida parhyez-davo turi alohida ahamiyat kasb etadi, chunki inson tanasi toki faoliyat ko'rsatar ekan. u albatta tashqy muhit bilan uzviy bog'lanib turishi kerak. Kishi tashki muhit bilan ovqatlanish jarayoni orkali bog'lanadi va uning ta'siri tufayli o'ziga zarur bo'lgan ozuqaviy nutriyentlar va quvvat oladi. Shu boisdan ham, ovqatlanish inson tanasi mo'tadilligi va faoliyati bir maromda saqlanishidagi muhim vazifalarni bajaruvchi tashqi omil, deb hisoblanadi.

Ovqatlanishni kasalliklar oldi olinishi va davolash maqsadida insoniyat qadim zamonlardan qo'llab keladi. Bu masala bozor iqtisodiyotini kechirayotgan O'zbekiston Respublikasida dolzarb hisoblanib, uning asosiy qirralarini bilish hamshiralar ishi samaradorligining oshishida zarur yo'nalishlardan biridir. Shu sababdan xam, 1924 yildan boshlab O'zbekistonda ushbu masalaga katta e'tibor beriladi.
Respublikamiz parhyez ovqatlanish nazariyasi va amaliyotiga dastlab A.N. Kryukov va A.A.Askarovlar asos solgan bo'lib, ular boshchiligida chillashir (enterit), oshqozon-ichak kasalliklarida mahalliy mahsulotlarni qo'llagan holda parhyez taomnomalar (diyetalar) ishlab chiqilgan. Bularga 1-chi, 2-chi va 4-chi o'zbek parhyez taomnomalari kiradi. Ammo bu masala Sobiq SSSR davrida keng doirada hal etilmadi va O'zbekistondagi mavjud mahsulotlardan tarkib topgan taomnomalarda fanda ham, tibbiyot amaliyotida ham deyarli e'tibor bershshadi. Shifoxonalarda asosan Ovrupo oshxonasi tomonidan qo'llanilib keldi. Oqibatda kasalliklar oldi olinishi va davolash jarayoni nihoyasida kutilgan natijalarga erishish imkoni bo'lmadi. Bu yo'nalishda «Ona va farzand» ilmiy-ishlab chiqarish birlashmasi va «O'zbekiston Respublikasi Gastoroenterologiya ilmiy Markazi Diyetologiya va vazn korreksiyasi bo'limi» xodimlari tomonidan zamon talablariga javob bera oladigan murakkab tarkibli moddalar («Tabib-1», «Tabib-2»), «Saidusmon» parhyez mahsulotlari va taomlari, («Saidusmon» omixtasi, nonlari va momiqlari, parhyez xolvaytari, parhyez sumalagi va parhyez xalimi, parhyez mastavasi, salomatlik choylari va xokazo) ishlab chiqildi va dastlabki klinik tekshiruvlar ularning samaradorligi yuqori bo'lganligini ko'rsatdi. Ushbu moddalar va taomlar hozirda ham qo'llanilayotgan prof. M.I.Pevzner taomnomasi (diyetasi) tarkibiga qo'shib qo'llanilmoqda. Respublikamiz shifoxonalarida kelajakda yangi milliy taomnomalar ishlatish maqsadida izlanishlar olib borilmoqda.
1-a parhyez. Buyuriladigan vaqti: Oshqozon-ichak yarasi kasalligi qo'ziganda davolashning dastlabki 8-10 kuni davomida va qon ketayotgan mahallarda, sekretsiya kuchayishi bilan o'tayotgan gastrit qo'ziganda, qizilo'ngach kuyib qolganda buyuriladi. Buyurishdan maqsad: me'dani imkon boricha avaylab, kimyoviy, mexanik va termik ta'sirotlarni bartaraf etish. Umumiy xususiyati: me'da shirasi sekretsiyasini qo'zg'atadigan moddalar cheklanadi. Ovqat asosan surq va yarim suyuq holda beriladi. Kalxoriya asosan uglevodlar hisobiga cheklanadi. Oo tuzi cheklab qo'yiladi. Tarkibi va kaloriyasi: oqsillar 80 g, shulardan kamida 60 g hayvon oqsili, yog'lar 80-90 g, uglevodlar 200g, quvvati 2000 kkal. Ovqatlanish tartibi: ovqat oz-ozdan, bot-bot (har 2-3 soatda) yeb turiladi, kechasiga sut yoki chuchuk qaymoq buyuriladi.
1-b parhyez. Buyuriladigan vaqti: Buyurishdan maqsad, umumiy xususiyati 1-a parhyez bilan bir xil. Biroq, 1-a parhyez tasnifida ko'rsatilgan masalliqlarga qoq ok non, quruk biskvit, sut mahsulotlaridan ezilgan tvorog qo'shiladi, pishirilgan go'shtli va baliqli taomlar miqdori ko'paytiriladi. Tarkibi va kaloriyasi: oqsillar 100g, yog'lar 100g, uglevodlar 300g, quvvati 2600 kkal. Ovqatlanish tartibi: ovqat tez-tez (har 2-3 soatda) yeb turiladi, kechasiga sut yoki qaymoq buyuriladi.