14-ma’ruza: diskret va impulsli modulyatsiyalangan signallar

14-MA’RUZA: DISKRET VA IMPULSLI MODULYATSIYALANGAN SIGNALLAR

Reja:
14.1 Diskret modulyatsiyalangan signallarning turlari va ularning spektrlari.
14.2 Impulslar modulyatsiyasi va impulsli modulyatsiyalangan signal spektri.


14.1 Diskret modulyatsiyalangan signallarning turlari va ularning spektrlari.

Diskret modulyatsiya natijasida diskret xabar simvollariga ma’lum kodlash usulidan foydalangan holda tegishli kodlar kombinatsiyalari biriktiriladi. Odatda bu kodlar kombinatsiyalari “1” va “0” ikkilik ( ) elementar signallardan iborat bo‘ladi. Bu elementar signallar yuqori chastotali tashuvchini modulyatsiyalaydi. Modulyatsiya natijasida tashuvchining modulyatsiyalangan parametri ko‘p hollarda modulyatsiyalovchi signaldagi bir-biridan farqlanuvchi elementar signallarga mos ravishda ikkilik aloqa tizimlari uchun va yoki ko‘p asosli tizimlar uchun ( ) bo‘lganda , , ... ta turli ko‘rinishlarni oladi. Modulyatsiya natijasida modulyatsiyalangan signal modulyatsiyalovchi cheklangan sonli signallardan biriga mos keluvchi ko‘rinishni olgani uchun, diskret modulyatsiyalangan signallarni manipulyatsiyalangan signallar deb ham ataladi.

Odatda diskret modulyatsiyalangan signallarni shakllantirishda tashuvchi sifatida yuqori chastotali garmonik signallardan foydalaniladi:

va uning amplitudasi , chastotasi va fazasi ni diskret signallarga mos ravishda o‘zgartirib AMp, ChMp va FMp signallarni olish mumkin. Modulyatsiyani amalga oshiruvchi qurilma modulyator, manipulyator deb ataladi.
“1” va “0” elementar simvollar ketma-ketligiga mos ravishda manipulyatsiyalangan AM, ChM, FM va NFM signallar vaqt diagrammalari 14.1-rasmda keltirilgan.
Amplitudasi diskret modulyatsiyalangan signal (14.1a-rasm)da “1” simvoli davomiyligi ga teng bo‘lgan radioimpulsni uzatish orqali, “0” simvoli esa radioimpuls uzatilmasdan amalga oshiriladi. Chastota manipulyatsiyasida “1” ni uzatish chastotasi va “0” ni uzatish chastotasi bo‘lgan tashuvchini vaqt davomida uzatish orqali amalga oshiriladi. Oddiy fazasi manipulyatsiyalangan signallarda yuqori chastotali tashuvchining fazasi har gal “1” simvoli “0” ga almashganda va “0” simvoli “1” ga almashganda ga o‘zgaradi.
FM signallarni qabul qilishdagi ba’zi muammolardan holi bo‘lish uchun, hozirda asosan fazasi nisbiy modulyatsiyalangan (NFM) signallardan foydalaniladi. Bunda oddiy FMdan farqli NFM signal tashuvchisining fazasi “1” simvoli uzatilganda ga o‘zgaradi, “0” simvoli uzatilganda tashuvchisining fazasi o‘zgarmas saqlanadi. NFM signalda fazaning o‘zgarishi avvalgi simvolga (“1” yoki “0”) nisbatan bo‘ladi. Bu usuldan ChM, AMlarda ham foydalanib nisbiy ChM (NChM) va nisbiy AM (NAM) signallarni shakllantirish mumkin. Delta modulyatsiyani ham nisbiy modulyatsiyalangan signal deb hisoblash mumkin.



14.1-rasm. Manipulyatsiyalangan AM, ChM, FM va NFM signallar vaqt diagrammalari

Takrorlanish davri bo‘lgan ikkilik diskret signal bilan amplitudasi, chastotasi va fazasi manipulyatsiyalangan signallarning spektrlarini ko‘rib chiqamiz.