Mavzu: “Imlo muammolari” fanining predmeti, maqsad va vazifalari. O‘zbek xalqi boshidan kechirgan yozuvlar Reja
Yüklə 60,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 1-ma’ruza Mavzu: “Imlo muammolari” fanining predmeti, maqsad va vazifalari. O‘zbek xalqi boshidan kechirgan yozuvlar Reja: 1. Til va yozuvning o‘zaro munosabati. 2. Mukammal alifbo yaratish uchun harakatlar. 3. Qadimiy yozuvlar haqida. O‘rxun-Enasoy bitiklari yozuvi. 4. Uyg‘ur yozuvi namunalari. Ayrim harfiy belgilar va alifbo tizimlari. 5. Arab yozuvi tarixidan. Lotin va kirill yozuvlari 6. Qadimiy yozuvlarda bizgacha yetib kelgan manbalar. Imlo muammolari fani oliy o‘quv yurtlarining yuqori kurslarida tanlov fani sifdatida belgilangan bo‘lib, uning predmeti o‘zbek yozuvlari grafikasi va orfografiyasidagi muammolar hisoblanadi. Fanning maqsadi esa hozirgi o‘zbek adabiy tilining yozuv tizimlarida, xususan, grafikasi va imlosida shu vaqtgacha yuzaga kelgan turli muammoli holatlar bilan talabalarni tanishtirish, ularda imlodagi munozarali masalalarga ijodiy munosabat ko‘nikmalarini shakllantirishdan iborat. Imlo muamnmolari fanini o‘rganish davomida quyidagi vazifa larni amalga oshirish ko‘zda tutiladi: 1. XX asrning birinchi choragidan (hozirgi o‘zbek adabiy tilining shakllanishidagi ilk bosqichdan) to XXI asr boshlarigacha bo‘lgan davrda mamlakatimizda amalga oshirilgan yozuv islohotlari xususida talabalarga umumiy ma’lumot berish; 2. Hozirgi ikkiyozuvlilikka olib kelgan ijtimoiy-tarixiy omillarni, amalda qo‘llanib turgan rus-o‘zbek va lotin-o‘zbek yozuvlari grafikasini qiyosan o‘rganish; 3. Bu ikki yozuv grafikasi va imlosidagi o‘ziga xos jihatlarni, munozarali holatlarni aniqlash, shu orqali talabalarni yozuv amaliyotiga tayyorlash kabi bir qancha vazifalarni o‘z ichiga oladi. . Istiqlol tufayli milliy o‘zlik, milliy iftixor, milliy ma’naviyat, milliy an’analarimiz o‘zining asl ma’nosiga, qadriga ega bo‘ldi. Tilimizni har tomonlama taraqqiy ettirish davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi. O‘zbek tili, adabiy tilimiz o‘zbek xalqi madaniyati va ma’naviyatining ajralmas qismi, millatning mavjudligi va birligini, yuksalishini ta’minlovchi buyuk kuch sifatida uzil-kesil tan olindi. Sho‘rolar hokimiyatining umri tugab borayotgan davrida O‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi Mustaqillikka qo‘yilgan birinchi qadam bo‘lgan bo‘lsa, istiqlol yillarida bir paytlari kamsitilgan ona tilimiz har tomonlama taraqqiy topa boshladi. Navbatdagi vazifa sifatida – milliy tilimizga mos alifbo va imlo qabul qilish kun tartibiga chiqdi. 1993-yilning 2-sentabrida lotin yozuviga asoslangan yangi o‘zbek alifbosini joriy etish bo‘yicha qabul qilingan Respublika Qonuni 1995-yil 6-mayda bu qonunga kiritilgan o‘zgartishlar bilan rasman kuchga kirdi va amal qilmoqda. Biz yangi alifboga o‘tdik. O‘zbekistonning Birinchi Prezidentining chuqur hayotiy haqiqat mujassam ushbu fikrlari bu boradagi hal qiluvchi va maqsad sari yetaklovchi omil bo‘lib xizmat qilmoqda: “O‘tgan davr mobaynida ana shu qonun ijrosini ta’minlash bo‘yicha juda katta ishlar amalga oshirilganini ta’kidlash lozim. Avvalo, o‘zbek tilining lotin yozuvi asosidagi imlo qoidalari ishlab chiqildi va hayotga tatbiq etildi. Bugungi kunda mamlakatimizda ta’limning barcha bosqichlarida ana shu alifbo asosida bilim berilmoqda. Lotin yozuvida chop etilayotgan kitob va darsliklar, o‘quv qo‘llanmalari, gazeta-jurnallar, reklama va e’lonlar, davlat hujjatlari hozirgi vaqtda bu imlo madaniy hayotimizning ajralmas qismiga aylanib borayotganini ko‘rsatadi” 1. Lekin alohida shuni ta’kidlash kerakki, Respublikamizda o‘zbek tilini yangi yozuvga to‘liq o‘tkazishning muddatlari rasmiy hujjatlarda dastlab 2005-yil, keyin esa 2010-yil etib ko‘rsatilgan bo‘lsa-da, shu paytgacha bunga erishib bo‘lmadi. Keyingi ikki yil ichida ijtimoiy tarmoqlarda, matbuotda ushbu masala qizg‘in muhokama qilinmoqda. O‘zbekiston Prezidenti vertual qabulxonasiga kelibtushayotgan xatlarda bu o‘z aksini topmoqda. Muhokama ishtirokchilari yurtimiz aholisinning turli qatlam vakillari bo‘lib ayniqsa, ziyolilar, o‘qituvchilar, talabalar ko‘proq faol bo‘lishmoqda. Ular tomonidan bildirilayotgan fikr-mulohazalarga ko‘ra, o‘tgan davr ichida yozuv amaliyoti shuni ko‘rsatmoqdaki, yangi alifbo va imloda islohga muhtoj o‘rinlar mavjud. Ular bartaraf qilinishi lozimligi bildirilmoqda. Mazkur dolzarb masalalar O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining 2016-yil 13-maydagi “Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetini tashkil etish to‘g‘risi”dagi Farmonida o‘z aksini topdi. Farmonda universitet jamoasi oldidagi vazifalar sifatida: Yüklə 60,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|