Ijodiylik (lot., ing. “create ”–yaratish, “creative ” yaratuvchi,
ijodkor)
–individning yangi g’oyalarni ishlab chiqarishga tayyorlikni
tavsiflovchi hamda mustaqil omil sifatida iqtidorlilikning tarkibiga
kiruvchi ijodiy qobiliyati ma’nosini ifodalaydi
Shaxsning ijodiyligi uning tafakkurida, muloqotida, his- tuyg’ularida,
muayyan faoliyat turlarida namoyon bo’ladi. Ijodiylik shaxsni yaxlit
holda yoki
uning muayyan xususiyatlarini, zehni o’tkirlikni tavsiflaydi.
Shuningdek, ijodiylik iqtidorning muhim omili sifatida aks etadi.
Amerikalik psixolog P.Torrens fikricha, ijodiylik muammo yoki ilmiy
farazlarni ilgari surish; farazni tekshirish va o’zgartirish; qaror natijalarini
shakllantirish asosida muammoni aniqlash; muammo yechimini topishda
bilim va amaliy harakatlarning o’zaro qarama-qarshiligiga
nisbatan
ta’sirchanlikni ifodalaydi.
Boshqa har qanday sifat (fazilat) kabi ijodiylik ham birdaniga
shakllanmaydi. Ijodiylik muayyan bosqichlarda izchil shakllantirib va
rivojlantirilib boriladi.
Pedagogning
ijodiylik
sifatlariga
ega
bo’lishi uning shaxsiy
qobiliyatlari, tabiiy va ijtimoiy quvvatini kasbiy faoliyatni sifatli,
samarali tashkil etishga yo’naltiradi. Oliy ta’lim tizimida faoliyat
yuritayotgan pedagoglarning ijodiylik sifatlariga ega bo’lishlari
ularda
o’quv va tarbiya jarayonlarini tashkil etishga an’anaviy yondashishdan
farqli yangi g’oyalarni yaratish, bir qolipda fikrlamaslik, o’ziga xoslik,
tashabbuskorlik, noaniqlikka toqat qilmaslikka yordam beradi. Binobarin,
ijodiylik sifatlariga ega pedagog kasbiy faoliyatini tashkil etishda ijodiy
yondashish, yangi, ilg’or, bolalarning o’quv faoliyatini, shaxsiy sifatlarini
rivojlantirishga xizmat qiladigan g’oyalarni yaratishda faollik ko’rsatish,
ilg’or pedagogik yutuq va tajribalarni mustaqil o’rganish, shuningdek,
hamkasblar bilan pedagogik
yutuqlar xususida doimiy, izchil fikr
almashish
tajribasiga
ega
bo’lishga e’tibor qaratadi. Odatda
pedagoglarning
ijodiylik
qobiliyatiga
ega
bo’lishlari pedagogik
muammolarni hal qilishga intilish, ilmiy-tadqiqot ishlari yoki ilmiy
loyihalarni amalga oshirish va o’zaro ijodiy
hamkorlikka erishishlari
orqali ta’minlanadi, shakllantiriladi va u asta-sekin takomillashib,
rivojlanib boradi. Har qanday mutaxassisda bo’lgani kabi bo’lajak
pedagoglarning ijodiylik qobiliyatiga ega bo’lishlari uchun talabalik
yillarida poydevor qo’yiladi va kasbiy faoliyatni tashkil etishda izchil
rivojlantirib boriladi. Bunda pedagogning o’zini o’zi ijodiy faoliyatga
yo’naltirishi va bu faoliyatni samarali tashkil eta olishi muhim
ahamiyatga ega.
Pedagog ijodiy faoliyatni tashkil etishda
muammoli masalalarni
y e chish, muammoli vaziyatlarni tahlil qilish, shuningdek, pedagogik
xarakterdagi ijod mahsulotlarini yaratishga alohida e’tibor qaratishi zarur.
Muammoli masala va vaziyatlarni hal qilar ekan, pedagogning masala
yechimini topishga ijodiy yondashishi unda hissiy-irodaviy
sifatlarning
rivojlanishiga
yordam
beradi.
Pedagog
o’z oldiga muammoli
masalalarni qo’yish orqali mavjud bilimlari va hayotiy tajribalariga zid
bo’lgan dalillar bilan to’qnash keladi. Buning natijasida o’z ustida
ishlash, mustaqil o’qib o’rganishga nisbatan ehtiyoj sezadi. Pedagogning
ilmiy-tadqiqot ishlari va ilmiy yoki ijodiy loyihalarni amalga oshirishi
unda ijodiylik potentsialini yanada rivojlantiradi. Pedagog o’z-o’zidan
ijodkor bo’lib qolmaydi. Uning ijodkorlik qobiliyati ma’lum
vaqt ichida
izchil o’qib- o’rganish, o’z ustida ishlash orqali shakllanadi.