sΙ
: اصطلاحي است به مفهوم : مثل اينكه، گو اينكه، ناسلامتي. (در)
|
قئيساوا
|
qeysava
|
: (قيسي (زردآلو) + با (آش) = قئيسيبا = قئيساوا) نوعي آش كه از زردآلو، خرما و روغن تهيّه شود.
|
قئيسَره
|
qeysərə
|
: سينه پهلو، سرما خوردگي شديد چهار پايان.
|
قئيسي
|
qeysi
|
: قيسي، زردآلوي خشك و سفت. (← قاي1، قايسي)
|
قئيظ
|
qeyz
|
: (ع) غيظ، خشم. قئيظلَنمك (qeyzlənmək) : قهر كردن، به خشم آمدن.
|
قئيقاناق
|
qeyqanaq
|
: نيمرو، غذايي كه از تخم مرغ و آرد تهيّه شود. (از مصدر «قايناماق» (جوشيدن) درست شده است.)
|
قئيلان
|
qeylan
|
: قليان. قئيلان آلتي (qeylan altı) : 1- زير قلياني. 2- مجازاً به معني صبحانه. قئيلان قاميشي (qeylan qamışı) : 1- ني قليان. 2- مجازاً آدم لاغر و باريك اندام. قئيلان وئرَن (qeylan verən) : نوعي مارمولك. (فا)
|
قئيله
|
qeylə
|
: قيمه، كنجة گوشت.
|
قئيماق
|
qeymaq
|
: سر شير، خامه. (← قايماق)
|
قئيمه
|
qeymə
|
: 1- گوشت كنجه، تكّه‌اي از گوشت كه به سيخ كشند. 2- خورش قيمه.
|
قئييش
|
qeyiş
|
: تسمه يا كمر بند چرمي. (← قاي1، قاييش)
|
قبر
|
qəbr
|
= قبير (qəbır) : قبر، گور، مزار. (← قاب، قابير) قبريستان (qəbrıstan) : قبرستان، گورستان.
|
قبض
|
qəbz
|
: (ع) 1- قبض، ورقة رسيد، آنچه بگيرند و در مقابل رسيد دهند. 2- يبس، گرفتگي شكم. 3- يابس، آنكه يبوست دارد. 4- گرفتگي و ناراحتي. 5- ناراحت و غمگين. قبضه (qəbzə) : دسته، محلّ دستگيره، قبضة تفنگ، شمشير و … قبضه ائدمك (qəbzə edmək) : گرفتن، تصرّف كردن، تملّك كردن. قبضه‌لي (qəbzəli): دسته‌دار، داراي دسته.
|
قت
|
qət
|
(1) : 1- فعل امر از مصدر «قتمك» (سفت و محكم شدن، نعوظ شدن آلت تناسلي مرد. ← قات1) 2- تلفّظي از «قات» (مخلوط) قتديرمك (qətdirmək) : نعوظ كردن. قتمك (qətmək) : نعوظ شدن آلت نرينه. قتّ-و-قريشدي (qətt-o-qərişdi) = قتّ-و-قريشيق (qətt-o-qərışıq) : مخلوط، در هم. قتّي (qətti) : 1- غليظ، شديد، سفت و محكم. 2- آنكه سخنان محكم گويد، لفّاظ. 3- خشك، ضخيم و ستبر. قتّيــدمك (qəttidmək) = قتيـرْتْمك (qətirtmək) : نعوظ كردن. قتير (qətır) : قاطر، استر. (به اعتبار دو نژاده بودن) قتيرچى (qətırçı) : قاطرچي، نگهبان اسب و قاطر. قتير ديرناغى (qətır dırnağı) : نام گياهي است با گلهاي زرد. قتّيق (qəttıq) : 1- آنچه با نان مخلوط كنند و بخورند. 2- ماست. قتّيق چالان (qəttıq çalan) : 1- ماست بند. 2- كرم نوروزي. قتّى-قتّى دانيشماق (qəttı-qəttı danışmaq) : لفّاظي كردن، لفظ پردازي. قتّيق قورداغى (qəttıq qurdağı) : كرم نوروزي، گربه نوروزي. قتيلْمك (qətilmək) : نعوظ شدن. قتّيلَنمك (qəttilənmək) : سفت شدن، غليظ شدن. قتّيليك (qəttilik) : غلظت، سفتي.
|
قت
|
qət
|
(2) : خط، رديف، مرتّب. (← قات2) قتار (qətar) : 1- رديف، مرتّب و منظّم. 2- قطار فشنگ. قتَره (qətərə) : آنچه رديف شده باشد، قطار فشنگ.
|
قتّاب
|
qəttab
|
: قطّاب، نوعي شيريني كه از خمير، گوشت، سبزي، شكر و كدو مي‌سازند.
|
قتْل
|
qətl
|
= قتيل (qətıl) : (ع) 1- قتل، كشته شدن، شهادت. 2- روز شهادت، روز تعطيلي به خاطر شهادت بزرگان دين.
|
قجَر
|
qəcər
|
: 1- نام ايل قاجار. 2- زينت و زيور. (ريشة كلمه از مصدر «قاچماق» (دويدن) است.) قجر-اوْوشار (qəcər-ovşar) : 1- نام دو ايل قاجار و افشار. 2- زينت و زيور. 3- چابك، دونده و سريع. قجر-اوْوشار ائدمك (qəcər-ovşar edmək) = قجرله‌مك (qəcərləmək) : زينت دادن، تزيين كردن. قجرلي (qəcərli) : قجرلو، نام طايفه‌اي كه امروزه جزء ايل ششبلوكي به شمار مي‌رود. قجري (qəcəri) : 1- منسوب به ايل قاجار. 2- تزيين زلف، نوعي پيچش زلف. 3- كند و زنجير. 4- جاجيم يا قاليچه‌اي كه براي زينت و زيور بر روي زين اسب مي‌اندازند.
|
قجير
|
qəcir
|
: (مغـ) كركس، لاشخور. (← قاجير)
|
قچ
|
qəç
|
: فعل امر از مصدر «قچمك» (دويدن) (← قاچ1) قچاق (qəçaq) : قاچاق، ممنوع. قچاقچى (qəçaqçı) : قاچاقچي. قچَر (qəçər) = قچَراق (qəçəraq) = قچَرغان (qəçərğan) = قچَرغي (qəçərğı) : دونده، چابك، سريع. قچغينْتي (qəçğinti) : فراري. قچ قره (qəç qərə) = قچ قره قچ (qəç qərə qəç) : 1- اي سياه فرار كن؛ (اين اصطلاح در زماني گفته مي‌شود كه زن زائو در هنگام زايمان خونريزي شديدي داشته و در حال مرگ باشد. عوام معتقدند كه ديوي به نام «آل» دچار زن زائو شده است؛ بنا بر اين با گفتن اين جمله و نواختن سيلي‌هاي متوالي به صورت زن زائو «آل» فرار مي‌كند.) 2- از علائم تعجّب. قچمك (qəçmək) : 1- دويدن، فرار كردن. 2- پريدن رنگ از چهره. 3- پريدن خواب، بي خواب شدن. قچه‌غان (qəçəğan) : 1- فراري. 2- دوندة چابك و سريع. قچه-قچه (qəçə-qəçə) : دوان دوان، در حال دويدن. قچ هاي قچ (qəç hay qəç) : 1- فرار دسته جمعي. 2- درگيري و دعواي عمومي كه هر كس از گوشه‌اي فرار كند. قچيرديلمك (qəçirdilmək) : فراري داده شدن. قچيرْتْمك (qəçirtmək) : فراري دادن. قچيشمك (qəçişmək) : دسته جمعي دويدن يا فرار كردن. قچيق-قچيق اوْلماق (qəçiq-qəçiq olmaq) : 1- لرزان و متشنّج شدن. 2- حلقه زدن اشك در چشم.
|
قچَّر
|
qəççər
|
: نام نوعي بازي كودكانه كه با سنگريزه انجام مي‌گيرد.
|
قچّي
|
qəççi
|
: 1- قيچي. 2- نام نقشي از نقشهاي قالي كه به آن «قيزيل قچّي» هم مي‌گويند. قچّي قوشو (qəççi quşu) : پرستو. قچّيلَنمك (qəççilənmək) : قيچي شدن، بريده شدن. قچّيله‌مك (qəççiləmək) : قيچي كردن، بريدن.
|
قحبه
|
qəhbə
|
: (ع) قحبه، فاحشه. قحبه‌ليك (qəhbəlik) : قحبگي، زناكاري، روسپيگري.
|
قد
|
qəd
|
: 1- قد، قامت، اندام. 2- اندازه، مقدار، قدر. قد بند (qəd bənd) : كمربند. قدله (qədlə) : بار، دفعه، مرتبه. (رحيمي) قد وئرمك (qəd vermək) : 1- اندازه دادن، اكتفا كردن، اندازة آب متناسب با قد يك انسان بودن. 2- اقتضا كردن. ياشى قد وئرمير. (سنّ و سالش اقتضا نمي‌كند.)
|
قدا
|
qəda
|
: (ع) قضا، بلا. قدانگى آلام (qədangı alam) : فدايت شوم، قضا و بلايت را بجان بخرم.
|
قدّاره
|
qəddarə
|
: قدّاره، شمشيري كه از دو طرف تيز و برنده باشد.
|
قدْر
|
qədr
|
= قدير (qədir) : (ع) 1- قدر، قدر شناسي. 2- مقدار، اندازه. 3- قدر، اعتبار، ارزش. قدر-و-قييمت (qədr-o-qiymət) : اعتبار و ارزش. قدير بيلمز (qədır bilməz) : قدر ناشناس، ناسپاس. قدير بيلمزليك (qədır bilməzlik) : نا سپاسي، قدر ناشناسي. قدير بيلمك (qədır bilmək) = قدير دانليق (qədır danlıq) : قدر شناسي، تقدير نمودن.
|
قدَغَن
|
qədəğən
|
: 1- قدغن، سفارش. 2- منع و نهي.
|
قدَم
|
qədəm
|
: قدم، گام. (← گاديم) قدم باسما (qədəm basma) : در هر قدم برداشتني، آهسته قدم برداشتن. قدم باسماق (qədəm basmaq) = قدم گـؤتورمك (qədəm götürmək) : 1- قدم نهادن، قدم گذاشتن. 2- به كاري پرداختن، آغاز كردن. قدملي (qədəmli) : خوش قدم.
|
قدمك
|
qədmək
|
: نعوظ شدن. ← قت1، قتمك)
|
قده
|
qədə
|
: قضا، بلا. (← قدا) قدّه (qəddə) : بيماري شتر كه با عث مرگ شتر مي‌شود. قدّه ائدمك (qəddə edmək) : دچار شدن شتر به بيماري خطرناك.
|
قديفه
|
qədifə
|
: (ع) قطيفه، هوله، شمد.
|
قديم
|
qədim
|
: زمان قديم. قديمدن (qədimdən) : از زمان قديم تا به حال. قديمليك (qədimlik) : متعلّق به زمان قديم. قديمه‌يي (qədiməyi) : قديمي و كهنه.
|
قرا
|
qəra
|
: سياه (← قره) قرامْشاملي (qəramşamlı) = قره ميرشاملي (qərə mirşamlı) : نام طايفه‌اي از ايل فارسيمدان. قراموق (qəramuq) : آبله مرغان. (← قره، قره موق). قرانْغى (qəranğı) : تاريك، تار. قراوول (qəravul) : 1- غولك، غول سياه، مترسك. 2- نگهبان، ديده بان.
|
قرار
|
qərar
|
: (ع) 1- قرار و آرام، ثبات و آرامش. 2- نظم، قانون، قرار و قانون. 3- وعده، پيمان. قرار توتماك (qərar tutmak) : 1- آرامش يافتن، آرام و قرار داشتن. 2- مقيم شدن، استقرار يافتن. قرارداد (qərardad) : قرارداد نامه، پيمان نامه. قرارسيز (qərarsız) : بي قرار، نا آرام. قرار قوْيماق (qərar qoymaq) : قرار گذاشتن، پيمان بستن. قرارلاشماق (qərarlaşmaq) : 1- مستقر شدن، مقيم شدن. 2- با هم قرار و وعده گذاشتن. 3- آرامش يافتن. قرارلمه (qərarləmə) : وعده، قرارداد. قرار-مدار (qərar-mədar) : عهد و پيمان.
|
قراق
|
qəraq
|
: كنار،كناره. (← قير1، قيراق)
|
قربيل
|
qərbil
|
: غربال، الك.
|
قرداش
|
qərdaş
|
= قردش (qərdəş) : برادر. (← قارداش) قرداشليق (qərdaşlıq) = قردشليك (qərdəşlik) : اخوّت، برادري.
|
قرشي
|
qərşi
|
: مقابل، روبرو. (← قارشي) قرشي به قرشي (qərşi bə qərşi) : 1- در مقابل هم، روبرو. 2- دو جنس كه از نظر قيمت با هم برابر باشند. قرشي چيخماق (qərşi çıxmaq) : 1- روبرو شدن. 2- به استقبال كسي رفتن. 3- هم اندازه و هم وزن شدن. 4- به مقابله و ستيز برخاستن. قرشيلَشمك (qərşiləşmək) : 1- روبرو شدن. 2- به استقبال رفتن. قرشيله‌مك (qərşiləmək) : به استقبال رفتن. قرشيليك (qərşilik) : 1- معادل، برابري. 2- تقابل، ضدّيت و مخالفت.
|
قرض
|
qərz
|
: (ع) قرض، بدهي، وام. قرض-و-قودا (qərz-o-quda) = قرض-و-قولا (qərz-o-qula) = قرض-و-قولاي (qərz-o-qulay) = قرض-و-كولا (qərz-o-kula) : قرض، وام. (از قرض (وام) + قولا (مناسب و ساده) به معني وام مناسب، درست شده؛ يعني وامي كه مناسب و شايسته باشد.)
|
قرغَشه
|
qərğəşə
|
: سر و صدا، الم شنگه. (← قار1، قارغاشا)
|
قرغيش
|
qərğiş
|
: نفرين، دعاي بد، آه و ناله. (← قارغي، قارغيش)
|
قرمه-قريشيق
|
qərmə qərişiq
|
: مخلوط و در هم. (← قار1، قارما-قاريشيق)
|
قره
|
qərə
|
: 1- سياه، تيره رنگ. 2- شبح، سياهي، دهل. 3- همراه، كمكي. 4- سياه پوست. 5- پيرو، دنباله. 6- كثيف و آلوده به سياهي. 7- بزرگ و گنده. 8- متنفّر، منزجر. 9- شوم و ناگوار. 10- حلّال رنگ كه در صد غلظت رنگ را بالا مي‌برد. مانند : قره ياشيل (رنگ سبز سير) 11- طرف مشرق. قره آغاج (qərə ağac) = قره‌غاج (qərəğac) : 1- درخت نارون. 2- نام اصلي رودخانة مند در فارس. قره آلماز (qərə almaz) : مادري كه نسبت به فرزند شير خواره‌اش بي محبّت باشد، گوسفندي كه از بچّة خود متنفّر باشد و شيرش ندهد. قره آلى (qərə alı) : 1- آلو سياه، آلبالو وحشي، درختي شبيه آلبالو. 2- درختي شبيه گيلاس كه به آن «قره توْولو» نيز مي‌گويند. قره آليج (qərə alıc) : نوعي كيالك كه از دور سياه تر از ساير درختان كيالك ديده مي‌شود. قره آموق (qərə amuq) : آبله مرغان. قره اوزوم (qərə üzüm) : انگور سياه. قره اوْلماق (qərə olmaq) : 1- سياه شدن. 2- سياهي دهل شدن، همراه و كمك بودن. 3- متنفّر شدن. قره اوْوشوم (qərə ovşum) : آويشن سياه، نوعي آويشن كوهي. قره ائدمك (qərə edmək) : 1- سياه كردن. 2- مكدّر گردانيدن، با تحريك يا دعا و افسون كسي را از ديگران دلخور كردن. 3- همراهي كردن، به همديگر اتّكا كردن. قره ايل (qərə il) : سال سياه، سال قحط. قره اينَن گؤي (qərə inən göy) : اصطلاحي است كه در هنگام نفرين، ناراحتي يا انزجار بيان مي‌گردد؛ به اين مفهوم كه سياه و آبي با هم پوشيده شود و عزا و مصيبت بر پا شود. قره باتداق (qərə batdaq) : سينه سياه، باغري قره، نام پرنده‌اي به اندازة كبك. قره باسما (qərə basma) : كابوس، بختك. قره باسماق (qərə basmaq) : دچار كابوس شدن، خواب وحشتناك ديدن و هذيان گفتن. قره باش (qərə baş) : 1- كنيز، خدمه. 2- نام نوعي از انواع سگها. (اين كلمه در تركي قديم به اسرا و بردگان اطلاق مي‌شده.) قره باغلاماك (qərə bağlamak) : عزادار شدن، سياه پوش شدن. قره باغير (qərə bağır) : جگر سياه. قره باغيرْتْلاق (qərə bağırtlaq) : نام پرنده‌اي كه كمي بزرگتر از كبك است و در ادبيات فارسي آن را سينه سياه، باغري قره، باقرقره، خروس كولي و … نوشته و گفته‌اند. (اين پرنده را در تركي قشقايي به شكلهاي : قره باتداق، قره باغيدّاق، قره باغيدلاق، قره باغيرلاق، قره باغيريق، قره باغيلداق، قره بوغاز و . هم گفته‌اند.) قره بخت (qərə bəxt) : سياه بخت، بد بخت. قره به قره (qərə bə qərə) : 1- دهل به دهل، پرسان پرسان، از هر كسي سراغ گرفتن و جستجو كردن. 2- قدم به قدم، پشت سر هم. قره بهر (qərə bəhr) : سياه بند، تقسيم زمين زراعتي يا مرتعي كه به وسيلة دهلك تعيين مرز مي‌گردد. قره بؤجوک (qərə böcük) = قره بيجيك (qərə bicik) : جعل، حشرة قاب بال. قره بؤرك (qərə börk) : تمشك. قره بورغو (qərə burğu) = قره بورغا (qərə burğa) : نوعي كُند كه در قديم بر گردن اسرا مي‌گذاشتند. قره بوغاز (qərə buğaz) : سينه سياه. (← قره باغيرْتْلاق) قره بيچمك (qərə biçmək) : كسي را غياباً تهديد كردن، ساية كسي را با تير زدن. قره پاتيل (qərə patıl) : ديگ بزرگ. قره پاچّا (qərə paçça) = قره پاچّان (qərə paççan) : پر سياوشان. قره پييان (qərə piyan) : نوعي شيرين بيان كه از داروهاي مؤثّر گياهي به شمار مي‌رود. قره تاپ-تاپ (qərə tap-tap) : نوعي بازي دسته جمعي كودكانه. قره تك-تك (qərə tək-tək) : مسابقة دو. قره تـوتـون (qərə tütün) = قره تـوتـوك (qərə tütük) : سياه و دود گرفته، سياه سوخته. قره توْولو (qərə tovlu) : نام درختي شبيه گيلاس كه در مناطق كوهستاني و سردسير مي‌رويد، گيلاس وحشي. قره توْولوم (qərə tovlum) : سياهي پوست بدن به خاطر كتك كاري. قره جاشير (qərə caşir) : نوعي جاشير كه از گياهان معطّر مناطق سردسيري است. قره‌جه (qərəcə) : سياه رنگ، مايل به سياهي، نسبتاً سياه. قره جلإللو (qərə cüllü) : نام طايفه‌اي از ايل دره‌شوري. قره جيگر (qərə cigər) : جگر سياه، كبد. قره چالماق (qərə çalmaq) : از دور سياه به نظر رسيدن، به رنگ سياه ديده شدن. قره چالى (qərə çalı) : درختچه‌اي به نام تنگز يا چالي كه داراي گلهاي زرد يا سفيد است. قره چه‌يي (qərə çəyi) : نام طايفه‌اي از ايلات دره‌شوري، كشكولي و عمله كه قبلاً ايلي مستقل بوده و به تدريج از هم پاشيده. قره چورروك (qərə çürrük) : سياه سوخته، پژمرده و پوسيده. قره چؤره‌ك اوْتو (qərə çörək out) : نوعي سياه دانه. قره چوْرلو (qərə çorlu) : سياه سوختة مريض احوال، لاغر، سياه و مريض. قره‌چي (qərəçi) : 1- همراه، كمكي. 2- نگهبان. قره چيم (qərə çim) = قره چيمَن (qərə çimən) : 1- نوعي از انواع گياه چمن. 2- چمن وسيع و گسترده. قره خانلى (qərə xanlı) : نام طايفه‌اي از ايل دره‌شوري كه «قره كيخالى» هم مي‌گويند. قره خبر (qərə xəbər) : 1- خبر شوم، خبر فاجعه آميز. 2- كسي كه خبر شوم يا خبر مرگ كسي را بدهد. قره خطير (qərə xətir) : ختنه كننده. قره خورما (qərə xurma) : نوعي از انواع خرما كه بزرگتر و سياهتر از ساير خرماهاست. قره دابان (qərə daban) : شوم و بد قدم. قره دانا (qərə dana) : سياه زخم. قره دودون (qərə düdün) : به رنگ تيره، سياه و دودي رنگ. قره دؤنگ (qərə döng) = قره دوْن (qərə don) = قره دوْنگ (qərə dong) : 1- لباس سياه. 2- آنكه لباس سياه پوشيده. 3- شوم و بد قدم. 4- عبوس، ترشرو. قره ديرناق (qərə dırnaq) : 1- سياه ناخن، بد عمل. 2- قمار بازي كه هميشه از ديگران ببرد. 3- مجرّب، كسي كه كار پخته و زحمت كش باشد. 4- صيّاد ماهر، شكارچي زرنگ. 5- خسيس، لئيم. قره‌رْتْمَك (qərərtmək) : 1- سياه كردن، رنگ سياه كشيدن. 2- مكدّر كردن، متنفّر كردن. 3- نوشتن. قره‌رْتْمه (qərərtmə) : 1- عمل سياه كردن. 2- عمل مكدّر كردن و متنفّر نمودن. 3- هر چيز سياه رنگ مانند زغال. 4- عمل نوشتن، شيوة نوشتن. قره‌رْمَك (qərərmək) : 1- سياه شدن. 2- مكدّر شدن. قره زابّا (qərə zabba) : شتر نر، لوك سياه رنگي كه زانوان ضخيم و ستبر داشته باشد. قره زاغى (qərə zağı) : كاملاً سياه، سياه كلاغي. قره ساق (qərə saq) : 1- شوم، بد يمن. 2- عبوس و ترشرو. قره سؤگود (qərə sögüd) : نوعي درخت بيد كه رنگش سياهتر از بيدهاي معمولي است. قره سو (qərə su) : آب سياه، نوعي بيماري در چشم. قره شپّي (qərə şəppi) : كسي كه كف پاهايش پهن و بزرگ باشد. قره‌غاج (qərəğac) : 1- قره‌آغاج، درخت نارون. 2- نام اصلي رودخانة «مند» در فارس. قره غول (qərə ğul) = قره غولَك (qərə ğulək) : 1- قراول، نگهبان. 2- مترسك، غول سياه، ديو سياه، غولك. 3- دره يا چاه عميق. 4- غلام سياه. قره غولچو (qərə ğulçu) : قراولچي، نگهبان. قره قاباق (qərə qabaq) : عبوس، اخمو. قره قارغا (qərə qarğa) : كلاغ سياه. قره قازان (qərə qazan) : 1- ديگ بزرگ. 2- آبگير بزرگ كه معمولاً در درون درّه‌هاي عميق قرار دارد و چون كف آن از سنگ است، آب به مدّت زيادي در آنجا مي‌ماند. قره قاسنى (qərə qasnı) : نوعي بارزد (آنغوزه) سردسيري، گياهي است با برگهاي نسبتاً پهن كه از آن شيرة چسبندة خوشبويي ترشّح مي‌شود و مصرف طبّي دارد. قره قاش (qərə qaş) : 1- آنكه ابروي سياه دارد. 2- قاش گله كه از دور سياه به نظر مي‌رسد. قره قانقاز (qərə qanqaz) : جعل، نام حشره‌اي از تيرة قاب بالان. قره قانقال (qərə qanqal) = قره قانگار (qərə qangar) : گل گوهري. قره قانقود (qərə qanqud) : سياه چهرة بلند قامت و باريك اندام. قره قانلى (qərə qanlı) : نام طايفه‌اي از ايلات دره‌شوري و عمله. قره قچَّر (qərə qəççər) : قمار قچر، نوعي از انواع بازيهاي كودكانه. قره-قره ائدمك (qərə-qərə edmək) : سياهي دهل شدن، از دور مواظب بودن. قره قشقه (qərə qəşqə) : حيوان سياه رنگي كه پيشانيش سفيد باشد. قره قورد (qərə qurd) = قره قوروت (qərə qurut) : قره قوروت، مادّة جوشانده و غليظ شدة آب كشك. قره-قوره (qərə-qurə) : سياه سوخته، اشياء يا افراد سياه رنگ. قره قورّو (qərə qurru) : سياه بلند بالا و لاغر اندام. قره قوش (qərə quş) : 1- عقاب، نوعي باز شكاري كه توتم تركان قشقايي بوده و پر آن را در متّكا يا روي كلاه نصب مي‌كردند تا انسان با توتم خود در ارتباط باشد؛ از خون آن به عنوان «اودوم» (وسيلة شفاي بيماران) استفاده مي‌شده است. 2- نوعي شاهين كه معمولاً به صورت جفت (دو تايي) با هم زندگي مي‌كنند و آنها را «دو برادر» هم مي‌گويند. 3- نام نژادي از اسبهاي ايلات قشقايي. 4- نوعي بيماري در اسبها كه سُم پاي اسب ورم كرده و باعث لنگيدن اسب مي‌شود. قره قولاق (qərə qulaq) : 1- نام طايفه‌اي از ايلات قشقايي و خمسه. 2- شخص يا گروهي كه از جانب اعيان، امرا و خوانين در خانة پادشاه گمارده مي‌شد تا اخبار و اطّلاعات دربار را زود‌تر به آنها برساند. 3- قراول. 4- سياه گوش، نام جانوري از گربه سانان. قره قولاقلى (qərə qulaqlı) : حيوان سياه رنگي كه داراي گوش بلند و بزرگ باشد. قره قوم (qərə qum) : شن زار، كوير لم يزرع. قره قوْپارْتْماق (qərə qopartmaq) : از روزگار ناليدن، مطلبي را ناگوار جلوه دادن، مرغوا زدن. قره قوْرخو (qərə qorxu) : ترس و وحشت. قره قوْرخو وئرمك (qərə qorxu vermək) : ترساندن، تهديد كردن. قره قوْزاي (qərə qozay) : 1- درّة عميق و آبگيري كه آفتاب در آن نتابد، آبگير بزرگ داخل دره. 2- نام كوهي در غرب شهرستان خنج كه طرف شمال آن از دور سياه مي‌زند. قره قوْيون امجگي (qərə qoyun əmcəgi) : نام گياهي با برگهاي پهن و گلهاي زرد كه داراي نوعي سَمّ ضدّ حشره است و پشه و ساير حشرات از آن فرار مي‌كنند. قره قيش (qərə qiş) : زمستان سياه، زمستاني كه باران نبارد و خشكسالي ايجاد شود. قره قيياق (qərə qiyaq) : نوعي چمن به رنگ سبز تيره. قره قييمز (qərə qiyməz) : خسيس، بخيل. قره كاچّى (qərə kaççı) : نوعي حلوا كه از شير، شكر، آرد، روغن، زعفران و زرد چوبه درست كنند. قره كپَنَك (qərə kəpənək) : گياه انگدان كه از آن نوعي آنغوزه به دست آيد. قره كپَنَكلي (qərə kəpənəkli) : 1- موجودي نامرئي و خيالي كه معتقدند محافظ اموال و حيوانات افراد ثروتمند و نيكو كار است. 2- گياه انگدان، انغوزه. قره كرّي (qərə kərri) : حيوان سياه رنگي كه گوشهايش كوچك و كوتاه باشد. قره كه‌وه‌ن (qərə kəvən) : نوعي گَوَن (درختچه‌اي خاردار) قره كؤپه‌لك (qərə köpələk) : از بيماريهاي دامي است كه حيوان با خوردن گياهي به نام جگَن (قره كؤپه‌لك) به آن دچار مي‌شود. قره كؤهه (qərə köhə) : سياه سرفه. قره كورّه (qərə kurrə) : حيوان سياه رنگي كه گوشهايش نسبتاً كوتاه و كوچك باشد. قره كوْها (qərə koha) : سياه سرفه. قره كيخالى (qərə kixalı) : نام طايفه‌اي از ايل دره‌شوري كه به آنها قره خانلي هم مي‌گويند. قره گچّيلي (qərə gəççili) : نام تيره يا طايفه‌اي از ايلات عمله و دره‌شوري. قره گه‌وه‌ن (qərə gəvən) : از انواع گَوَن (درختچه‌اي خاردار)، گز انگبين. قره گول-گولَّك (qərə gül-güllək) : نام گياهي با دانه‌هاي سياه و ريز كه اغلب در درون زراعت عدس و گندم مي‌رويد. قره گولّه (qərə güllə) : 1- گلولة سياه. 2- از نامهاي پسران. قره گون (qərə gün) : روزگار سياه، زمانة ناسازگار، مصيبت و بدبختي. قره گونلو (qərə günlü) : بدبخت، فقير و بيچاره. قره گونلوك (qərə günlük) : بدبختي، مصيبت و فقر. قره گؤدَن (qərə gödən) : 1- كفل گنده، تنومند و چاق. 2- حيواني كه بر اثر ضربه يا فشار، ناحية كفل و مخرجش سياه شده باشد. 3- بيماري بواسير. قره گؤرسَدمك (qərə görsədmək) : همه چيز را بد و ناگوار نشان دادن، بد بين بودن. قره گؤز (qərə göz) : 1- سياه چشم. 2- چشموك، نام گياهي بوته‌اي كه پرچم گلهايش به رنگ زرد يا سفيد و وسط آن به رنگ سياه است. 3- مجازاً به معني موش. قره گؤزلو (qərə gözlü) : 1- دارندة چشمان سياه. 2- نام طايفه‌اي از ايل كشكولي. قره گؤزه‌نه‌ك (qərə gözənək) : نام گياهي از پيازيان در مناطق سردسيري. قره-گؤي (qərə göy) : كبود رنگ. قره گيل-گيلَّك (qərə gil-gillək) : نام گياهي كه معمولاً در گندم‌زار مي‌رويد. قره‌لْتْمَك (qərəltmək) : 1- سياه كردن. 2- متنفّر كردن. قره‌لْتي (qərəlti) : 1- شبح، سياهي. 2- همراه، رفيق. قره لچَّك (qərə ləççək) : 1- رو سري زنانة سياه رنگ. 2- زن، خانم، زن سياه پوش و عزادار. 3- نام پرنده‌اي به اندازة گنجشك كه سرش سياه و سينه‌اش سفيد است. قره‌لْمَك (qərəlmək) : 1- سياه شدن. 2- كثيف شدن. 3- مكدّر و رنجيده شدن. 4- از دور به رنگ سياه ديده شدن. قره‌لَنمَك (qərələnmək) : 1- سياه شدن. 2- همراه شدن، احساس همراهي كردن. قره‌له‌مك (qərələmək) : 1- سياه كردن، به رنگ سياه آلودن. 2- نوشتن. قره‌لي (qərəli) : آلوده به سياهي و كثافت. قره‌ليك (qərəlik) : 1- سياهي، سياه بودن. 2- فقر و بدبختي. قره مال (qərə mal) : چارپاياني مانند : اسب، قاطر، الاغ و … . قره مليك (qərə məlik) : نام يكي از آهنگهاي مشهور قشقايي كه بر گرفته از داستان «كرم و اصلي» است؛ قره ملك نام يكي از شخصيتهاي اين داستان به شمار مي‌رود. قره‌مه (qərəmə) : 1- تهديد، ترساندن. 2- شبح، سياهي، ساية موهوم. قره‌مه بيچمك (qərəmə biçmək) : غياباً تهديد كردن. قره مَهره (qərə məhrə) = قره مئهره (qərə mehrə) : كشمش سياه، مويز. قره موسّور (qərə mussur) : نوعي موسير كوهي كه از گياهان پيازي به شمار مي‌رود. قره موق (qərə muq) : جوش و دانة سياه كه در پوست بدن ظاهر شود، آبله مرغان. قره موللا (qərə mulla) : كسي كه بدون رفتن به مدرسه با سواد و ملّا شده باشد، دعا نويس. قره ميچَك (qərə miçək) : مگس، مگس سياه. قره ميرشاملى (qərə mirşamlı) : نام طايفه‌اي از ايل فارسيمدان. قره‌نْته (qərəntə) = قره‌نْتي (qərənti) : 1- شبح، سياهي. 2- مقابل، برابر، هم وزن. 3- كمكي، همراه. قره نكّره (qərə nəkkərə) : سياه گنده، سياه پوست بلند بالا و تنومند. قره‌نْگي (qərəngi) : 1- تاريك، تيره و تار. 2- تاريكي و ظلمت. قره‌نْگيلَشمَك (qərəngiləşmək) : تاريك شدن، فرا رسيدن غروب آفتاب. قره‌نْگيله‌مك (qərəngiləmək) : تاريك شدن هوا. قره‌نْگيليك (qərəngiləmək) : ظلمت، تاريكي. قره نؤكر (qərə nökər) : نوكر فرو دست، نوكري كه از ساير نوكرهاي خان يا پادشاه پايين تر باشد. قره واش (qərə vaş) : قره باش، كنيز، خدمه. قره وورغون (qərə vurğun) : سكتة قلبي يا مغزي كه منجر به مرگ فوري شود. قره‌وول (qərəvul) : 1- غولك، غول سياه، مترسك. 2- قراول، نگهبان. قره وئرمك (qərə vermək) : 1- با هم همراه شدن، با هم بودن. 2- تهديد كردن، ترساندن. قره هول (qərə hul) : مترسك، غولك سياه. قره يارپاق (qərə yarpaq) : نام گياهي با برگهاي پهن و به رنگ سبز سير. قره يارلى (qərə yarlı) : قره يارلو، نام طايفه‌اي از ايل شش بلوكي. قره ياز (qərə yaz) : بهار بدون سبزه و گل، بهار بي باران. قره يازّی (qərə yazzı) : صحراي گستردة بي آب و علف، كوير. قره يازيلماق (qərə yazılmaq) : سياه نوشته شدن، نوشته شدن سرنوشت شوم. قره ياشيل (qərə yaşıl) : سبز سير. قره يانيق (qərə yanıq) : 1- سياه سوخته، سياه چهره. 2- آنچه سوخته و سياه شده باشد. قره‌يه باتماق (qərəyə batmaq) : سياه پوش شدن، عزادار شدن. قره‌يه چيخمه‌يه‌ن (qərəyə çixməyən) = قره‌يه گئدمه‌يه‌ن (qərəyə gedməyən) : خجالتي، شرمو. قره يوْل (qərə yol) : جادة اسفالته، جادة اصلي.
|
قره‌ق
|
qərəq
|
: كنار، كناره، مرز. (← قير1، قيراق)
|
قره‌نْچه
|
qərəçə
|
: مورچه. (فا)
|
قريش
|
qəriş
|
(1) : وجب، بدست. (← قاريش) قريشله‌مك (qərişləmək) : وجب كردن.
|
قريش
|
qəriş
|
(2) : فعل امر از مصدر «قريشمك» (مخلوط شدن» (← قار1، قاريش) قريشديرمك (qərişdirmək) : مخلوط كردن. قريشديريلمك (qərişdirilmək) : مخلوط شدن. قريشمك (qərişmək) : مخلوط شدن. قريشيق (qərişiq) : مخلوط، در هم. قريشيقلي (qərişiqli) : مخلوط و درهم آميخته. قريشيلمك (qərişilmək) : مخلوط شدن. قريمچه (qərimçə) : مورچه. (← قارن، قارني اينچه) قريمچه كوْره‌گي (qərimçə korəgi) : خانة مورچگان.
|
قرين
|
qərin
|
: (ع) 1- قرن، صد سال. 2- در قديم هر 36 سال را يك قرن (قرين) مي‌گفتند.
|
قرّی
|
qərrı
|
: 1- پير، پيرزن، كهنسال. 2- بزرگ و گنده. (← قار 1، قارّی) قرّی تامداری (qərrı tamdarı) : رنگين كمان، قوس و قزح. قرّيتديرماق (qərrıtdırmaq) = قرّيتماق (qərrıtmaq) : پير كردن، پيرتر كردن. قرّی فارت-فارتى (qərrı fart-fartı) = قرّی فيرت-فيرتى (qərrı fırt-fırtı) : پير فرتوت. قرّى قاليسى (qərrı qalısı) : رنگين كمان. قرّيلماق (qərrımaq) : كرخ شدن پوست دست بر اثر پيري يا سرماي شديد. قرّيليق (qərrılıq) : پيري، كهولت سن. قرّيماق (qərrımaq) : 1- پير شدن، سالخورده شدن. 2- كرخ شدن پوست دست بر اثر پيري يا سرماي شديد.
|
قز
|
qəz
|
: مخفّف قاز، فعل امر از مصدر «قازماق» (كندن) (← قاز1) قزاق (qəzaq) : اردوي سنگر كَن. نيروي نظامي حكومت. قزماق (qəzmaq) : ته ديگ، برنج برشته شدة ته ديگ كه بايد كنده شود. قزيون (qəzyun) : كشت و كشتار، تلفات عمومي، بيماري واگيردار و كشنده.
|
قسّ
|
qəss
|
: آهنگ، نواي خوش آهنگ موسيقي.
|
قش
|
qəş
|
(1) : در تركي قديم «قش» و در فارسي «كش» (فعل امر از مصدر «كشيدن») كه امروزه در تركي قشقايي به صورت «قشّي» (بكش، بخاران) معمول است. (← خاش و قاش2) قش-قشي (qəş-qəşi) = قشّي (qəşşi) = قشّي-قشّي (qəşşi-əşşi) : غرواشه، وسيلة خاراندن، شاخ يا هر چيزي كه مانند شاخ بز در قالي بافي از آن استفاده شود. قشماق (qəşmaq) = قشمَق (qəşməq) : ته ديگ. قشنگ (qəşəng) : 1- جاذب، زيبا، به سوي خود كشنده. (اين كلمه در تركي آذربايجان به صورتهاي كشَك، گشَك و قشَك هم بيان مي‌شود.) 2- نامي است براي دختران. قشنگجه (qəşəngcə) : 1- نسبتاً قشنگ و زيبا. 2- به خوبي، به راحتي. قشنگليك (qəşənglik) : قشنگي، زيبايي. قشوْو (qəşov) : قشو، آلت خاراندن بدن اسب. قشوْولاماق (qəşovlamaq) : قشو كردن، تيمار كردن اسب. قشوْولانماق (qəşovlanmaq) : قشو شدن، تيمار شدن. قشّيلمك (qəşşilmək) : خارش كردن، احساس خارش داشتن. قشّيلَنمك (qəşşilənmək) : خارش داشتن. قشّيله‌مك (qəşşiləmək) : خاراندن. قشّيماق (qəşşımaq) : 1- خاراندن. 2- ته ديگ. قشّينتى (qəşşıntı) : 1- خارش، عمل خاريدن. 2- وسيلة خارش، غرواشه. قشّينمك (qəşşinmək) : خارش داشتن. قشّينمه (qəşşinmə) : عمل خارش.
|
قش
|
qəş
|
(2) : غش، بيماري صرع و غش. قش ائدمك (qəş edmək) : غش كردن، بيهوش شدن. قشي (qəşi) : صرع زده، آنكه اغلب اوقات غش كند.
|
قشقايى
|
qəşqayı
|
: (← مقدّمة كتاب)
|
قشقه
|
qəşqə
|
: حيوان پيشاني سفيد. (← قاش، قاشقا)
|
قشه
|
qəşə
|
: كوهة زين. (← قاش، قاشا)
|
قشوْوونج
|
qəşovunc
|
: مقداري به اندازة يك كف دست. (← قوْش، قوْشوْوونج)
|
قضّا
|
qəzza
|
: (ع) 1- قضا، اتّفاق، بلا. 2- مجازاً به معني زرنگ و چابك. قضّا قايتاران (qəzza qaytaran) : 1- قضا گردان، بلا گردان. 2- رهبر، رئيس، بزرگتر. قضّالى (qəzzalı) : 1- آنكه افكار عجيب و غريبي دارد، زرنگ و خارق العاده. 2- خطرناك.
|
قفَر
|
qəfər
|
: ذهن، هوش و قوّة ادراك. (بيات) (اصل كلمه «قاپار» از ريشة «قاپماق» به معني گرفتن و درك كردن است.) (در تركي استامبولي «kafa» (قافا) است.)
|
قل
|
qəl
|
: قلع. (← قالاي) قلله‌مك : قلع كشيدن، با قلع سفيد كردن. قله (qələ) : قلع. قله‌گر (qələgər) : قلع گر، سفيدگر.
|
قلات
|
qəlat
|
: 1- قلات، كوه. 2- نام روستايي در غرب شيراز. (← قال1، قالات)
|
قلّاش
|
qəllaş
|
: 1- اوباش، پر سر و صدا، ولگرد. 2- مجرّد تهيدست. (ريشة كلمه از «قال» (سر و صدا) است. (← قال2)
|
قلاغى
|
qəlağı
|
: روسري زنانة حريري. (← قال1، قالاغي)
|
قلان
|
qəlan
|
= قلانگ (qəlang) : كار مفت، بيگاري. (← قال1، قالان) قلان كش (qəlan kəş) : آنكه كار مفت و مجاني انجام دهد. قلانليق (qəlanlıq) : بيگاري، كار بيهوده.
|
قلاي
|
qəlay
|
= قلايى (qəlayı) : قلع. قلايلاماق (qəlaylamaq) : سفيدگري، قلع‌كاري. قلاييچـی (qəlayıçı) : رويگر. قلاييليق (qəlayılıq) : رويگري، سفيدگري.
|
قلْب
|
qəlb
|
: (ع) 1- قلب، دل. 2- قلب و مركز هر جايي يا هر چيزي. 3- متقلّب و رياكار.
|
قلبير
|
qəlbir
|
: غربال، آردبيز، الك. قلبير كمي (qəlbir kəmi) : لبة غربال و هرچيز هلالي شكل كه مانند غربال باشد. قلبيرله‌مَك (qəlbirləmək) : غربال كردن، الك كردن.
|
قلْتَك
|
qəltək
|
= قلته (qəltə) : قلّاده، گردن بند سگ.
|
قلْچه
|
qəçə
|
: كبره، كپره، پوستة روي زخم كه بعد از بهبودي جاي آن بر بدن مي‌ماند. (ريشة كلمه از «قالماق» (ماندن) است. ← قال1، خالچا و خلچه)
|
قلْلَن
|
qəllən
|
: مقدار كمي. (← قيل، قيل‌له‌يين) اين كلمه به صورتهاي : قلَن، قلَنچه، قللنجه، قللنچه، قلله‌يين و… هم بيان مي‌شود.
|
قلم
|
qələm
|
(1) : 1- قلم، آلت نوشتن 2- قلم پا، ساق پا. 3- رقم جنس، عدد كالا. |
