41
40
Handbuch | Vernetzt für Nachhaltigkeit
Handbuch |
Vernetzt für Nachhaltigkeit
dass neue Ideen entstehen, die auf breiterer Basis fußen. Je
nach Umfang der Beteiligung ist eine professionelle Prozess-
begleitung unverzichtbar.
ZWEI BEISPIELE ZUM AUSPROBIEREN
OPEN SPACE-KONFERENZ
In Open-Space-Konferenzen kann man mit vielen Beteiligten
eine komplexe Fragestellung bearbeiten.
Sie steht unter einem Leitthema, hat aber keine festgeleg-
ten Referent/innen. alle Teilnehmer/innen können Themen
einbringen, diskutieren und selbst entscheiden zu welchem
Thema sie arbeiten möchten – Selbstorganisation und damit
Partizipation ist ein Wesensmerkmal. Diese Methode mit vier
vorgegebenen Prinzipien fordert und fördert die Fähigkeit,
eigene Interessen und Impulse wahrzunehmen und ihnen zu
folgen. Sie unterstützt damit Selbstbestimmtheit. Die Ergeb-
nisse einer Open-Space-Konferenz sind nicht vorhersehbar.
INTERAKTIVE BEFRAGUNG
Innerhalb von drei Schritten werden zunächst unbeteiligte
Personen zu Beteiligten, indem deren Sichtweisen, Vorschläge
und Möglichkeiten ermittelt werden.
Auch die Zielausrichtung eines Vorhabens kann dadurch
präzisiert und AkteurInnen können motiviert werden, aktiv
zu werden. Ein Initiativkreis entscheidet, welche Personen
die Interviews führen, welche Personen für eine Befragung
relevant sind und wie die Befragung sowie die Aufarbeitung
und Präsentation der Ergebnisse ablaufen wird. Im Idealfall
stehen am Schluss drei bis sechs Hauptthemen fest, an denen
auch mit neuen Interessierten weiter gearbeitet wird.
Quelle: I.Stelzer/S.Garczyk/A.Streissler, (2012):
bildung.nachhaltig.regional. Aspekte einer Bildung für nachhal-
tige Entwicklung für RegionalentwicklerInnen und Bildungs-
praktikerInnen, FORUM Umweltbildung, S. 52 ff
Download:
http://www.umweltbildung.at/uploads/tx_hetopubli-
cations/publikationen/pdf/bildung_handbuch_RZ_screen_01.pdf
PARTIZIPATION ALS
SCHLÜSSELELEMENT
Partizipieren heißt: Lernen, dass dauerhafte Lösungen nur
mit Beteiligung der Betroffenen zustande kommen. Lernen,
sich in Gestaltungsprozesse einzubringen.
Partizipation bedeutet Teilhabe an Entwicklungen, die uns
betreffen. Diese Entwicklungen können an unserem Arbeits-
platz ebenso stattfi nden wie an unserem Wohnort oder in der
Politik unseres Landes. Durch Partizipation können wir unse-
re Bedürfnisse und Wünsche einbringen und Entwicklungen
mitgestalten – beispielsweise auch in einem Bildungsprojekt.
Partizipation ist eine Voraussetzung für nachhaltige Ent-
wicklung. Nachhaltige Entwicklung kann nur mit der aktiven
Mitwirkung und Mitträgerschaft aller gesellschaftlichen
Gruppen gelingen. „Partizipation schafft eine bessere Ent-
scheidungsqualität, indem Betroffene zu Beteiligten gemacht
werden“, heißt es auch in der österreichischen Nachhaltig-
keitsstrategie. Erst durch Partizipation entsteht ein gemeinsa-
mes Problemverständnis als Ausgangspunkt für Lösungen, die
eher mitgetragen werden. Partizipation bedeutet auch eine
bewusste Veränderung hin zu fl acheren Strukturen mit mehr
Eigeninitiative und Selbstverantwortung.
In Bildungsprojekten für Nachhaltige Entwicklung können
TeilnehmerInnen Fähigkeiten und Methoden erlernen und
vertiefen, die bei Beteiligungsprozessen notwendig sind. Am
authentischsten erfahrbar sind diese Kompetenzen, wenn
die Lernenden im Bildungsprojekt selbst Beteiligung erleben,
sei es, dass sie in die Entwicklung des Projekts eingebunden
sind oder die Umsetzung mitgestalten können. Erleben sie,
dass ihre Stimme Gewicht hat und ihre Ideen berücksichtigt
werden, kann das Selbstvertrauen und Motivation schaffen,
sich auch an anderen Prozessen zu beteiligen.
Herausfordernd in partizipativen Prozessen ist die hohe Kom-
plexität: Verschiedene Akteur/innen mit unterschiedlichen
Meinungen und Bedürfnissen wollen eine gemeinsame Lö-
sung fi nden. Der Person oder Institution, die zur Partizipation
einlädt, muss bewusst sein, dass sie damit einen Raum für
Prozesse und Ergebnisse aufmacht, die nicht vorhersehbar
sind. Um Partizipation zu ermöglichen, müssen verschiedene
Voraussetzungen geschaffen werden, angefangen bei einer
offenen, prozessorientierten Projektstruktur. Klare Abma-
chungen über Ziele und Aufgaben im Prozess beugen so weit
wie möglich Missverständnissen vor. So sollte beispielsweise
der Grad der Beteiligung geklärt werden (Ideen einbrin-
gen – mitgestalten – mitentscheiden – selbst verantworten)
und sichergestellt sein, dass es sich um keine frustrierende
Scheinbeteiligung handelt. Wichtig ist, die Bedürfnisse und
Interessen der verschiedenen betroffenen Personen(gruppen)
zu beachten, um eine möglichst breite Einbindung und letzt-
lich auch Akzeptanz zu erreichen. Durch die unterschiedlichen
Blickwinkel und den gemeinsamen Prozess ist zu erwarten,
Müxtəlif baxışlar və ümumi proses vasitəsilə daha geniş əsasa
dayanan yeni fi kirlərin yaranmasını gözləmək olar. İştirak
dərəcəsindən asılı olaraq prosesin professional idarəsinə
ehtiyac yaranır.
İKİ NÜMUNƏ
OPEN SPACE KONFRANSI
Open Space konfransında çoxsaylı iştirakçılar mürəkkəb sual
üzərində işləyə bilərlər.
Onları bir aparıcı şəxs tərəfi ndən konkret müəyyən olun-
mamış ortaq bir mövzu birləşdirir. Bütün iştirakçılar mövzu
təklif edə bilər, müzakirə edə bilər və hansı mövzu üzərində
işləyəcəklərinə özləri qərar verməlidirlər - şəxsən təşkil etmək
və iştirak əsas məqsəddir. Bu metod əvvəldə sadalanan digər
dörd prinsiplə birgə şəxsi maraq və impulsları anlamağa
kömək edir və onların ardınca getməyi tələb edir. Bununla
şəxsiyyətin müəyyənləşdirilməsi qabiliyyətini dəstəklənir.
Open Space konfransının nəticələrini əvvəlcədən görmək
mümkün deyil.
QEYRİ-AKTİV SORĞU
Üç addımla iştirakçı olmayan şəxslər öz baxışlarını, təklifl ərini
və imkanlarını göstərərək iştirakçılara çevrilirlər.
Bu yolla həmçinin məqsədləri dəqiqləşdirmək və iştirakçıları
aktiv olmağa ruhlandırmaq mümkündür. Təsəbbüşkar qrup
kimin sorğunu aparacağına, kimin müsahibə verəcəyinə,
sorğunun necə aparılacağına, həmçinin onun sonrakı işlənmə-
sinin və nəticələrinin necə təqdim ediləcəyinə qərar verir. İdeal
halda nəticədə 3-6 əsas mövzu müəyyənləşdirilir və sonra da
bunların üzərində yeni maraqlanan şəxslərlə birlikdə işlənilir.
Mənbələr: I.Stelzer/S.Garczyk/A.Streissler, (2012):
bildung.nachhaltig.regional. Aspekte einer Bildung für nachhal-
tige Entwicklung für RegionalentwicklerInnen und Bildungs-
praktikerInnen, FORUM Umweltbildung, S. 52 ff
Download:
http://www.umweltbildung.at/uploads/tx_hetopubli-
cations/publikationen/pdf/bildung_handbuch_RZ_screen_01.pdf
İŞTİRAK AÇAR ELEMENTİ KİMİ
İştirak etmək: problemin uzunmüddətli həllinin yalnız
bütün tərəfl ərin iştirakı ilə mümkün olduğunu öyrənmək
deməkdir. Bu yaradıcı proseslərdə iştirak etmək deməkdir.
İştirak bizimlə əlaqəli proseslərdə yer almaq deməkdir. Bu
proseslər bizim iş yerimizdə, həmçinin yaşayış yerimizdə
və ya yaşadığımız ölkənin siyasətində baş verə bilər. İştirak
vasitəsilə biz ehtiyaclarımızı və arzularımızı səsləndirə bilərik,
həmçinin inkişafı birlikdə yarada bilərik - məsələn hər hansı
bir maarifl əndirmə proqramında. İştirak davamlı inkişafın
şərtlərindən biridir. Davamlı inkişaf yalnız bütün ictimai
qrupların aktiv iştirakı və ümumi məsuliyyəti sayəsində əldə
edilə bilər. Avstriyanın davamlılıq strategiyasında belə deyilir:
“İştirak verilən qərarların keyfi yyətinin artmasına şərait ya-
radır, çünki tərəfl ər prosesin iştirakçılarına çevrilirlər”. İştirak
vasitəsilə problem haqqında ümumi təsəvvür yaranır və bu
problemin həlli üçün başlanğıc nöqtəsi rolunu oynayır. İştirak
həm də daha düzgün strukturlara doğru şəxsi təşəbbüs və
məsuliyyətlə bilərəkdən edilən dəyişikliklərdir.
Davamlı inkişaf üçün maarifl əndirmə proyektində iştirakçılar
prosesdə iştirak üçün vacib olan bacarıq və metodları öyrənə,
həmçinin onları dərinləşdirə bilərlər. Bu bacarıqları paylaş-
mağın ən etibarlı yolu öyrənənlərin maarifl əndirmə proyekt-
ində şəxsən iştiraklarıdır. Onların iştirakı proyekt üzərində
işlənmə və ya onun həyata keçirilməsində ola bilər. Əgər işti-
rakçılar görsələr ki, onların səsi həlledicidir və fi kirləri nəzərə
alınır, o zaman bu onlarda daha sonrakı proyektlərdə iştirakı
üçün özünəinam və motivasiya yaradacaqdır.
Mürəkkəblik iştirak proseslərdə təhrikedici faktordur: müxtəlif
fi kirlərə və ehtiyaclara sahib olan iştirakçılar birlikdə ümümi
bir nəticəyə gəlməyə çalışırlar. İştiraka dəvət edən şəxs və ya
institut başa düşməlidir ki, bununla o, əvvəlcədən proqnoz-
laşdırıla bilməyən proseslərə və nəticələrə zəmin hazırlayır.
İştirakı mümkün etmək üçün əvvəlcədən aydın, prosesə oriy-
entasiya olunmuş proyekt strukturundan başlayaraq müxtəlif
şərtlər yaradılmalıdır. Məqsəd və tapşırıqlardakı aydın razılaş-
malar yarana biləcək anlaşılmazlıqların qarşısını alır. Məsələn
iştirakın dərəcəsini müəyyən etmək (fi kirlər gətirmək, birlikdə
yaratmaq, birlikdə qərar vermək, şəxsən cavabdeh olmaq) və
əmin olmaq lazımdır ki, heç kimi yalançı iştirakdan yarana
biləcək məyusluq gözləmir. Vacib olan iştirakçı şəxslərin (qru-
pların) tələblərini və maraqlarıını nəzərə almaqdır, bununla
mümkün qədər geniş iştirak sayına və qəbul etmək bacarığına
nail olmaq olar.