[]
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
278
General Denstervil döyüşdən sonra bəyan etdi ki, yer üzərində heç bir qüvvə Bakını türklərdən ala bilməz. Be lə liklə, Bakın ın şimalında olan "Sentrokaspi" - ingilis qüvvələri Biləcəri yüksəkliyinə qədər geri sıxışdırıldı və Bakın ın azad olunması uğrunda həlled ici hücumun təşkili üçün əlverişli mövqelər ələ keçirildi. Əd .: Süleymanov M ., Qafqaz İslam Ordusu və Azərbaycan, B., 1999; Rüştü, Büyük harpte Baku yollarında Ş.Kafkas piyade fırkası. 93 saylı Askeri mecmuanın tarih kısmı, 1934; Yüceer N., Birinci dünya savaşında Osmanlı ordusunun Azerbaycan və Dağıstan harekatı, Ankara, 1996.
bayramın ın Ba kıda qeyd olunması. "Müsavat" partiyasının 1919 il aprelin 29-da təşkil etdiyi fəhlə konfransında 1 May nümayişinə "Yaşasın müstəqil Azərbaycan!" şüarı ilə çıxmaq qərara alındı. Konfrans nümayəndələri dünya demokratik qüvvələrinin səsinə səs vermək əzmi göstərdilər. A zərbaycanın siyasi xadimlərin in 1 May bayramında iştirak etmək arzusu, bu münasibətlə a zərbaycanlı fəhlə lərə mürac iəti bolşeviklə r üçün gözlən ilmə z oldu. Azə rbaycanlı fəhlə lər mütəşəkkil surətdə nümayişə çıxd ılar. Bolşeviklərin " Yaşasın Sovet Rusiyası" şüarına qarşı azərbaycanlı fəh lələ rin "Yaşasın istiqlalı qoruyan millət və partiya" şüarı nü mayişdə alqışlarla qarşılandı. 1 May bayramının təntənəli qeyd olunması rəsmi dövlət qəzeti olan "Azə rbaycan"da da işıqlandırıldı. Mayın 1-də səhər te zdən küçə lərdə ə mək təşkilatla rın ın q ırmızı bayraqları ilə yanaşı, müsəlman təşkilatlarının üçrəngli bayraqları da dalğalanırdı. Şəhərin müsəlman fəh lələrin in nü mayəndələri zurna sədaları alt ında rəqs edir, müsəlman natiqlə rin ç ıxışları sürəkli a lqışla rla qarşılanırdı. Dövlət opera teatrının xo ru orkestrin müşayiəti ilə inqilabi mahnılar ifa edərək, bayram şənliyin i daha da rövnəqləndirird i. Həmin gün bolşeviklerin təşkilatçılığ ı ilı Bakı Fəhlə Konfransının rəyasət heyəti, Bakı Həmkarlar İttifaqları Şurası 1 May münasibətilə Bakı fəhlələrinə müraciət edərək, onları işğalçıla r və daxili əksinqilab əleyhinə barış maz mübarizəyə çağırd ıla r, "Rədd olsun ingilis işğalçıları", "Yaşasın Azərbaycanda sovet hakimiyyəti" şüarları ilə çıxış etdilər. Məqsəd 1 May nümayişini ü mu mi siyasi tətilə çevirmək olsa da, bolşeviklərin bu niyyəti baş tutmadı. Azərbaycan siyasi xadimlərinin səyi nəticəsində 1 May Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin paytaxtı olan Bakı şəhərində beynəlxalq bayram kimi qeyd olundu. Əd.:. Aзepбaйджанская Pecnублика. Документы и материалы (1918-192 гг.), Б., 1998; 1918-1920 rr., B„ 1998; Azərbaycan tarixi, 3 cildd ə, c.3, B., 1973; Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c.5, B., 2001.
"Azərbaycan" qəzetinin 28 may 1919 il, 190-cı sayında dərc olun muş məqaləsi. A zərbaycan xa lqının şanlı istiqla l mübarizəsi sayəsində və çoxsaylı şəhidlərinin qanı bahasına əldə etdiy i azadlığın milli bayram səviyyəsində qeyd edilməsi, xoşbəxt gələcək naminə görüləcək işlər və arzular məqalənin əsas məğzini təşkil edirdi: "Bu gün, istiqlalını elan etmiş olduğumuz və istiqlah qazanmaq yolunda çaylarca qanlar axıdıb, minlərcə xanı- manlarımızı xərabə qoyduğumuz bir dövlətin, yəni Azərbaycan Türk Dövlətinin bir yaşı tamam olub da ikinci yaşa qədəm qoyduğu gündür... Növzad dövlətimizin təvəllüdü, ana bətnindən doğulması - çətinliklə əmələ gəldi. Ana vətən, balasını doğarkən, özünü qurban edəcək dərəcəsinə gəlmişdi... Azərbaycan torpağı bir xərabazara, bir viranəyə dönəcək idi. Onun, o madəri-mehribanının nazik sinəsi, zərif bədəni üzərində gəzən qaba ayaqlar, həm anası bətnindəki balasını çəkmə- lərinin təpikləri altında tapdalamaq, əzmək və xurdxaş etməklə anasını da, balasını da öldürmək istəyirdilər. Lakin bu zəifsinə içində gizlənmiş olan eşq və məhəbbət o dərəcə böyük bir qüvvətə haiz idi ki, zəif cism, qiiv- vətli ruh sayəsində düşmə n zülmü qarşısında tab və taqətdən düşməyib yaşamaq və yaşatmaq iqtidarini qeyb etmədi. Ana Vətən doğdu... Və bu gün, doğduğu övladının sənəyi-dövriyyəsi münasibətilə bayram qurub və övladını mavi, al və yaşıl rəngli parçalarla bəzəyib nümayişkaranə bir surətdə bəyani-iftixar etmədədir. Bir yaşlı dövlətimiz, — gələcəkdə — yaxın gələcəkdə - türklügün ümidgahı, islamlığın pənahı və aləm mədə- niyyətinin möhtərəm bir üzvü olacağını hələ bir yaşında olduğu halda - hər kəsə bildirmədədir. Azərbaycanın türkliklə istiqbal meyvələri yetişdirmək üçün münbit bir torpaq təşkil etdigini Osmanlı tiirk qar- daşlarımız dəxi iqrar və etiraf edib bizə ümidi - nəzər ilə baxmadadırlar. Fil-həqiqə, Azərbaycan idi ki, türk şərqində sağlam bir milliyyət hissi oyatdı, millət nə olduğunu millətini unutmuş türklərə bildirdi. Onlara - sən əvvəl-əvvəl bir türksən, dedi və "türkəm " dedirtdi... Türk qövminin dəxi farslar, ərəblər kimi müstərif olduqları dini-mübin islamın - Allahımız bir, peyğəmbərimiz bir, Quranımız bir və binaən-ileh dinimiz də bir olmalıdır — deyə bu birligə feil və əql ilə qədəm qoyan Azərbaycan türkləri oldıı desəm, əminəm ki, xəta etmərəm. Bu fikrin Azərbaycan türkləri arasında olduqca sürətlə intişarı və qüvvətlənməsini görərkən sözlərimin təsdiqinə məcbur olarlar. Bizi vəhşi bilənlər və bizdən yalnız qaniçicilik gözləyənlər ilə və bizim vücudimizi aləmi-mədəniyyət üçün təhliikəli ədd edənlər ilə bir balaca təmas lazım imiş ki, bu fikrin və nəzərin sırf yalan və yanlış olduğu meydana çıxsın. İngilis bizim içimizə girərkən, özlərini vəhşi bir heyvan qarşısına çıxmış bir ovçu vəziyyətində saxlamaq ehtiyatına heç bir liizum olmadığını bir-iki gündən sonra kəmali-təəccüblə anladılar və haqqımızda bəsləməkdə olduqları nəzər və təsəvvüratın - bilməməzlik və ya diişmən təbliği nəticəsi olaraq xəta və yanlış olduğunu da dərk etdilər; əminəm ki, bunu da dərk etdilər ki, istibdad altında tərəqqi və təalidən cəbrən mərhum və cəhalətə məhkum edilmiş olan bir millət, azad olduqdan sonra çox çəkməz ki, aləmi-mədəniyyət bazarlarında öz milliyyətləri təqazası ilə əmələ gəlmiş mədəni mətalarını ənzari-bəşəriyyətə təqdim ilə mədəniyyəti qoca olan millətləri də heyran qoyarlar... Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|