108
rol oynamışdır. A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin hakimiyyəti dövründə yeni məktəblə rin açılmasında, türk
(Azərbaycan) dilin in tədris olunmasında əvəzsiz xid mət lər göstərmişdir. Bu fəaliyyətinə görə 1920 ilin əvvəlində, anadan
olmasının 60, əlifba kitabının nəşr olunmasının 20 illik yubileyləri A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti tərəfindən qeyd
edilmişdir. Onun "Farsca lüğət", "Şəriət dərsi", "Arvad ağısı" əsərləri o xucular və şagirdlər tərəfindən rəğbətlə qar-
şılan mışdır. "Azərbaycan" qəzetində Abbaszadəni 60 illik yubileyi ilə təbrik edən Əhməd Cavad onu əvəzsiz pedaqoq,
xeyirxah insan adlandırmışdır.
Abbaszadə Gəncə üsyanı (1920) ərə fəsində evində ermənilər tərəfindən vəhşicəsinə qətlə yetirilmiş, onun kül-
liyyatı, əlyazmaları talan və məhv edilmişdi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə "Azərbaycan Cümhuriyyəti" kitabında istiqlal
qurbanları sırasında Mirzə Abbas Abbaszadənin də adını ehtiramla yad etmişdir. Gəncədəki mərkəzi küçələrin birinə
Abbaszadənin adı verilmiş və büstü qoyulmuşdur.
Əd.: İ s a y e v Ə., Gəncə və gəncəlilər, B., 1991.
ABDĠNOV Bəh ram Əlövsət oğlu (avqust, 1896, Dərbənd - ?) - A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti
Parlamentinin xüsusi qərarına (bax Xaricə təhsil almağa göndərilən azərbaycanlı tələbələr haqqında
qərar) əsasən, dövlət hesabına göndərilmiş tələbələrdən biri. Dərbənd realnı məktəbin i bit irmiş (1913),
Moskvada Kənd Təsərrüfatı İnstitutunun balıq s ənayesi şöbəsində o xu muşdur (1915). Pa rla mentin
1919 il 1 sentyabr tarixli qərarı ilə kənd təsərrüfatı sahəsində təhsilini dava m etdirmə k üçün
Almaniyanın Bonn ş əhərinə göndərilmişdir.
Azərbaycanda sovet hakımıyyəti qurulduqdan sonra xaricdə dövlət hesabına təhsil a lan
azərbaycanlı tələbə lərin və ziyyətini öyrənən
Azərbaycanlı Tələbələr İttifaqının 1923-25 illə r üçün
mə lu matında Bəhra m Abdinovun təhsilinin b it məsinə 6 ay qaldığ ı göstərilird i.
Sonrakı taleyi barədə məlu mat aşkar o lunmamışdır.
ABDULLA ġAĠQ, Abdulla Mustafa oğlu Talıb zadə (24. 2. 1881, Tiflis
- 24.7.1959, Bakı) - şair, yazıçı, tərcü məç i, ədəbiyyatşünas, maarif xad imi.
Ruhani ailəsində doğulmuşdur Tiflisdə Qafqa z Müsəlmanları Ruhani İdarəsi
nəzdində altısi-nifli məktəbdə (1888 - 93), Məşhəddə (İran) mədrəsədə (1894-
1900) A zərbaycan, fa rs dillə rində təhsil almış, dini, dünyəvi elmlə ri, Şərq və rus
ədəbiyyatını öyrənmişdir. 1901 ildə imperator III A leksandr kişi g imnaziyasında
ko missiya qarşısında imtahan verərək, ibtidai məktəb müəllimi adın ı almış,
Sabunçu və Bakı məktəblərində Azərbaycan dili və şəriət fənlərin i tədris
etmişdir.
Abdulla Şaiq 20 əsrin əvvəllərində geniş ictimai və ədəbi fəaliyyətə başlamış, "Həyat", "İrşad", "Dəbistan",
Rəhbər", "Məktəb", "Füyuzat", "İqbal", "Yeni iqbal", ―Açıq söz", "Qardaş köməyi" kimi qəzet və jurnallarda mü xtə lif
möv zularda bədii, elmi-publisistik yazılar dərc etdirməklə milli şüurun dirçəlişinə yard ım göstərmişdir.
Abdulla Şaiq Qafqaz müsəlman müəllimlərin in Bakıda keçirilən birinci (1906), ikinci (1907) quru ltaylarının
iştirakç ısı olmuş, ikinci qurultayın katib lik xid mət ini yerinə yetirmiş, idarə heyətinin qərarı ilə Mahmud bəy Mahmudəyov,
Ə.Əbdürrəhmanbəyzadə, S.A xundzadə, A.Əfəndizadə, F.Ağazadə ilə birgə "İkinci il" dərsliyin in tərtibinə cəlb edilmişdir.
Ədib "Uşaq çeşməy i" (1907), "Uşaq gözlüyü" (1910), " Gülşəni-ədəbiyyat" (1910), " Gülzar" (1912) və s. dərsliklərini nəşr
etdirməklə məktəblə rin milli ruhlu dərsliklərlə tə min olun masında misilsiz xid mət göstərmişdir. Onun pedaqoji və ədəbi
fəaliyyəti milli zə mində kö klənmişdir. Molla Pənah Vaqif, Molla Və li Vidad i, Mirzə Fətəli A xundzadə, Əli bəy
Hüseynzadə,Mirzə Ələkbər Sabir, Məhəmməd Hadi, Abbas Səhhət, Hüseyn Cavid və b. şair və ədiblərin mövzusu xalq
həyatından götürülmüş əsərləri A zərbaycan mə ktəbinə Abdulla Şaiqin dərslikləri vasitəsilə da xil olmuşdur. O, gəncliyin
milli hisslərini coşduran ilk ədəbiyyat müəllimi kimi tanınmışdır.
1917 ildə maa rif sahəsində milliləş mə başlayarkən, Abdulla Şa iq b irinci rea lnı mə ktəbində "türk sinfi" yarat mış,
bütün fənlərin ana dilində tədrisinin bünövrəsini qoymuşdur. Abdulla Şaiq A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti illərində
nümunə məktəbində və darülmüəllimində işləmiş, fəaliyyətini daha da genişləndirmişdir. Maarif Nazirliy inin ilk dəfə nəşr
etdirdiyi beş dərslikdən ikisin in - "Ədəbiyyat dərsləri" (Hüseyn Cavidlə birgə, 1919) və "Türk çələngi"nin (1919) müəllifi
Abdulla Şa iqdir. O, Osman lı-türk və A zərbaycan ədəbiyyatı nü munələrindən istifadə et məklə ilk milli dərslik ö rnəklə rini
yaratmışdır.
Azərbaycan Xa lq Cü mhuriyyəti dövründə Abdulla Şa iqin bədii yaradıc ılığ ı yeni mə zmun kəsb etmiş, əsərlə rində
(" Vətənin yanıq səsi", "Yeni ay doğarkən", "İki mücahid", "Qüvvət", "Arazdan Turana") müstəqillik, milli istiqla liyyət,
turançılıq, türkçü lük ideyaları tərənnü m olun muşdur. Onun "Marş" şerindən aşağıdakı misralar maraqlıdır:
Birləşəlim, türk oğlu, bu yol millət yoludur,
Ünlə, zarla, şanla tariximiz doludur.
Türk oğulların ı b irliyə çağıran şairin işıq lı gələcəyə inamını artıran əsas səbəblərdən biri Turan bayrağın ın ö z
yerində möhkə m qəra r tut masıdır:
Dalğalanır üstümdə şanlı Turan bayrağı,
Alovlanır qəlbimdə Ərgənokon ocağı.
Haydı, yola çıxalım, haqsızhğı yıxalım,