[]

 
120 
 
2. Istiqamət bildirənlər  
 
to    istiqamət bildirir 
We are going to the sinema to day. 
into   içərisinə, daxilinə 
The  teacher  comes  into  the 
classroom. 
towards (bir şeyə) 
doğru/tərəf 
Towards  the  middle  of  Gulay  my 
frend got  to Moscow. 
out of    içərisindən, 
daxilindən, daxildən, 
-dan, -dən şəkilçilərinə 
uyğun gəlir 
Take the book out of the bag. 
from    -dan, -dən 
She  returned  from  village  to  days 
ago.  
off  uzaqlaşdırma, məsafə  I must be off. 
up  yuxarı, yuxarıda 
Stand up, please. 
down   aşağı, aşağıda 
My flat is downstairs. 
 
 
 
3. Zaman bildirənlər  
 
in    -da, -də 
In  önlüyü  müxtəlif  zamanı  (günün 
hissələrini,  ili,  fəsilləri  və  s.)  bildirən 
ifadələrlə işlədilir: 
in the morning – səhər 
in the evening – axşam 
in the afternoon – günortadan sonra 
in spring – baharda 
in autumn – payızda 
in winter –qışda 
in January – yanvarda 
in 1954 – 1954-cü ildə 
In önlüyü sonra mənasında da işlədilir: 
in ten minutes – on dəqiqədən sonra 
in a day – bir gündən sonra 
in a week – bir həftədən sonra 
in a month – bir aydan sonra  
in a year – bir ildən sonra
 

---

 
121 
on    -da, -də 
On   önlüyü gün və tarix göstərmək üçün 
işlədilir: 
on Friday – cümə günü 
on Sunday – bazar günü 
on that day – həmin gün 
at     -da, -də 
At    önlüyü  vaxtı  saatla  göstərmək  üçün, 
eləcə də vaxt bildirən ifadələrlə (at night – 
gecə, at noon – günorta) işlədilir. 
 
Our lessons begin at 9 o’clock. 
for    ərzində, 
müddətində 
for half an hour – yarım saat  müddətində 
for two hours – iki saat ərzində 
for three months – üç ay ərzində 
 
 
 
Why did you do that for? 
after – sonra 
After the lesson we went home. 
before  - əvvəl 
Before  dinner  I  had  a  walk  with  my 
friends. 
duringmüddətində, 
ərzində, zamanı, 
vaxtında 
During  the  lesson  we  translate  the 
sentences,  write  the  dictation  and  speak 
English. 
from   -dan, -dən 
We study from 9 till 3 o’clock. 
till, untill  kimi, 
qədər 
Don’t go anywhere until I come. 
She lived in Moscow till last winter. 
by...qədər (vaxt  
     
haq.),  kimi 
 I must translate this article by two. 
  
 
4. Mücərrəd əlaqələr bildirənlər  
 
about    haqqında, 
barəsində 
I know about it everything. 
with     -la, -lə, birlikdə 
My  syster  went  to  the  library  with 
her friend. 
by    yanında, vasitəsilə, 
tərəfindən 
She  usually  goes  to  the  University 
by bus. 
because of    nəticəsində, 
səbəbdən, üzündən 
We couldn’t go for a wolk because 
of the bad weather. 

---

 
122 
§13. Əsas fellərin indiki qeyri-müəyyən  
zaman forması  
(The Present Indefinite Tense Form  
of Notional Verbs) 
 
 
 
1.  Düzəldilməsi.  Əsas  fellərin  indiki  qeyri-müəyyən  zaman 
forması  üçüncü  şəxsin  təkindən  başqa,  to  hissəciksiz  məsdər 
formasına uyğun gəlir. Üçüncü şəxsin təkində isə fellər -s və ya 
-es şəkilçisini qəbul edir. 
 
Tək 
Tərcüməsi 
Cəm 
Tərcüməsi 
 
I work  
You work  
She works  
He works  
It works 
 
Mən işləyirəm  
Sən işləyirsən  
O, işləyir  
O, işləyir  
O, işləyir 
 
We work  
You work  
They work 
 
Biz işləyirik  
Siz işləyirsiniz  
Onlar işləyirlər 
 
 
Göründüyü  kimi,  üçüncü  şəxsin  təkində  felin  sonuna  -s 
şəkilçisi  artırılmışdır.  -s  (-es)  şəkilçisi  özündən  əvvəl  duran 
səsdən asılı olaraq üç cür oxunur: 
 
(1) sait  və  cingiltili  samitlərdən  sonra  [z],  məsələn:  He 
builds;  She  reads;  Leonard  desires;  The  engine 
functions; He lives. 
 
(2) kar  samitlərdən  sonra  [s],  məsələn:  He  writes;  She 
works; Mr. Brown talks; He sits. 
 
(3) sonu  -s,  -x,  -z  hərfləri  və  -se,  -ss,  -sh,  -ch,  -tch  hərf 
birləşmələrindən  biri  ilə  bitən  fellərin  sonuna  artırılan 

---

 
123 
-es  şəkilçisi [iz] kimi oxunur, məsələn: He closes; She 
teaches; The painter brushes; Mr.Nelson fixes time. 
 
 
Əgər felin sonu -o hərfi ilə bitərsə, üçüncü şəxsin təkində fel 
yenə  də  -es  şəkilçisini  qəbul  edir,  lakin  bu  şəkilçi  (3)-cü 
bənddəkilərdən fərqli olaraq [z] kimi oxunur. Məsələn, to go - 
She goes; to do - He does. 
 
Sonu y hərfi ilə bitən fellərdə y hərfindən əvvəl samit olarsa, 
üçüncü şəxsin təkində felin sonuna şəxs şəkilçisi artırılarkən y 
hərfi i hərfinə çevrilir və -es şəkilçisi əlavə edilir,məsələn: to cry 
- he cries; to fly  - the plain flies; to try  - she tries; to supply  - 
company supplies. 
 
Lakin  sonu  y  hərfi  ilə  bitən  fellərdə  y  hərfindən  əvvəl  sait 
olarsa,  üçüncü  şəxsin  təkində  felin  sonuna  şəxs  şəkilçisi 
artırılarkən  heç  bir  orfoqrafik  dəyişiklik  aparılmır  və  felin 
sonuna -s şəkilçisi artırılır, məsələn: to play - he plays; to say - 
she says; to buy - John buys. 
 
İndiki  qeyri-müəyyən  zaman  formasında  əsas  fellərin  sual 
forması  to  do  köməkçi  feli  vasitəsilə  düzəlir.  To  do  felinin 
müvafiq  şəxs  formaları  (do,  does)  mübtədadan  əvvəl  gəlir, 
başqa  sözlə,  ümumi  sual  cümləsi  to  do  felinin  müvafiq  şəxs 
forması  ilə  başlayır.  Yadda  saxlamaq  lazımdır  ki,  təsdiq 
formasında  üçüncü  şəxsin  təkində  əsas  fellərin  qəbul  etdikləri 
-s,  -es  şəkilçiləri  sual  formasında  düşür.  Sual  formasındakı 
cümlə yüksələn tonla tələffüz edilir və yazıda cümlənin sonunda 
sual işarəsi qoyulur. 
 
İndiki qeyri-müəyyən zamanda əsas fellərin inkar forması to 
do köməkçi feli və not inkar ədatı vasitəsilə düzəlir. İnkar ədatı 
not mübtədadan sonra gələn to do köməkçi felinin müvafiq şəxs 
formalarından  (do,  does)  sonra  artırılır.  Aşağıdakı  cədvələ 
diqqət yetirin: 

---