03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MUĞLA
- I. Muğla Merkez Kazası
114 kazada önemli bir dokuma sektörünün gelişmesini sağlamıştır. Pamuk gibi böylesine zengin hammaddenin mevcudiyeti, boyacılık gibi sair küçük çaplı yan sanayi kollarıyla birlikte, Denizli’yi XVI. yüzyılın başlarından itibren önemli bir dokumacılık merkezi haline getirmiştir. Pamuklu dokuma tezgahları hemen hemen bütün kır yerleşminde faal halde idi. Bu durum Denizli pamuklu dokumalarının XVI. yüzyılda ün yapmasını sağlamıştır. 611 Zirai ekonominin hakim olduğu kır yerleşimlerinde hemen hemen sınai bi teşekkül olarak değirmenler önemli bir yer tutmaktadır. Hemen hemen bütün kır yerleşmlerinde değirmen bulunmakta idi, bunlar su, hayvan ve rüzgar gcüyle çalışan değirmenlerdir. Değirmenler halkın un, bulgur gibi ihtiyaçlarının karşılanmasında önemli bir role sahipti. 612 Evliya’da sadece burada bir su değirmeninden bahseder. Seyyahımız Denizli’de ki zanaât kolları ve el sanatları hakkında sınırlı da olsa bilgiler şu bilgileri vermektedir. Denizli’nin pamuğu, pamuk ipliği, beyaz ve rakik-i nazif sadelik bezi, acem bezinden daha iyi olur. Evliya Çelebi Denizli, Işıklı Kasabası ve Honaz’da birer tabakhanenin olduğunu söylemektedir. 613 Honaz’da tabakhane altında Akgöz Pınarı denen dere üzerinde birkaç değirmen bulunduğunu, bu değirmenlerde halkın un ve bulgurlarını kendi ömürleri gibi burada öğüttüklerini ve tüketiklerini söylemektedir. 614 c. Ticaret Lâzikiye şehri tarihin ilk dönemlerinden itinaren bulunduğu bölgenin ulaşım ve ticari merkezlerinden biri olarak gelişmiştir. Anadolu’da değişen iktisadi şartlara bağlı olarak düzenlenmiş olan ulaşım ağının önemli şubelerinden birini teşkil eden Güney Yolu’nun kuvvetlendirilmesinde önemli bir rol oynamıştır. Roma döneminde doğudan gelip Efes’e ulaşan yol üzerinde önemli bir kavşak noktası olmuştur. Türk fethiyle başlayan dönemde ise Anadolu içlerinden gelerek Büyük Menderes Ovası’ndan geçmek suretiyle Balat, Selçuk ve İzmir’e ulaşan yol üzerinde idi. 611 Gökçe, a.g.e, s.373-374 612 Gökçe, a.g.e, s.383 613 Seyahatname, s.102 614 Seyahatname, s.102 115 Osmanlı yol şebekesi içerisinde ise Denizli bölgesinden geçen yollar ikinci dereceden kervan yolları konumuna düşmekle kendi nisbi önemini korumuştur. Denizli şehri XV ve XVII. yüzyılda faal olduğu tesbit edilen Isparta-Keçiborlu- Tazkırı üzerinden şehre uzanan yoldan başka, buradan Kuşadası’na uzanan, Anadolu içlerini Ege limanlarına bağlayan yol şebekesi üzerinde önemli bir işleve sahipti. 615 Denizli Şehri’nin asıl iktisadi ve ticari faaliyetlerinin yoğunlaştığı merkezi, XIII yüzyılda yapılmış olup, şehrin fiziki gelişmesinede katkıda bulunmuş olan İç Kale’dir. Çeşitli kaynaklardaki kayıtlardan anlaşıldığına göre, etrafı surlarla çevrili olup, sabah açılıp akşam kapanan kapıları ve gece bekçileriyle, meskenin dışında tamamıyla ticari fonksiyonlu yapılardan meydana gelmiş olan ticari bir kompleks olma özelliğine sahip idi. Bu kayıtlardan anlaşılacağı üzere, Denizli şehride diğer Osmanlı şehirlerinde olduğu gibi, cami-bedesten ve imaret siteleri üçgeninin çatısını teşkil eden ve İç-hisar adıyla meşhur olan bir mekanda organize olmuş çarşı-pazar etrafında gelişmiştir. Burada bulunan işyerleri ve dükkanlar ticari hayatın canlı olmasında büyük bir öneme sahip idi. 616 Evliya Denizli ticari hayatı hakkında şu bilgileri bizlere ulaştırmaktadır. “Denizli’de Kale içinde baştanbaşa dükkânlar çoktur. Tamamı üç yüz yetmiş şenlikli ve bayındır alış veriş yerleri vardır. Bir kargir duvarlı ve üzeri kiremitli, iki kapılı sağlam ve müstahkem binalı bedesteni vardır. Tamamı yetmiş dolap dükkândır. 617 Denizli Kale içinde haftada bir büyük Pazar kurulur. Sanki Denizli adı gibi bir insan denizi olur. Pazardan sonra kalede Didebanlardan başkası bırakılmaz, herkes hanelerine gidip sabah muhafızların tabılarına vurmasını beklerler. Zira kale içinde ki bedestende nice Mısır hazinesine sahip tüccarlar vardır. 618 Yine kale içinde üstü kiremit örtülü bir tahıl pazarı vardır. Denizli’de üretilen beyaz bez Rum vilayetlerine satılır. Bütün halkın ürettiği ve sattığı en önemli ürün beyaz bezdir. 619 Honaz’da kale içinde ve kale dışında birkaç dükkân yer almaktadır. 620 Denizli’de Kale içinde birde han var. Fakat burada gelen geçenin kalmasına izin verilmez, sadece güvendikleri 615 Gökçe, a.g.e, s.134-138 616 Gökçe, a.g.e, s.138-145 617 Seyahatname, s.101 618 Seyahatname, s.101-102 619 Seyahatname, s.102 620 Seyahatname, s.102 116 bildikleri adamların kalmasına izin verirler. Didebanlar akşamları üzerlerine dışarıdan han kapısını kilitler.” 621 Evliya Çelebi Honaz’da bir han olduğunu yazmaktadır. 622 Işıklı Kasabası ve Dinler Kasabası’nda da birer han bulunmaktadır. 623 621 Seyahatname, s.101 622 Seyahatname, s.102 623 Seyahatname, s.103 117 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MUĞLA Evliya Çelebi, Denizli ziyaretni tamamlayıp buradan Muğla’ya doğru yola çıkmışır. Işıklı Kasabası, Dinler, Uluborlu, Gölhisar, Kızılca Börklü Sovulmaz Pazarı, Tilkili Kasabası ve Tavas yolunu takip eden Seyyah yoldaki konakladığı hanlar hakkında kısa bilgiler verip çevreyi betimleyerek Yılancık Beli’ni aşmış ve Dümrük Karyesi üzerinden Muğla’ya ulaşmıştır. Evliya’nın Muğla hakkında verdiği bilgilere geçmeden önce buranın coğrafyası ve tarihçesi hakkında bilgiler vermek yerinde olacaktır. I. Muğla Merkez Kazası Güneybatı Anadolu bölgesinde, kadim dönemlerde Karya, Türkler döneminde Menteşe, günümüz idari taksiminde ise Muğla ili olarak anılan saha içerisinde binlerce yıldır kesintisiz yerleşime sahip olmuş ve günümüze kadar gelebilmiştir. Dolayısıyla Karya olarak adlandırdığımız bölgede ilk yerleşimin ne zaman ortaya çıktığı bilinmemektedir. Muğla tarihte iç Karya olarak bilinen bölgedir. Karya M. Ö. 2 000'de Hititlerce de bilinen bir ülkedir. Tarihi coğrafyada Karya Menderes nehrimi güneyinden Köyceğiz gölünün güneyine kadar olan yöreye verilen addır. M. Ö. 1000 başlarında Dorların Rodos ve İstanköy üzerinden Karya bölgesine geldikler, buradaki yerli halkla karışarak ticaretle uğraşmışlardır. 624 M.Ö. VI. yüzyılda Lidya krallığının ardından Pers hakimiyetine girmiş, Büyük İskender’in Karya’yı ele geçirmesiyle Pers hakimiyeti sona erdi. M.Ö 129’da Bergama Krallığı’nın varisi olarak Anadolu’ya giren Romalılar burayı ele geçirdiler ve Asya Eyaleti’ne bağladılar. Roma’nın parçalanmasından sonra Karya Doğu Roma-Bizans sınırları içerisinde kalmıştır. 802 yılında Harun Reşid devrinde Abbasiler Likya ve Karya’yı ele 624 Sevim Buluç, “İlkçağda Muğla”, Tarih İçinde Muğla, (ed. İlhan Tekeli. Ankara 1993, s.3-7 Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|