03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)

Kütahya Livası……………………………………………………………….Ek 3
Menteşe Livası………………………………………………………………..Ek 4

---

T.C.
MUĞLA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TARİH ANABİLİM DALI
EVLİYA ÇELEBİYE GÖRE GÜNEYBATI ANADOLU
(AYDIN, DENİZLİ, MUĞLA)
OSMAN NURİ AKBULUT
9941060026
Sosyal Bilimler Enstitüsünce
“Yüksek Lisans”
Diploması Verilmesi İçin Kabul Edilen Tezdir
Tezin Enstitüye Verildiği Tarih: 12.09.2008
Tezin Sözlü Savunma Tarihi    : 16.10.2008
Tezin Danışmanı                        : Yrd. Doç. Dr. Adnan ÇEVİK
Jüri Üyesi        
: Doç. Dr. Mehmet TEMEL
Jüri Üyesi                                   : Prof. Dr. Mehmet ERSAN
Enstitü Müdürü
Prof. Dr. Arslan EREN
KASIM 2008
MUĞLA

---

YÜKSEK ÖĞRETİM KURULU DÖKÜMANTASYON MERKEZİ TEZ VERİ
GİRİŞ FORMU
YAZARIN
Soyadı: AKBULUT
Adı: Osman Nuri                                                              Kayıt No:
TEZİN ADI
Türkçe: Evliye Çelebiye Göre Güneybatı Anadolu (Muğla, Denizli, Aydın)
Y. Dil. According to Evliya Çelebi Southwest Anatolia (Muğla, Denizli, Aydın)
TEZİN TÜRÜ: Yüksek Lisans          Doktora               Sanatta Yeterlilik
TEZİN KABUL EDİLDİĞİ
Üniversite            : Muğla Üniversitesi
Fakülte                 : Fen- Edebiyat
Enstitü         
: Sosyal Bilimler
Diğer Kuruluşlar  : 
Tarih                     :
TEZ YAYINLANMIŞSA
Yayınlayan       :
Basım Yeri        :
Basım  Tarihi    :
ISBN                 :

---

ÖNSÖZ
Son yıllarda Osmanlı Devleti tarihi üzerine yapılan araştırmalar siyasi tarih 
çalışmalarından ziyade sosyal ve ekonomik alana kaymış ve şehir ve bölge tarihi  
çalışmaları artmış görünmektedir. Osmanlı Arşivleri sosyal tarih çalışmaları için 
gerekli vesika bakımından oldukça zengindir. Özellikle Osmanlı idari yapısını en iyi 
şekilde yansıtan başta Tahrir Defterleri olmak üzere, Avarız Defterleri, Çeşitli arşiv 
vesikaları ve bunlar dışında Seyahatnameler tarih araştırmacılarının çalışacakları 
birimin belirlenmesinde etkili olmuştur. Bu bağlamda Osmanlı Devleti’nin idari
teşkilatında eyaletleri oluşturan sancakların sosyal ve ekonomik yapıları çalışılmıştır.
Bu çalışmada yeni eğilime uygun olarak bugüne kadar herhangi bir 
araştırmaya konu olmamış Evliya Çelebi’ye Göre Güneybatı Anadolu (Aydın ve 
Menteşe sancakları ile Denizli) adlı konuyu seçtik. Evliya Çelebi 1671 tarihinde 
Hacca gitmek için çıkmış olduğu yolculuğu sırasında Sakız Adası’ndan Batı 
Anadolu’ya çıkarak burada yaklaşık
yedi sekiz ay süren bir yolculuk 
gerçekleştirmiştir. Evliya bu yolculuğu sırasında XVII. yüzyıl Güneybatı 
Anadolu’suna dair çok önemli bilgiler vermektedir. Bu bilgiler bizzat Seyyahımızın 
görüp bizlere aktardığı birinci elden kaynak niteliğindedir. Tabii ki bu bilgileri 
dönemin diğer kaynakları ile karşılaştırmadan kullanmak araştırmacıları yanıltabilir. 
Evliya Çelebi eserinde bölgenin tarihi, coğrafyası, mimarisi, folkloru, ekonomisi 
hakkında bizlere çok önemli bilgiler vermektedir.
Araştırmamız, Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin Dokuzuncu Cildi içerisinde 
yer alan Güneybatı Anadolu’nun önemli şehirleri olan Muğla, Denizli ve Aydın 
yöresine dair bilgileri ihtiva etmektedir. Çalışmada esas olarak yararlandığımız asıl 
kaynak Yapı Kredi Yayınlarından çıkan Yücel DAĞLI, Seyit Ali KAHRAMAN ve 
Robert DANKOFF tarafından hazırlanmış olan Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin 
Topkapı Sarayı Kütüphanesindeki 306 numaralı Bağdat, Süleymaniye 
Kütüphanesi’ndeki 462 numaralı Pertev Paşa, Süleymaniye Kütüphanesindeki 452 

---

numaralı Hacı Beşir Ağa Yazmalarının Mukayeseli Transkripsiyonu - Dizini adlı 
eserin XI cildidir. Çünkü Seyahatname’nin XI. Cildinin müellif yazması 
bulunamamıştır dolayısıyla bu çalışmayı tezimizde kullanmanın daha yararlı 
olacağını düşündük.
Tezi yazarın gidiş güzergâhına göre üç şehri esas alan bir plana göre 
hazırladık. Bu bağlamda Tez üç ana bölümden Aydın, Denizli ve Muğla 
bölümlerinden oluşmaktadır. Evliya Çelebi’nin bu şehirler hakkında verdiği bilgileri 
çeşitli başlıklar altında tasnif ederek buralara dair bilgilerin daha düzenli bir şekilde 
ortaya çıkmasına çaba gösterdik. Aydın, Denizli, Muğla şehirlerini ele alırken daha 
çok günümüz idari sınırları içerisinde kalan bölgeleri ön planda tutmaya çalıştık 
böylece bu şehirlerin XVII. yüzyıldaki durumlarını Seyyahımızın bakış açısından 
ortaya koymaya çalıştık. Oluşturduğumuz bölümlerin içeriği ise şu şekilde karşımıza 
çıkmaktadır.
Evliya Çelebi’nin 1671 tarihinde Sakız Adası’ndan Batı Anadolu’ya ayak 
basmasıyla birlikte Kaptan Paşa Eyaleti’ne bağlı Sığla Sancağı’na tabi olan 
Sivrihisar ve Ayasuluğ üzerinden geçerek Aydın Sancağı’nda yol almasıyla birlikte 
araştırmamızın birinci bölümü olan Aydın bölümünü oluşturduk. Burada özellikle 
XVII. yüzyılda Sığla Sancağı’na bağlı olmasına karşın günümüzde Aydın İli 
içerisinde yer alan Kuşadası ve Ayasuluğ (Selçuk) şehirlerini de bu bölüme dahil 
ettik. Böylece Evliya’nın gidiş güzergâhına ve verdiği bilgilerin önemine sadık 
kalarak bu bölümü oluşturmaya devam ettik. Tire bugün İzmir İline bağlı olmasına 
rağmen XVI ve XVII. yüzyılda Aydın Vilayeti’nin sancak merkezi olduğu için 
bölüme dahil etme ihtiyacı hissettik. Tire’den ayrılan Seyyahımız Bayındır üzerinden 
Birgi’ye inmiştir. Birgi’de günümüzde İzmir sınırları içerisinde ama XVII. yüzyılda 
Aydın Sancağı’nın önemli bir kazası niteliğinde idi. 
İkinci bölümümüz olan Denizli’ye Evliya Ezine – Abâd kazası yoluyla 
girmiştir. Honaz hakkında kısa bilgi vererek Denizli şehrine ulaşan Seyyahımız bu 
şehir hakkında da kıymetli bilgiler vermektedir. Biz bu bölümü Evliya’nın sadece 
gidiş güzergâhı üzerinde yer alan yerleşim birimleriyle sınırlı tuttuk. Denizli ziyareti 
ile ilgili yine şehrin genel görünüşü, idari taksimatı, ticareti, tarımı, glenekleri gibi 
konularda Seyyahımız önemli bilgiler vermiştir.

---