03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)

Araştırmamızın son bölümünü ise Muğla oluşturmaktadır. XVII. yüzyılda 
Menteşe yöresi olarak bilinen bu bölge günümüzde büyük ölçüde Muğla İli sınırları 
içinde yer almaktadır. Menteşe Sancağı hakkında Evliya Çelebi oldukça önemli 
bilgiler vermektedir. Denizli’den ayrılan Seyyahımız Tavas ve Dümrük (Düğerek) 
köyleri üzerinden Muğla’ya ulaşmıştır. Muğla XVII. yüzyılda Menteşe Sancağı’nın 
kaza merkezi durumuna getirilmiştir. Menteşe Sancağı’nda güzergahı üzerinde 
bulunan yerleşim merkezlerinden bilgilerin fazla olmasına göre alt başlıklar 
oluşturduk. Özellikle araştırmamızda bu küçük yerleşimlerini veya çok az bilgi 
verilen yerleri ayrı bir başlık altında topladık. 
Evliya şehirlerin fiziki görünüşü, idari yapısı, yerleşim, dini ve sivil yapılar 
hakkında birçok bilgi vermektedir. Çoğu zaman Seyyah şehirlerin mahalleleri 
hakkında sadece sayıları yönünden bilgi vermiştir. Mahalle isimlerini çok seyrekte 
olsa herhangi bir dini ya da sivil yapıyı anlatırken dolaylı olarak verir. Ama biz 
şehrin öneminin kavranması açısından başka kaynaklardan bulabildiğimiz kadarıyla 
mahalleler hakkında da bilgi verdik. Ayrıca Seyyah şehirlerin, kalelerin, kasabaların, 
köylerin isimleri hakkında çoğu zaman gerçeğe dayanmayan halkın ağızdan ağıza 
dolaşan söylentilerini aktarmıştır. Bazen de kendi olağanüstü hayal gücü veya 
kelimeleri benzetme yeteneği ile bu isimleri açıklamıştır. Biz araştırmamızda bu 
isimlerin kökenini elimizden geldiğince çeşitli eserlerden faydalanarak ortaya 
koymaya çalıştık. Aydın, Denizli ve Muğla Bölümlerini ele alırken Evliya Çelebi’nin 
verdiği dini ve sivil yapıların kitabelerini ulaşabildiğimiz eserlerle karşılaştırdık. 
Bunların çoğunun tutarlı olduğunu gördük. Bölümlerimizin alt başlıklarını seçerken 
Evliya’nın verdiği bilgilerin önemine göre bir sınıflandırmaya gittik. Bazı kazalar 
hakkında tatmin edici bilgiler verilmişse buraları alt başlık olarak seçtik. Bazı 
yerleşimler kasaba olmasına rağmen verilen bilgiler neticesinde buraları da alt başlık 
olarak değerlendirmeyi uygun gördük.
Araştırmamızı yaparken en çok karşımıza çıkan zorluk bazı bölümlerde 
Evliya’nın vermiş olduğu bilgileri destekleyecek ya da eleştirecek çok fazla kaynağa 
ve esere ulaşamamamız oldu. Aydın bölümünü anlatırken buraya ait çok fazla esere 
ulaşamadık. Özellikle Kuşadası alt başlığını anlatırken Evliya’nın bilgilerini 
eleştirecek eser bulmakta zorlandık o yüzden sadece Seyyahın verdiği bilgilerle 

---

yetinmek zorunda kaldık. Muğla Bölümünde ise aynı sıkıntıları Bodrum alt başlığı 
içinde verilen bilgilerde yaşadık. 
Tezimin hazırlanmasında büyük emekleri olan ve her daim bütün 
sıkıntılarımla ilgilenen hocam Yrd. Doç. Dr. Adnan ÇEVİK’e sonsuz minnet 
duygularımı burada ifade etmek isterim.
Osman Nuri AKBULUT 
Muğla 2008

---

ÖZET
Güneybatı Anadolu Bölgesinde Evliya Çelebi 1671 tarihinden itibaren 
seyahat etmeye başlayarak, ilk etapta Sakız Adası üzerinden o dönemde Kaptan Paşa 
Eyaleti içerisinde bulunan Sığla Sancağına bağlı Kuşadası kasabasına uğramıştır. 
Sığla Sancağı içerindeki Ayasuluk, Balat gibi XVII. yüzyılda giderek önemini 
kaybetmiş ve birer köy haline gelmiş bölgelerden geçerek Anadolu Eyaleti içerisinde 
yer alan Aydın Sancağı topraklarına girmiştir. Bu sancak içerisinde yol alan 
Seyyahımız en ayrıntılı bilgileri Güzelhisar ve Tire Şehirlerine dair vermektedir.
Aydın Sancağının ardından ise Evliya Denizli topraklarına girerek buranın 
tarihi, coğrafyası, ekonomisi, folkloru ile  ilgili çok kıymetli bilgile vererek 
yolculuğuna devam etmiş yolda gördüğü bitki türlerini dahi kayda geçirmiştir.
Denizli üzerinden Muğla’ya gelen Seyyahımız buraya dair ayrıntılı bilgiler 
vermiş ve Karabağlar üzerinden, Ula’ya buradan Yerkesik, Bozüyük, Eskihisar 
üzerinden geçerek Milas’a ulaşmıştır. Milas’ın özelliklerini anlatan Evliya Pein 
üzerinden Bodruma yol alarak buradan Rodos Adası’na geçtikten sonra bölgedeki 
adaları dolaşarak tekrar Menteşe topraklarına dair bilgiler vererek Fethiye üzerinden 
Teke Bölgesi’ne doğru yola çıkmıştır.

---

TUTANAK
Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nün …/…/20008 tarih ve 
…../… syılı toplantısında oluşturulan jüri, Lisansüstü Eğitim-öğretim yönetmeliğinin 
23d maddesine göre, Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Öğrencisi Osman Nuri 
AKBULUT’ un “Evliya Çelebiye Göre Güneybatı Anadolu (Muğla, Denizli, 
Aydın)” adlı tezini incelemiş ve Daday …/…/2008 tarihinde saat … da jüri önünde 
tez savunmasına alınmıştır.
Adayın kişisel çalışmaya dayanan savunmasından sonra 50 dakikalık süre 
içinde gerek tez konusu, gerekse tezin dayanağı anabilim dallarından sorulan sorulara 
verdiği cevaplar değerlendirilerek tezin başarılı olduğuna oybirliği ile karar verildi.
Tez Danışmanı
Yrd. Doç. Dr. Adnan ÇEVİK
Üye                               
Üye
Prof. Dr. Salim CÖHCE
Doç. Dr. Mehmet TEMEL

---

ABSTRACT
"Seyahatname Travel Book", which was written by Evliya £elebi in the 
middle of the 17th Century, gives a detailed idea about guilds in Istanbul and Cairo 
and an average idea about the population's profile which was concerned with the 
guilds. The author added some numerical handouts to his work, so that, his work has 
a special place in literature about Ottoman guilds. Inspite of some exeggerted 
expressions, this work, which became a significant product of our history of 
literature with an original style, is one of the most favorite writing sources which 
belongs tahat period. In the subject, which has been considered by us, a 
comprehensive information is given which is ever given in a sort of work, and so 
valuable information about Istanbul's economical situation.

---