03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)

KISALTMALAR
 
 
 
a.g.e.
Adı Geçen Eser.
a.g.m. 
Adı Geçen Makale. 
Bkz.
Bakınız.
BOA-TD
Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tahrir Defteri.
Çev.
Çeviren.
DİA.
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.
DTCFD
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi 
Dergisi.
H.
Hicri.
İA. 
İslam Ansiklopedisi.
M.
Miladi.
MEB
Milli Eğitim Bakanlığı.
Nşr.
Neşreden.
s.
Sahife.
TKGM-KKA-TD
Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd-ı Kadime
Arşivi Tahrir Defteri.
TTK
Türk Tarih Kurumu.
v.
Varak.
vd.
Ve devamı.
Haz.
Hazırlayan.

---

YÜKSEK ÖĞRETİM KURULU DÖKÜMANTASYON MERKEZİ TEZ VERİ
FORMU
Tez No:                     Konu:                                                    Üniv. Kodu:
Not: Bu bölüm merkezimiz tarafından doldurulacaktır.
Tezin Yazarının
Soyadı: AKBULUT
Adı: Osman Nuri
Tezin Türkçe Adı : Evliya Çelebiye Göre Güneybatı Anadolu (Muğla, Denizli, 
Aydın)
Tezin Yabancı Adı : According to Evliya Çelebi Southwest Anatolia (Muğla, 
Denizli, Aydın)
Tezin Yapıldığı
Üniversite : Muğla Üniversitesi            Enstitü : Sosyal Bilimler   Yıl: 2008
Diğer Kuruluşlar
Tezin Türü : 1- Yüksek Lisans          Dili : Türkçe             Sayfa Sayısı:
2- Doktora 
3- Tıpta Uzmanlık
4- Sanatta Yeterlilik
Tez Danışmanlarının
Ünvanı: Yrd. Doç. Dr.    Adı: Adnan
Soyadı: ÇEVİK
Türkçe Anahtar Kelimeler                                   İngilizce Anahtar Kelimeler
1- Evliya Çelebi                                           1- Evliya Çelebi
2- Güneybatı Anadolu                                  2- Southwest Anatolia
3- Muğla, Denizli, Aydın                             3- Muğla, Denizli, Aydın
Tarih: 20.05.2008
İmza: 

---

YEMİN
Yüksek Lisans tezi olarak sunduğum “Evliya Çelebiye Göre Güneybatı 
Anadolu (Muğla, Denizli, Aydın)” adlı çalışmanın, tarafımdan bilimsel ahlak ve 
geleneklere aykırı düşecek bir yardım başvurulmaksızın yazıldığını ve yararlandığım 
eserlerin kaynakçada gösterilenlerden oluştuğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanmış 
olduğumu belirtir ve bunu onurumla doğrularım.
20.05.2008
Osman Nuri AKBULUT

---

1 
 
GİRİŞ
1. Evliya Çelebi Hayatı ve Eseri
Evliya Çelebi’nin hayatı
1
hakkındaki bilgilerimiz, Seyahatnâme’nin çeşitli 
yerlerinde yer alan kendi açıklamalarından ibarettir. Tam ve gerçek adı bilinmeyen 
Evliya Çelebi’nin adı muhtemelen lakabından gelmekte olup, hocası İmam Evliya 
Mehmed Efendi’ye nisbetle almış olmalıdır. Buna göre Evliya Çelebi, 1020/1611 
yılında İstanbul'da doğmuştur. Babası Derviş Muhammed Zıllî sarayda kuyumcu 
başıydı. Annesi, parlak kariyerine Evliya Çelebi'nin çok şey borçlu olduğu Abaza 
Melek Ahmed Paşa'nın yakın akrabasıydı. Evliya Çelebi, benzer ayrıcalıklı ailelerin 
çocukları gibi iyi bir eğitim görmüş, Sıbyan mektebinde okuduktan sonra, Hamid 
Efendi Medresesi'nde yedi yıl İslâmî ilimler öğrenimi almıştır. Medresede, geceleri 
eve gitmeyen hücre-nişîn talebelerdendi. Aynı dönemde veya daha sonraları, 
Sadizâde Dârülkurrası'nda Mehmed Efendi diye birinden yıllarca kendi söylediğine 
bakılırsa on bir yıl tecvit dersi almıştır. Bu arada, babasından gümüş isleme, 
oymacılık ve benzer zanaatları öğrenmiştir. iyi bir hafız olması, güzel sesi ve musiki 
yeteneği sayesinde, giderek genişleyen bir çevrede isim yapmıştır.
Evliya Çelebi, 1045/1636 Kadir Gecesi'nde Ayasofya'da Kur’an okumak 
üzere seçilen hafızlardan biri olmuş, sesi padişahın dikkatini çekmiştir. Bu sayede, 
ayrıca padişahın (IV. Murad) kızıyla evlenen Melek Ahmed Paşa'nın etkisiyle, saraya 
alınmış, öğrenimini Enderun'da tamamlamıştır. Enderun'da, kültürlü elit 
mensuplarının bilmesi gereken alanlarda öğrenim görmüş, hat, (ünlü saray müzisyeni 
                                                           
1
Evliya Çelebi’nin hayatı hakkında su eserlerden faydalanılmıstır. Mehmed Zıllî oglu Evliya Çelebi, 
Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesi, Türkçelestiren: Zuhuri Danısman, I, İstanbul, Zuhuri Danısman 
Yayınevi 1969-1971.,s.1 vd.; M. Cavid Baysun, “Evliya Çelebi”, İA,  IV, s.400-412.; aynı yazar, 
“Evliya Çelebi’ye Dâir Notlar”,Türkiyat Mecmuası, XII (1955), s.257-264.; Mücteba İlgürel, “Evliya 
Çelebi”,  DİA, XI, s. 529-533.; Robert Dankoff, “Evliya Çelebi ve Seyâhatnamesi Isıgında Osmanlı 
Toplum Hayatı”, çev. Nasuh Uslu, Osmanlı, X, Yeni Türkiye Yay., İstanbul 2002, s. 268-285.; Evliya 
Çelebi Diyarbekir’de, Derleyenler: Martin van Bruinessen-Hendrik Boeschoten, Çev. Tansey Güney, 
İstanbul 2003, s.25-28.

---

2 
 
Derviş Ömer Gûlsenî'den) musiki, ayrıca ilm-i nahiv ve kafiye dersleri almıştır. 
Sarayda dört yıl kalmış, sipahi zümresine katılmak üzere çerağ edilmiştir.
2
1050/1640 yılında, yıllar sürecek seyahatlerinin ilkini gerçekleştiren Evliya 
Çelebi, ömrü boyunca, Osmanlı İmparatorluğu'nun dört bir yanını gezmiş, ayrıca 
Osmanlı’nın rakibi büyük ülkeleri, Avusturya ve Safevî imparatorluklarının 
topraklarını da dolaşmış, daha sonra kabaca kronolojik bir sırayla gördüklerini 
Seyahatnâme adlı eseriyle yazıya dökmüştür. Bu gezilerin çoğunu, yüksek makam 
sahibi bir kişinin maiyetinde yer alarak gerçekleştirmişti: Trabzon valisi (1640-1641) 
Ketenci Ömer Paşa'nın, Erzurum valisi (1646-1647) Defterzâde Mehmed Paşa'nın, 
(önce, 1648'de beraber Sam'a gittiği, sekiz yıl sonra vali olduğu Bağdat'a yanına 
girdiği) Mürteza Paşa'nın ve tabiî ki akrabası ve hâmisi Melek Ahmed Paşa'nın 
maiyetinde bulunmuştur. Melek Ahmed Paşa 1650 yılında sadrâzam olmuş, Evliya 
Çelebi de İstanbul'da onun kapı-halkına katılmıştır. Bir yıl sonra Melek Ahmed Paşa 
sadrazamlıktan uzaklaştırılmış Özü valiliğine atanmış, Evliya Çelebi yine onunla 
birlikte Özü' ye gitmiştir.
3
1655'te Melek Ahmet Pasa Van'a tayin olmuş, bu yeni görevine giderken 
maiyetinde bulunan Evliya Çelebi Diyarbekir'i ziyaret etmiştir. Daha sonra Evliya 
Çelebi birçok seyahat yapmıştır. En ilginçlerinden biri, Kara Mehmed Paşa'nın 
1655'te Viyana elçiliği görevine giderken maiyetinde yer alarak yaptığı gezidir. 
1671'de hacca giden Evliya Çelebi, Mekke'den Mısır'a geçmiş, ömrünün geri 
kalanını Habesistan'a yaptığı kısa bir gezi dışında orada geçirmiştir. Senelerce at 
üzerinde seyahat etmesi, cirit oynaması, iyi silâh kullanması, Evliya Çelebi’nin çevik 
ve sıhhatli bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir. Evlenmediği, çocuğu olmadığı 
bilinmektedir. Zengin ve köklü bir aileye mensup olup, gezi gâyesiyle gittiği çeşitli 
yerlerde vazîfeler almış, katıldığı pek çok savaştan aldığı ganîmetler, verilen 
hediyeler ve gezdiği yerlerde yaptığı ticaretten elde ettiği para ile rahat bir hayat 
sürmüştür. Ölüm tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, 1682 olduğu tahmin 
edilmektedir.
4
                                                           
2
 Mücteba İlgürel, “Evliya Çelebi”, DİA, c. XI, s.529
3
 M. Cavid Baysun, “Evliya Çelebi”, İA, c.IV, s.399-413
4
 Baysun, a.g.m, s.399-413; İlgürel, a.g.m, s.529-532

---