0f11aztitul(1-7)

142 
 
 
Məlum olur ki, polyaroidlə analizatorun 
????????????

 oxları paralel olduqda işıq hər iki 
lövhədən tam keçir 
(f)
. Lövhələrin oxları arasındakı bucaq 
0°
??????
90° arasında 
dəyişərsə, onlardan keçən işığın intensivliyinin azaldığı – işığın qismən keçdiyi mü-
şahidə  olunur.  Lakin  lövhələrin 
????????????

  oxları  bir-birinə  perpendikulyar  olduqda  işıq 
analizatordan keçmir 
(g)
.  
 
 
 
 
Polyaroidin rəqsləri 
buraxdığı müstəvisi
 
??????⃗
 
Təbii ağ işıq
İşıq mənbəyi  
Müstəvi polyarlaşmış 
dalğa
 
??????⃗
Polyaroid
(e) 
 O
 O

 O

 O

 O

 
 O
 O
 O
(g)
(f)
 
ARAŞDIRMA 
2
Dalğaların polyarlaşmasının modelləşdirilməsi
 
TƏTBİQETMƏ 
 
Təchizat: reduktorlu kiçik elektrik mühərriki,  rezin qaytan, kəsiyi olan qutu (2 ədəd), ştativ.
 
İşin gedişi: 
 
1. Rezin qaytanı kəsiyi olan qutudan  keçirib bir ucunu mühərrikin diskinə, digər ucunu 
isə ştativə bağlayın. Həm mühərriki, həm də ştativi masaya bərkidin. 
 
2.  Mühərriki  işə  salın  və  qaytanda  yaranan  müxtəlif  istiqamətli  rəqslərin  kəsikdən  – 
“polyaroid”dən necə keçməsinə diqqət yetirin.  
 
3. Qaytanda yaranan dalğanın yolu üstündə ikinci qutu – “analizator” yerləşdirin. Təc-
rübəni analizator ilə polyaroid kəsikləri arasında bucağı 
0°
??????
90° arasında də-
yişməklə təkrarlayın. Qaytanda yaranan dalğanın necə dəyişdiyini müşahidə edin 
(h)
.  
 
(h)
Nəticənin müzakirəsi:
 “Polyaroid” qutudan 
qaytanın hansı rəqslərinin 
keçdiyini müşahidə etdiniz?
 
 İki qutu ilə apardığınız 
təcrübədən nə nəticəyə 
gəldiniz?
 
  LAYİHƏ

---

143 
 
 
 
NƏ ÖYRƏNDİNİZ?
“İşıq dalğaları”nın 
anlayış xəritəsini 
qurun.
 
LAYİHƏ.
“Polyaroidlərin tətbiqi” 
mövzusunda referat yazın.
 
 
 
 
 
 
 
 
Polyaroid  filtri  –  fotoaparat  və  ki-
nokameraların çox faydalı aksesuarıdır. 
Filtr peyzaj fotoqrafı üçün elə əhəmiy-
yətli vasitədir ki, demək olar, o, aparatın 
obyektivindən heç vaxt çıxarılmır. Pol-
yaroid filtri ətraf mənzərənin parıltısını 
azaldır,  su  altındakı  obyektlərin  aydın 
görüntüsünü təmin edir.   
 Polyaroid filtri mənzərənin aydın 
görüntüsünü necə təmin edir? 
 Belə filtrlər daha harada tətbiq edilə 
bilər? 
 
 
HƏYATLA ƏLAQƏLƏNDİRİN
 
 
ÖZÜNÜZÜ QİYMƏTLƏNDİRİN
№ 
Suallar 
Bilirəm 
zəif 
orta 
yaxşı 
1  Günəş şüası polyarlaşmış işıqdırmı? Niyə?  
 
 
 
2  Hansı işıq dalğaları polyarlaşmış işıq adlanır? 
 
 
 
3 
Avtomobilin  farasından  çıxan  işıq  qaranlıqda  sürücülərin 
gözünü qamaşdırmasın deyə həm faralar, həm də ön şüşə
nazik  polyaroid  təbəqəsi  ilə  örtülür.  Fara  və  ön  şüşədəki 
polyaroidlərin  polyarlaşma  istiqamətinə  görə  necə  səmt-
ləşdirilir:  eyni  istiqamətdə,  yoxsa  bir-birinə  nəzərən 
90°
bucaq altında?  
 
 
 
4 
Əgər  polyaroidlə  aydın  səmaya  baxılarsa,  polyaroidi  fır-
latmaqla  ondan  keçən  işığın  intensivliyinin  azaldığını 
müşahidə etmək olar. Lakin polyaroidlə buluda baxılarsa, 
polyaroidin  hər  hansı  istiqamətə  fırladılmasında  belə
hadisə müşahidə olunmaz. Bunu nə ilə izah edərdiniz? 
 
 
 
  LAYİHƏ

---

144 
 
3.1. Kondensator və sarğacdan ibarət sadə rəqs konturunda elektromaqnit rəqsləri alın-
mışdır. Konturdakı kondensatora elektrik tutumları eyni olan üç kondensator paralel 
birləşdirilərsə, dövrədəki elektromaqnit rəqslərinin periodu necə dəyişər?  
3.2. Rəqs konturunda kondensatorun tutumu 
2 ??????????????????, sarğacın induktivliyi 80 ??????????????????-dir. 
Konturda yaranan elektromaqnit rəqslərinin period və tezliyini təyin edin (
?????? = 3). 
3.3. Şəkildə iki sadə rəqs konturunda cərəyan şiddəti-
nin rəqsləri verilmişdir. Hansı konturda məftillə-
rin müqaviməti böyükdür? 
3.4. Rəqs konturunda yaranan 
elektromaqnit rəqslərinin 
tezliyi 
50 ??????????????????-dir. Konden-
satorun lövhələri arasında 
məsafəni neçə dəfə böyütmək 
lazımdır ki, rəqs konturunda 
120 ?????????????????? tezlikli rəqs 
yaransın? 
3.5. Elektrik tutumu  5mkF olan kondensatordan və induktivliyi 200mHn olan sarğacdan 
ibarət sadə rəqs konturunda nə qədər müddətdən sonra elektrik enerjisi tamamilə 
maqnit enerjisinə keçər (
?????? = 3)? 
3.6. Dəyişən cərəyanın tezliyi  
       
50 ????????????, bu dövrədəki sarğacın 
induktivliyi 
0,05????????????, voltmet-
rin  göstəricisi  isə 
210 ??????-dur-
sa,  dövrədəki  cərəyan  şiddəti 
nəyə bərabər olar (
?????? = 3)? 
3.7. İnduktivliyi 
0,1 ???????????? olan sarğac müqaviməti 
25 ???????????? olan rezistorla ardıcıl birləşdirilərək 
tezliyi 
50 ???????????? olan dəyişən cərəyan mənbəyinə 
qoşulmuşdur. Sarğacın uclarında 
120 ?????? 
gərginlik olan anda ondan keçən cərəyan 
şiddətinin qiymətini təyin edin (
?????? = 3). 
3.8. Şəkildə iki kondensator qoşulan dəyişən cərəyan 
dövrəsi  verilmişdir.  Şəklə  əsasən  multimetrlərin 
göstəricilərini və kondensatorlar sisteminin müqa-
vimətini  hesablayın. 
 
 
3.9. Şəkildəki transformatorun 
çıxışında yaranan gərginliyi 
təyin edin. 
 
 
 
I 
I
t
t
1
2
Kondensatorun 
tutumu 
220 mkF 
Kondensatorun 
tutumu 
100 mkF 
Dəyişən cərəyan mənbəyi 
u = 17 sin314t
 
Giriş
 
Çıxış
 
50 sarğı
 
10 sarğı
 
1000 V
II
I  
fəslə
 a
id 
MƏ
SƏ
LƏ
LƏ
R
 
  LAYİHƏ

---