0f11aztitul(1-7)

145 
 
3.10. Şəkildə aktiv, tutum və induktiv 
müqavimətlərinin dəyişən cərəyan 
tezliyindən asılılıq qrafikləri təsvir 
edilmişdir. Bu asılılıqlar uyğun olaraq 
hansı rəqəmlə işarə edilmişdir. 
3.11. Ölkəmizdə istehsal olunan dəyişən 
cərəyanın tezliyi 
50 ???????????? -dir. Su- 
elektrik stansiyalarında 24 cüt 
qütbü olan rotor dəqiqədə neçə dəfə 
fırlanmalıdır ki, həmin tezlik 
alınsın? 
3.12. İnduktivliyi 
0,1
10 ???????????????????????? 
aralığında dəyişən sarğac və 
elektrik tutumu 
50
5000 ???????????? 
aralığında dəyişən kondensatordan 
ibarət olan radioqəbuledici hansı 
tezlik aralığında işləyir? 
3.13. İlk radio siqnalı 1895-ci ildə A.S.Popov tərəfindən 
250 ?????? məsafəyə göndərilmişdir. 
Göndərilən siqnal nə qədər müddətə həmin məsafəni qət etmişdir? 
3.14. Radiolokator 1700 Hs tezlikli impuls 
rejimində işləyir. Hər bir impulsun 
davametmə müddəti 0,8 mksan-dir. 
Radiolokator hansı ən böyük (
?????? ) və 
ən kiçik (
?????? ) məsafələrdə hədəfi təyin 
edə bilər ?  
 
3.15. Bütün rənglər monoxromatik deyildir. Ve-
rilən  rənglərdən  monoxromatik  olmayanı 
müəyyən edin: ağ, qırmızı, sarı, boz, göy, 
narıncı, qara, yaşıl.  
 
3.16. Şəkildə x simvolu ilə hansı rəngli şüa işarə 
edilmişdir? 
 
3.17. İki koherent dalğanın yollar fərqinin 5
 
olduğu nöqtədə alınan interferensiya 
maksimumunun tərtibini təyin edin. 
3.18. Koherent dalğalar üçün düzgün ifadəni seçin:  
1 – dalğa uzunluqları eynidir;  
2 – tezlikləri fərqlidir;  
3 – fazalar fərqi zamandan asılı olmayaraq sabitdir;  
4 – dalğa uzunluqları fərqlidir;  
5 – fazalar fərqi zamandan asılı olaraq dəyişir;  
6 – tezlikləri eynidir. 
 
3.19. Hər 1 mm məsafədə 500 cizgisi olan difraksiya qəfəsinin səthinə perpendikulyar ola-
raq dalğa uzunluğu 500 nm olan monoxromatik işıq düşür. Ekranda neçə tərtib spektr 
müşahidə olunar? 
3.20. Difraksiya qəfəsinin görünən spektrinin ikinci və üçüncü tərtib dalğaları qismən bir-
birini  örtür. Üçüncü  tərtib  spektrdəki  hansı uzunluqlu dalğa  ikinci  tərtib spektrdəki 
700 nm uzunluqlu dalğaya uyğundur? 
 
?????? 
Müqavim
ət 
0 
1 
2 
3 
II
I  
fəslə
 a
id 
MƏ
SƏ
LƏ
LƏ
R
 
l
1
 
l
2
 
  LAYİHƏ

---

 
 
 
•
 
ATOM FİZİKASI 
IV fəsil 
 
Optik  disklərdə  məlumatlar  mikro  dərinlikli  spiralvarı 
cığırlara yazılır. Disk kompüterdə, yaxud lazer oxudu-
cuda  fırlandıqda  lazer  şüası həmin  cığır  üzrə  sürüşür. 
Bu zaman cığırın səthindən qayıdan şüalar xüsusi qur-
ğunun  üzərinə  düşür.  Orada  fotoeffekt  hadisəsi  baş 
verir – işıq şüası elektrik siqnallarına çevrilir. Həmin siq-
nallar kompüterdə yenidən görüntülü və səsli məlumat-
lara çevrilir. Fotoeffekt kosmik gəmilərdə, metroda və 
s. sahələrdə geniş tətbiq olunur. 
 
“Fotoeffekt hadisəsi” nədir?  
 
Bu hadisənin fizika elmi ilə nə əlaqəsi var? 
 
_______________________________________________ 
 
 
Yerin müəyyən ərazisində nüvə sınaqlarının keçirilib-keçirilmədiyini yox-
lamaq  üçün  ən  etibarlı  üsul  həmin  ərazidə  radioaktiv  sezium 
Cs  və 
stronsium   Sr izotoplarından ibarət radioaktiv çirklənmənin aşkar edil-
məsidir. Bu izotoplar 1945-ci ildə nüvə silahı tətbiq edilənə qədər təbiət-
də mövcud olmayıbdır. Məsələn, 1986-cı ildə Çernobıl AES-də qəza part-
layışının baş verməsi nəticəsində 200 000 km  ərazi – Belarus, Ukrayna 
və Rusiyanın 70% ərazisi radioaktiv çirklənməyə məruz  
qalmışdır.  
Ən çox çirklənən meşələr oldu. Belə ki, radioaktiv sezium-137  
izotopu meşələrdə fasiləsiz dövr etdiyindən indi də meşə 
məhsullarını – göbələk və giləmeyvələri, ov heyvanlarının 
ət və süd məhsullarını qəbul etmək təhlükəlidir.   
 Niyə nüvə sınaqlarından sonra ətraf ərazidə 
sezium-137 və stronsium-90 izotopları yaranır? 
_______________________________________________ 
 
 
2008-ci  ildə  əsas  halqasının  uzunluğu  26,659  km 
olan Böyük adron kollayderinin (BAK) tikintisi başa 
çatdı. 10 milyard avroya başa gələn BAK-da ümumi 
enerjisi  7  TeV  olan  sürətləndirilmiş  protonların 
toqquşdurulması  həyata  keçirildi.  Nəticədə  BAK 
daxilində temperaturu Günəş nüvəsindəki tempe-
raturdan minlərcə dəfə böyük istilik almaq müm-
kün oldu. 
 
Niyə külli miqdarda vəsaitə başa gələn belə 
eksperiment aparılır? 
 
Alimlər bununla nəyə nail olmaq istəyirlər?  
 
  LAYİHƏ

---

147 
 
 
 
 
ATOM  
FİZİKASI 
Atom  
tədqiqat obyekti 
Fəslin “Anlayışlar xəritəsi” 
Nüvə  
Proton 
Neytron 
Qlüon 
təşkil olunmuşdur 
Zəif q. t. qüvvələri 
Güclü q. t. qüvvələri 
mövcuddur
Rabitə 
enerjisi 
enerji 
xarakteristikası 
əlaqəlidir 
Nüvələrin 
birləşməsi 
Nüvələrin 
bölünməsi 
2 fərqli üsulla aşkar olunur: 
Günəşdə 
Hidrogen 
bombasında 
reallaşır 
Nüvə 
reaktorunda 
reallaşır 
Nüvə 
radiasiyası 
təzahür edir 
Elektron 
təşkil olunmuşdur 
Ətraf 
mühitə 
İnsan 
sağlamlığına 
ziyanlıdır 
?????? = ∆????????????  
düsturu 
mövcuddur 
Radioaktiv 
ola bilir
Radioaktiv 
şüalanma 
enerji itkisinə 
məruz qalır 
??????−
 ş
üalanm
a 
??????−
 ş
üalanm
a 
??????−
 ş
üalanm
a 
tərkibi 
Aktivlik 
Yarımçevrilmə periodu 
əlaqəlidir 
sürəti
Arxeologiya: 
tapıntının 
 yaşının  
təyini 
tətbiq olunur 
Kütlə 
ədədi 
Yük ədədi 
Ölçüsü 
əsas 
xarakteris-
tikaları 
Lazer 
şüalanması 
Rentgen 
şüalanması 
həyəcanlandırılması 
Fotoeffekt 
hadisəsi 
ℎ

= ??????
ç
+
??????

2
 
Kvant 
qanunu 
təsiri ilə 
daşıyıcısı 
enerjisi 
  LAYİHƏ

---