1 azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏt bəDƏn təRBİYƏSİ VƏ İdman akademiyasi süleyman Hüseynov, Elvira Qaracayeva azərbaycan diLİ VƏ Nİtq məDƏNİYYƏTİ (Dərslik)
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
29 çıxışlar olarkən qeyri-millətin nümayəndələri və ya rus dilli şəxslər qulaq asmır, ayaqlarını yerə döyür, ya da nümayişkara- nə qəzet, jurnal və ya nəsə bir şey tapıb oxuyur, bir sözlə, nara- zılıqlarını müxtəlif formada bildirirdilər. Bəs biz belə hallara niyə dözürdük? Həmin vaxtlar biz nəinki dözürdük, hətta “eti- ka” xatirinə rusca danışmalı olurduq. Bu zaman deyənlər vardı ki, axı biz başqa ölkədə deyil, öz ana torpağımızda, ata ocağı- mızda, öz evimizdəyik, əgər burada da Azərbaycan dilində danışmayacayıqsa, bəs harada danışacayıq? 1929-cu ildə geniş xalq kütlələri üçün yazıb oxumağın çox çətin olduğu ərəb əlifbasından latın qrafikalı əlifbaya, 1940-cı ildən kiril qrafikalı rus əlifbasına keçilmişdi. 1991-ci ilin de- kabrından latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının bərpası haq- qında qərar yazıb oxumaq işini daha da asanlaşdırdı, dünyanın əksər ölkələrinin mətbuatına və internetə maneəsiz girişini asanlaşdırdı. 1995-ci ilin 12 noyabrında keçirilən ümumxalq referendumu xalqımızın və dilimizin adlarını (Azərbaycan xal- qı, Azərbaycanlı, Azərbaycan dili terminlərini) qəti müəyyən etdi. Prezident Heydər Əliyevin 31 Dekabr tarixini “Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi günü” kimi təsis etməsi də tarixi hadisə oldu. Bu qərar dünyanın hər yerində yaşayan azərbaycanlıları bir bayraq altında birləşməyə, müəyyən prob- lemlərin həllində həmrəylik göstərməyə, milli dövlətçiliyimizin ətrafında birləşməyə çağırışdı. “Azərbaycanlılar! Harada olur- san ol, hansı ölkədə yaşayırsan yaşa, ancaq Azərbaycan haq- qında, Azərbaycanın müstəqilliyi, ərazi bütövlüyü haqqında, Azərbaycan xalqının bugünü və gələcəyi haqqında düşün- məlisən! Hər bir vətənpərvər adam, millətini, xalqını sevən hər bir azərbaycanlı Azərbaycanın müstəqilliyinin daimi, dönməz olması üçün səy göstərməlidir. Torpağımızı, vətənimizi, müs- təqil Azərbaycan Respublikasının suverenliyini, ərazi bütövlü- yünü qorumaq ən şərəfli vəzifədir və bu vəzifəni həyata keçir- mək hər bir Azərbaycan vətəndaşının borcudur. Azərbaycan-
30 lılar! Azərbaycan Respublikasının bu gününü və gələcəyini qoruyun! Azərbaycan bütün dünya azərbaycanlılarının tarixi vətənidir”. Heydər Əliyevin 2001-ci ilin noyabrında Bakıda Dünya Azərbaycanlılarının I qurultayında bəyan etdiyi tezislər azər- baycançılığın ən yüksək ifadəsi oldu: “Hər bir azərbaycanlının harada yaşamasından, həyatda hansı mövqe tutmasından asılı olmayaraq ən böyük vəzifəsi öz ana dilini bilməkdən, ondan qürur duymasından ibarətdir”. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev müxtəlif ölkələrdə yaşayan dünya azərbaycanlılarının birlik və həmrəyliyini – azərbaycançılığı siyasi ideologiya zirvəsinə qal- dırdı və indi ulu öndərin siyasi məktəbinin layiqli davamçısı, ölkə prezidenti cənab İlham Əliyev dövlətçilik ənənələrinin varisi kimi milli birliyimizi, Azərbaycançılıq ideologiyasını istər ölkə daxilində, istərsə də ölkə xaricində məqsədyönlü şəkildə uğurla həyata keçirir. Beləliklə, “Azərbaycan dili” termini 1995-ci ildən təkcə ölkəmizdə deyil, bütün dünyada öz layiqli yerini tutdu, türk dilləri ailəsinə mənsubluğunu saxlamaqla “türk dili” terminin- dən fərqləndirildi, əsrlər boyu işləndiyi adi ünsiyyət vasitəsin- dən, məişət dili zəminindən dövlət dili, elm və siyasət dilinə çevrildi. Dövlət dilini bilmək, bu dildə danışmaq və yazmaq Azərbaycan Respublikası ərazisində hər bir vətəndaşın borcu kimi göstərildi. Heydər Əliyev Azərbaycan dilinin tətbiqi və qorunması haqqında 2001-2003-cü illərdə imzaladığı bir neçə fərmanla bu sahədə olan boşluğu doldurdu. Fərmanlarda rəsmi dövlət dili statusu almış dilimizin təd- risinin yaxşılaşdırılması, inkişaf etdirilməsi, latın qrafikalı əlif- baya qəti şəkildə keçilməsi tələbi qoyulurdu. Həmin vaxtdan hər il avqust ayının 1-i Azərbaycan dili və Azərbaycan əlifbası günü kimi qeyd edilir. Respublikamızda yaşayanlar da daxil olmaqla dünyanın 60-dan çox ölkəsində 50 milyona yaxın soydaşımız bu gün
31 Azərbaycan dilində danışır, yazır, oxuyur, informasiya vasitəsi kimi ondan istifadə edir. Azərbaycanda yaşayan azsaylı xalqlar – talışlar, kürdlər, tatlar, lahıclar, ləzgilər, aqullar, laklar, qrızlar, inqiloylar, saxurlar, tabasaranlar və başqaları Azərbaycan dilindən ikinci ana dili kimi, dövlət dili kimi tam istifadə edirlər. Dilimiz bu gün Ermənistan, Gürcüstan, Türkmənistan, Qazaxıstan, Özbə- kistan, Qırğızıstan respublikalarında, Rusiya Federasiyasında, İran, İraq, Suriya, Türkiyə və başqa xarici ölkələrdə də işlədilir, anlaşılır, başa düşülür. Sabit qrammatik quruluşu, zəngin söz-lüğət tərkibi, geniş ifadə imkanları, mükəmməl əlifbası, yüksək səviyyəli yazı normaları olan dilimiz orta və ali məktəblərdə, kütləvi infor- masiya vasitələrində, rəsmi yazışmalarda, kargüzarlığın bütün sahələrində ədəbi dilimizin normalarına uyğun tətbiq edilir. Çox şükürlər olsun ki, respublikamız müstəqillik qaza- nandan və 1995-ci il noyabrın 12-də ümumsəsvermə yolu ilə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası qəbul olunandan sonra Azərbaycan dili, sözün həqiqi mənasında rəsmi dövlət dili oldu. Burada yazılmışdır: “Azərbaycan Respublikasının dövlət dili Azərbaycan Respublikası Konstitusiyanın 21-ci maddəsinin I hissəsinə müvafiq olaraq Azərbaycan dilidir. “Dövlət dili haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2002-ci il 30 sentyabr tarixli Qanununa görə dövlət dilini bilmək hər bir Azərbaycan Respublikası vətəndaşının borcudur. Dövlət dili kimi Azərbaycan dili ölkənin siyasi, ictimai, iqtisadi, elmi və mədəni həyatının bütün sahələrində işlədilir. Dövlət hakimiy- yəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarında, dövlət qurumların- da, siyasi partiyalarda, qeyri-hökumət təşkilatlarında, həmkar- lar təşkilatlarında, digər hüquqi şəxslərdə, onların nümayən- dəliklərində, filiallarında və idarələrdə kargüzarlıq işləri dövlət dilində aparılır. Azərbaycan Respublikasının ərazisində fəaliyyət göstərən beynəlxalq təşkilatlarla və xarici dövlətlərin diplomatik nüma- Yüklə 2,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|