1 Hümayi rş e
Yüklə 7,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
160 H Ü M A Y İ - Ə R Ş evdən ayrılmışdır. (Buraya qədər Taha əfəndi öz müşahidələrinə istinadən rəvayət etmişdir) Həzrəti Pir Həzrəti Mövlanənin –Şeyx İsmayıl Şirvani- mübarək türbəsinə vasil olduqda sübh namazını o müqəddəs yerdə qılmışdır. Səbati əfəndi mərhuma çay dəmləməsini əmr etmiş və özünün də gələcəyini söyləmiş
75 . Səbati samovarı hazırlamış, çayı dəmləmiş, fəqət soyumuş. Həzrəti Pir hələ türbədən qayıtmamışdır. Bu hal qarşısında Səbati Həzrəti Pirin çıxıb getməsindən narahat olaraq türbəyə getmiş, məscid və tür- bə nin içərisinə baxmış, görməmiş, çöl tərəfi gözdən keçirdikdə Həzrəti Mövlanənin [İsmayıl Siracəddin Şirvani] ayaq ucundakı pəncərənin qar- şı sında əli bağlı, boynu qəlbi üzərinə bükülmüş, ayaq üzərində bir heykəl kimi diqqətini bir nöqtəyə zilləmiş, gözləri qapalı bir vəziyyətdə durduğunu və günəşin hərarətindən üzündən, gözündən tər axmaqda olduğunu müşahidə etmiş, Səbati yenə evinə qayıtmış. Və ondan, bundan derkən bir neçə dəfə samovarı yandırmış və şeyx sabah namazından saat doqquzun yarısına qədər bu hal üzərinə orada qalmış. Bu sırada Səbati ara-sıra gəlir, baxır, nə edir, nə olur kimi bir şeylər anlamaq xam sevdası ilə güdməkdən nəfsini saxlaya bilmirmiş. “Ah, bu insanlardakı güdmək marağı”. Xülasə, Səbatinin son dəfə yandırdığı samovar da soyumaqda ikən şeyx gəlmiş, Səbatiyə köynəyini dəyişdirməyi əmr etmiş, Səbati köynəyini dəyişdirmiş və arxasına bir dəsmal qoymuş, bu sırada davamlı surətdə (Əl-həmdü lillah
Səbatinin evində qıldıqdan və bir-iki stəkan çay içdikdən sonra getmək üçün ayağa qalxmış, Səbati, bərabər getməsini arzu etmişsə də qəbul etməmişdir 76 . Səbati qəbul etməməsinə məyus olduğu kimi niyə gedib şeyxə qoşulmadığına da təəssüflənmiş (Bu rəvayət bura qədər Səbatiyə 75 Bu görüş bir dərəcəyə qədər qəbul edilsə belə –heç mümkün deyil ya- Təyyar bəy kimi paşanın qədirbilən ələmdarlarından bir zatın Paşanın sürgününə bais olan isnadlardan azad qalması imkanı varmı? Çünki bir dəfə paşanın tərəfdarlarından olduğu hər kəs tərəfindən məlum olduğu kimi paşanın o gecəki görüşündən də hökumətin xəbərdar olmuş olması çox təbiidir. Bu hala görə paşanın qəhr olması, Təyyar bəyin sevinməsi təzad təşkil edəcək bir mənadan başqa nəyi ifadə edir, doğrusu mənim məntiqimə uyğun gəlmir. Çünki bu siyasət aləmidir, şəfaya gəlməz. Birisinin iqbalı min bədbəxtin səadətinə bais olduğu kimi, birisinin də bədbəxtliyi minlərcə bəxtiyarı zəlil və pərişan edər. Bu kimi hallarda ən çox zərər görən heç şübhəsiz ki, ən yaxın olanlar olur. Doğrusu, bu nəticəni heç də müvafiq görmür və qətiyyən qəbul edə bilmirəm. Nə isə aralıqda bir Təyyar sözü söylənilmiş isə belə əlaqədar olduğunu zənn etmirəm. Həzrəti Pirin “Ah Təyyar, mənim bacıoğlum deyilsənmi” dediyi varid isə Təyyar bəy olduğu şübhə götürməz. Ancaq Təyyar bəyin adının zənninə görə belə bir hal baş vermişsə, söylənilən hadisənin səbəb olması da ehtimal daxilindədir. Hər nə isə əvvəli, axırı şübhəli olan bu sözü burada kəsirəm. Ağıllılar düşünsünlər.* *Bu kitabın qaralamasını Miralayzadə Həmdi bəyə vermişdim. Həmdi bəy bu bəhsi oxuduğu sırada kitabın kənarına özünün əl yazısı ilə bir haşiyə yazmış. Məsələni aydınlaşdıracağı üçün eynən yazıram: “Rüşdü paşanın sürgünü sırasında Təyyar bəy Bitlis mütəsərrifi idi. Paşanın sürgünündən sonra çıxarıldı. Bəhs edilən Təyyarın başqa bir Təyyar olması şübhəsizdir” (Həmdi). 76 Həzrəti Pir kərəmli mürşidinin mübarək türbəsinə nə vaxt gedirdisə çarıqlarını məscidin xaricindəki divarın büyük qapısının yanında çıxarır və ondan sonra məshi ilə gedərmiş. Yanında bir kimsə olduqda çarıqları qoltuğuna alır və çöl qapıda gözləyərmiş, olmazsa Səbati mərhum çarıqları alaraq evində saxlayar, gedəcəyi sırada gətirir, yenə böyük qapının çöl tərəfində qoyarmış. Rəvayət səhih və xalq arasında yayğındır. H Ü M A Y İ - Ə R Ş 161 isnadən yenə Taha əfəndinin rəvayətindəndir). Mübarək Mehmed paşa camesinin önünə gəldiyi sırada çarşı ağası Mahmud ağa adlı zat, Rüşdü paşanın azad edildiyi xəbərini Həzrəti Pirə müjdələmiş. Həzrəti Pir bu müjdədən çox duyğulanmış olmalı ki, əlini cibinə soxaraq kisəsində olan bir lirəni vermiş və Mahmud əfəndiyə üzrxahlıq edərək “Bu layiq deyildir, əvəzini çıxacağıma söz verirəm” demiş, bir-birindən ayrılıb beş-on addım uzaqlaşar-uzaqlaşmaz, təkrar Mahmud əfəndini səsləmiş, irfan xəzinəsi olan pak sinəsində asılı olan qiymətli saatını çıxarıb “Bunu al, inşaallah əvəzini çıxacam” demiş. Təkrar ayrılmışlar. Təkrar geri çağırmış mübarək boynunda asılmış bəzəkli Əcəm şalı ki, rəvayətə görə on altın lirə dəyərində imiş– çıxarıb vermək istəmiş. Mahmud əfəndi bunu almamaq üçün lütf və şəfqətinə görə minnətdar olduğunu söyləmişsə də işə yaramamış, bunu da zorla vermiş və yenə əvəzini çıxacağam sözünü əlavə etmiş. Bu Səbatinin İsa Ruhi əfəndinin vəfatı münasibətiylə yazdığı mərsiyə və tarix düşürmə. Bu lövhə İsmayıl Şirvaninin türbəsində idi. 162 H Ü M A Y İ - Ə R Ş ayrılıqdan sonra Mahmud əfəndi iri addımlarla uzaqlaşmış. Camenin daş nərdivanından çıxarkən yenə səsini eşitmiş isə də eşitməzliyə vuraraq bu çağırışa cavab verməmiş. Mahmud əfəndinin anlayışına görə bu gedişlə üzərində olan bütün əşyaların hamısını bu müjdə uğrunda sərf edəcəkmiş, bu qənaət dolayısıyla son əmrə itaət göstərməmək məcburiyyətində qalmış. (Bu rəvayət çarşı ağası (indiki təbirlə bələdiyyə müfəttişi) Mahmud ağaya isnadən Taha əfəndi rəvayətindəndir. İkindi namazını şəhər daxilindəki camelərin birində qıldıqdan son- ra Çakallara doğru çıxmaqda ikən harada qaldığını anlamaq üzrə gön- də rilən Taha əfəndi ilə Dərə məhəlləsində qarşılaşmış və əynindən çıxarılan köynəyini Taha əfəndi alaraq köşkə gəlmişdir. (Bu rəvayət Taha əfəndinindir) Mübarək türbədəki müraqibədən əhlinin çıxardığı mənaya gəlincə, Rüşdü paşa həzrətlərilə baş tutan görüşdə, nahaq olaraq icra edilmiş bu sürgün cəzasından son dərəcə mütəəssir olduğunu anlayan şeyx, ustadzadəsinin bu təsirindən iztirab çəkməyə başlamış. Bunun üzərinə Şeyx paşa həzrətlərinin arzusunun hasil olması üçün kərəmli mürşidinin ulu dərgahından mədəd ummağa getmişdir. Və Səbatinin otağında “Əl- həmdü lillah, əş-şükrü lillah” deməsi də bu məsələ ilə bağlı xahişi qəbul edildiyindən təşəkkür mahiyyətində söyləməkdə imiş. Mənim bu rəvayətdən anladığım: Təriqət əhlinin mənəvi seyrinin nə olduğu maddi baxımdan məlum olmadığından təlqinedici qənaətlərin rəmzi nəticələri bu məsləyini anlamağa imkan verə bilər, ancaq bu xüsusda mənəviyyat aləminə sonsuz bir hörmət və məhəbbət bəsləmək lazım gəlir. Məhəbbət, hər şeyi sevgilinin xeyrinə yönəltməyə sövq edən yeganə ruhi haldır. Həzrəti Piri dünya gözü ilə görənlər üçün bu rəvayət real olmasa belə qəbul etməkdə tərəddüd göstərmirlər. Və bunu təbii hesab edirlər. Fəqət hər şeyi ağlı ilə ölçməyi özünə düstur qəbul edənlər üçün bu rəvayət gülünc bir hekayədən başqa bir şey ola bilməz, çünki bir türbədə Allahdan mədəd diləməklə maddi aləmdə bir şeyin imkanını təmin etməsini ağıla qəbul etdirmək hər halda asan bir şey deyildir. Onun üçün bunun kimilər də belə rəvayətlərə qətiyyən əhəmiyyət vermirlər. Bu iki müxalif fikir sahiblərinin anlayışlarını uzlaşdırmaq üçün bu rəvayətin doğruluq və yanlışlığını göstərə biləcək xaricdən bir məsələni diqqətə almaq lazımdır. Bunun üçün bu rəvayətin ravisini (rəvayət edən) eynən qeyd etmək lüzumu hasil olmuşdur. Bunun ravisi tamamən Taha əfəndidir. Mərhum Taha əfəndi, Həzrəti Pirin qohumlarından olmaqla bərabər Hacı İsa əfəndiyə kürəkən olması üzündən ondan incimiş və vəfatına qədər Taha əfəndini qətiyyən qəbul etməmişdir. Bu hala görə Taha əfəndi mərhum, bu küskünlüyə laqeyd qala bilmirdi. Düzdür, balaca vaxtı kərəmli mürşidin şəfqət yuvasında böyümüşdü. Fəqət, qədirbilməz və vəfasızca hərə- kətilə Həzrəti Pirə müxalif tərəfə qoşulmuş, və təbii ki, iki qohumuna da sadiq və tərəfdar qalmış idi. Nə çarə ki, özünə görə gördüyü, bildiyi bir həqiqəti ehtimal ki, olduğu kimi söyləməmək və nəql etməməkdən vicdanı əzab duyur, bu səbəblə ondan kərəmli mürşidin rolu barədə soruşulduqda həqiqəti gizləyə bilmirdi. Bu nəticəyə nəzərən bu rəvayət olduğu kimi vaqedir. Ancaq (İlahidən mədəd istəmiş, o da qəbul etmiş) məsələsi qalır ki, bundan da əhlinin çıxardığı məna bu idi, demişdik. Sirlərlə dolu olan mənəviyyat aləminin əhli də öz tövr və hərəkətləri kimi min pərdə arxasındadır. Bir şəxsə “əhli idi” demək üçün deyən adamın da irfan feyzindən faydalanmış olması lazım gəlir ki, bu da qeyri-mümkündü. Çünki əhli olan əhliyəm Yüklə 7,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|