168
H Ü M A Y İ - Ə R Ş
etməsinə gərək yoxdur. Səbəbinə gəlincə, Həzrəti Pir bunun qızını almış və evlənib
getmiş, digərlərinin -tamamilə unudulmasa da- məişət məsrəflərindən başqa bir şeyə
qarışmamış. Mustafa əfəndi isə, Həzrəti Pirin malikanəsinin hər işinə əl qoymuş,
artıq bu dərəcəyə çatan səadətə rəğmən belə bir cinlik çıxarmağa lüzum qalacağını
zənn etmək çox da doğru bir mühakimə ola bilməz.
Əgər xanımların boşanılmasını təmin üçün belə mənasız bir fikir arxasında
belə bir hərəkətə cəhd etmiş isə, həqiqətən, onu icra etmək onun üçün mümkündü.
Lakin birdən-birə bunu qəbul etmək və belə bir hərəkətə izin verəcəyini zənn etmək
Mustafa əfəndinin zamanına yetişərək əhvali-ruhiyyəsinə tamamilə bələd olmaqla
mümkündü ki, o da mənə nəsib olmadı.
O səbəbdən, dedi-qoduların xalq arasında yayılmış hissələrini nəql edərək
məsələni aydınlaşdırmaq məcburiyyəti vardır.
Dedi-qodular
Lütfiyə xanıma mənsub Bəhriyə adlı bir qadın varmış. Bu qadın bu
dramın qəhrəmanlarından imiş. Hacı Mustafa əfəndi onun vasitəsilə bu
işləri etdirir, vəziyyəti təhrif edərək Həzrəti Pirə nəql edir, Həzrəti Pirin
digər xanımlara olan diqqətini azaldırmış. Həzrəti Pirin Lütfiyə xanımla
izdivacından sonra bu böyük xanımla əlaqəsi gündən-günə əksildiyi
həqiqət olduğundan bir nöqtəsində doğruluq vardır.
Ancaq bu əlaqə azalması içində bu sehr məsələsinin də nəql edilmiş
olması və bunun da Həzrəti Pirdə ayrıca bir təsir əmələ gətirdiyini
qəbul etmək çətindir. Bundan məlum olacaq. Dəstəbaşı Bəhriyə adlı
qadının, həqiqətən, çox fitnəkar olduğunu söyləyənlər bitərəf və etibarlı
kimsələrdir. Odur ki, istər Həzrəti Pirin böyük xanımlara əvvəlki iltifatı
göstərməməsi, Bəhriyə adlı qadının Lütfiyə xanıma qohum və fitnəkar
olması belə heyrətamiz bir hadisədə iştirakını və ya Mustafa əfəndinin
tərtibi ilə hasil olduğunu qətiyyətlə isbat edə bilməz. Bu halda qaranlıq
qalan bu nöqtəni bir də şəxsən Həzrəti Pirin fikrini göstərəcək hərəkətlə
tədqiq etmək lazım gəlir. Qarabağın Qıraxtin qəzasının Çərəkən kəndin-
dən Molla Həsənin rəvayətinə görə, Həzrəti Pir bu bəlanın dəf və
qaldırılması üçün xəlifələrdən Taşovalı Mustafa əfəndi həzrətlərinin baş-
çılığı altında bir cəmiyyətin təşkil edilməsini və “salatı-münciyə”yə davam
etmələrini əmr etdiyinin qırxıncı günü Kəmərbaşı Mustafa əfəndinin
xəbsi-bövldən
78
vəfat etdiyinə istinadən bu işi edənin Mustafa əfəndi ol-
du ğuna qənaət gətirdiyini dəfələrlə söyləmişdir. Ravi bitərəfdir. İrfan fey-
zindən binəsibdi. Bu kimi xüsusları özündən uydurma qabiliyyətindən
məhrum idi.
79
Amasiya üləma və əşrafından qarelər (Quran oxuyanlar) şeyxi
Hafiz Nuri əfəndinin rəvayətinə görə, Həzrəti Pir, Hafiz Nuri əfəndi ilə
78
Prostat xəstəliyi
79
Antalya 29 (telefonu ilə) – şəhərimizin hakim islam məhəlləsi Yıldırım və Ulu küçələri
arasında yerləşən dörd ev beş gündən bəri gecələr saat 22 ilə 01 arasında daşlanmaqda
və məhəllə sakinlərinə görə bu hadisə bilərək, qəsdən edilir. İşin qəribəliyi hadisə
Əmniyyətə dövr edildikdən sonra bu ətrafda polis və mühafizlərdən mütəşəkkil bir
dəstə vəzifəyə başlaması ilə daş yağmurunun daha çox şiddətlənməsidir. Polis ilə
mühafizlər tərəfindən daşlayan şəxslərin axtarışı davam etməkdədir.
H Ü M A Y İ - Ə R Ş
169
hal-hazırda müfti olan alim və nadir fəzilət sahibi Hafiz Kamil əfəndini
çağırtdırmış və bunlara Ənam surəsini oxumalarını əmr etmişdir, bu
iki şəxsin Ənam surəsini davamlı oxuması sayəsində bu hallar kəsilmiş,
yəni daş yağmamış, pəncərə pərdələri, sandıq içləri yanmamış. Bunlar
filankəs öldü, filankəs qaldıdan bəhs etmirlər. Dəhnəli Hacı Məhəmməd
əfəndi və Kəşfi Əfəndizadə Kaşif əfəndilərin rəvayətinə görə: Hacı
Mustafa əfəndi can verərkən Həzrəti Pirin yanına girdiyini görmüşlər.
Sürətlə, yavaş-yavaş gedərək Həzrəti Pirin qayınatasına qarşı nə edə cə-
yini öyrənmək iştəmişlər. Həzrəti Pir, bu iki zatın gəldiyindən bixəbər
can verənin yanında kimsə olmadığından tərəddüd etmədən “... necə
də can verir ki” demiş. Çevrildikdə bunları görər-görməz sözünü
dəyişərək “Nə deyirsiniz, bu adamın məhşər günü bir əli mənim, bir
əli Həzrəti Rəsulullahın əlində olduğu halda gedəcəkdir” demiş. Bu
iki zat bir-birinə zidd bu iki rəvayəti dərhal yaymışlar. Bu üç rəvayətə
görə Molla Həsənin rəvayətilə Hacı Məhəmməd və Kəşfi Əfəndizadə
Kaşif əfəndinin rəvayətlərində bu işdə əlaqədar Hacı Mustafa əfəndi
olduğunu və Həzrəti Pirin qayınatasından məmnun olmadığını göstərir.
Həmçinin Molla Həsənin rəvayətilə Hafiz Nuri və müfti Hafiz Kamil
əfəndilərin rəvayətində də Həzrəti Pirin bu işə sehr nəticəsi olduğuna
qənaət etdiyini aydınlaşdırır.
Hacı Mustafa əfəndinin bu hadisənin baş verdiyi sırada vəfatı da qəribə
təsadüfdür. Bununla bərabər Mustafa əfəndinin vəfatı ilə bu kimi halların
sonunun kəsilməsi də qəribə bir haldır. Ravilərdən Hafiz Nuri və müfti
Kamil əfəndilər tam bitərəf və hər biri ayrı-ayrı yerlərdə və zamanlarda
“Ənam” surəsi məsələsini hər nöqtədə digərinə müvafiq bir surətdə
rəvayət etmişdilər.
Dəhnəli Hacı Məhəmməd əfəndi sözünə etibar edilən, abid, zahid,
təqva sahibi, saleh, səxavətli, qonaqpərvər, həqiqət yolunun yolçusu olan
mələkxislət zat idi. Kaşif əfəndi, müxlis, mühib, Həzrəti Pirin hikmətamiz
kəlmələrinə əlavə etməkdən çəkinən, aşiq-məşrəb, vəfakar, dəyanətli, ali
vəsfləri olan bir zat idi. Bununla bərabər bu iki zatın heç birisi ilə münasibəti
yox idi.
Merzifonlu Feyzi ağanın mülahizəsi:
Hacı Mustafa əfəndinin vəfatı ilə Həzrəti Pirin qardaşıoğlu Seyid
Sədəddin əfəndinin Sinan hamamı civarındakı dükanına gəlir. “Nə dayan-
mısan qalx, dükanı bağla, bu gün sevinc günüdür” - deyir.
Bu sözdən nə demək istədiyini anlayan Seyid Sədəddin əfəndi ca-
va bında “Feyzi ağa, nə deyirsən! Bir əli Həzrəti Pirin bir əli Həzrəti
Rəsulullahın əlində olduğu halda həşr olunacağını eşitmədinmi?” de miş.
Feyzi ağanın: “İkisinin ortasında zülfiqarı elə çaldım ki, başı ta …
ortasına getdi sən elə sözlərə baxma”, dediyi məşhurdur.
Bu o deməkdir ki, əksəriyyət Mustafa əfəndinin əleyhindədir.
Sirac əfəndinin anası Əminə xanımın söylədiyi rəvayətə görə də:
Həzrəti Pirə sehr edildiyi anlaşılmaqdadır. Həzrəti Pir, bir gün səhər
azanından əvvəl Rüşdü paşanın tikdirdiyi malikanənin mətbəxinin
yanındakı soyuq suyu alıb başına tökdüyünü və “Əfəndim, əmr etsəydin
də su qızdırsa idik” deməsinə cavabən: “Mənə sehr edirlər, onun üçün