172
H Ü M A Y İ - Ə R Ş
sonra onun qarşısında dağın, daşın haqqı qalırmı?” deyə cavab vermişdir. Sübhani
təcəllaya məzhər olan ağa həzrətlərinin bu halı mütəsəvviflər sultanı şeyxül-
əkbər (Allah pak sirrini müqəddəs qılsın) əfəndimiz həzrətlərinin “Muhazaratul-
əbrar”da müşahidəsinə əsasən (617-ci səhifədə eynən ibarəsi yazılı hekayədir) qeyd
edilən vəziyyət haqqında təfsilatla hallarını izah etdiyi Xudavəndigarın aşiqlərinin
tövrlərinə bənzərdir.
81
Özü qumral saqqallı, orta boylu imiş. Təvvəllüd tarixi 1237
[m.1821/22], vəfatı 1296 hicri ilində vaqe olmuşdur. Vəfatını Həzrəti Pirə teleqrafla
məlumat vermişlər. Cavabı gəlmədiyi üçün Həzrəti Pirin təşrif etməyəcəyi qənaətinə
gəlmişlər və namazını qılaraq dəfn etmişlər, axırda -dəfn olunduğu gün- Həzrəti Pir
təşrif etmiş və günbədin civarından keçərkən “Feyzi ağanı dəfn etmişlər” deyə dərhal
arabadan enmiş, doğruca rəşadət bağının şəcərəsi olan mərhumun qəbri üstünə
gedərək bir qədər müraqibədən sonra Merzifona gəlmiş və bir az yemək yedikdən
sonra o gün Amasiyaya geri qayıtmışdır. Mübarək qəbri günbəzin qarşısında Hacılar
meydanının qürbündə öz babası Dərviş Həsən ağanın qəbrinin ayaq ucunda sağ
tərəfində yerləşir. Öz oğlu İbrahim ağanın qəbri babasının məzarına yaxındır. Feyzi
ağanın qəbri İbrahim ağanın sağ tərəfindədir. Dərviş Həsən ağanın məzarı bəyaz
mərmərdən hazırlanmışdır. Başdaşında on iki tərkli ali təriqət tacı vardır. Yazısı
eynən aşağıda dərc edildiyi kimidir:
Ta əzəldən təqdir böylə yazılmış başıma,
Ərmiş idim bən də yetmiş yaşıma
Qəbrimi ziyarət edən bir fatihə yad eyləsin
Qətlimə səbəb olana Allah anda icra eyləsin
Əl-Hac Mustafa Ağazadə Dərviş Həsən ağanın ruhuna fatihə.
1340-cı il
İndi də həyatda olanlar ən son göstərilmiş bətndəki övladlarıdır. Feyzi
ağa Merzifonun Hacı Adil məhəlləsi əhalisindəndir. Nüfus qeydinə görə
Hacı Həsən məhəlləsindədir.
81
ﺾﻌﺑ ﻊﻤﺴﻓ ﻕﺍﻮﺳﻻﺍ ﻲﻓ ﻲﺸﻤﻳ ءﺍﺮﻘﻔﻟﺍ ﺾﻌﺑ ﻥﺎﻛ ﻝﺎﻗ ﺔﻴﻓﻮﺼﻟﺍ ﺔﻧﻮﺼﻣ ﺡﺎﻀﻳﺍ ﻲﻓ ﺔﻠﻴﻣﺮﻟﺍ ﻦﺑﺍ ﻩﺮﻛﺫ ﺎﻣ ﻉﺎﻤﺴﻟﺍ ﺏﺎﺑ ﻦﻣ ﻭ
ﻥﺄﺑ ﻭ ﻯﺮﻳ ﻻ ﻭ ﺲﺤﻳ ﺎﻤﻓ ﻪﺗﺍﺬﺑ ﻞﺟ :ﺖﻠﻗ ؟ﻒﻴﻛ ﻲﺒﻴﺒﺣ :ﻝﺎﻗ ﻕﺎﻓﺍ ﺎﻤﻠﻓ .ﺱﺎﻨﻟﺍ ﻪﻴﻠﻋ ﻊﻤﺘﺟﺎﻓ .ﻪﻴﻠﻋ ﻲﺸﻐﻓ ﻥﺎﺒﻠﺠﻟﺍ ﺢﻴﺼﻳ ﺔﻋﺎﺒﻟﺍ
ﻕﺎﻓﺍ ﺎﻤﻠﻓ ﻪﻴﻠﻋ ﻲﺸﻐﻓ ﻯﻮﺘﺳﺍ ﻭ ﻞﺘﻔﻧﺍ .ﻱﺩﺎﻨﻳ ﻮﻫ ﻭ ﺯﻮﻣ ﻊﺋﺎﺑ ﻮﻫ ﻭ ﺮﺧﺁ ﻞﺟﺭ ﻊﻤﺳ ﻭ ﻯﺭﻮﻟﺍ ﻦﻣ ءﻲﺷ ﻪﻬﺒﺸﻳ ﻼﻓ ﻪﺗﺎﻗﻮﻠﺨﻣ ﻦﻋ
ﻦﻣ ﻥﺎﻛ ﻭ ﺫﺎﺘﺳﻻﺍ ﻦﺑﺍ ﷲ ﺪﺒﻋ ﺖﻴﺷ ﺎﻣ ﻭ ﺖﻠﻗ ﷲ ﺔﻋﺎﻁ ﻰﻠﻋ ﻯﻮﺘﺳﺍ ﻭ ﷲ ﻪﺘﻴﺼﻌﻣ ﻦﻋ ﷲ ﻲﻟﻭ ﻞﻔﺘﻧﺍ : ﺖﻠﻗ ؟ﻒﻴﻛ ﻲﺒﻴﺒﺣ :ﻝﺎﻗ
ﻦﻣ ﺔﻟﺎﺣ ﻪﺗﺬﺧﺃ ﻭ ﻩﺩﺄﺘﻓ ﺾﻴﺑﺃ ﺐﻁﺭ ﺹﺎﺨﻟﺍ ﻪﻴﻠﻋ ﻱﺩﺎﻨﻳ ﻮﻫ ﻭ ﺔﻓﺎﻌﻟﺍ ﻦﻣ ﺲﺧ ﻊﺋﺎﺑ ﻊﻤﺴﻓ ﺔﻴﻠﺒﺷﺍ ﺏﺎﺑ ﻦﻣ ﺢﺘﻔﻟﺍ ﺏﺎﺑ ﻰﻨﻋ ﺓﺩﺎﺴﻟﺍ
ﺭﻮﻧ ﻦﻣ ﺾﻴﺑﺍ ﻪﺒﻠﻗﻭ ﷲ ﺮﻛﺫ ﻦﻣ ﺐﻁﺭ ﻪﻧﺎﺴﻟ ﷲ ﺩﺎﺒﻋ ﻦﻣ ﺹﺎﺨﻟﺍ ﻊﺋﺎﺒﻟﺍ ﺍﺬﻫ ﻝﻮﻘﻳ ﺎﻣ ﻊﻤﺴﺗ ﺎﻣﺍ ﻲﺧﺃ ﺎﻳ :ﻲﻟ ﻝﺎﻘﻓ ﺎﻳﻮﻗ ﻥﺎﻛ ﻭ ﻚﻟﺫ
ﻝﻮﻘﻳ ﻥﺎﻄﻠﺴﻟﺍ ﺭﺍﺩ ﻦﻣ ﺍﻮﺟﺮﺧ ﺩﺎﻨﺟﻻﺍ ﻦﻣ ﺔﻋﺎﻤﺟ ﺍﺫﺎﻓ ﻥﺎﻄﻠﺴﻟﺍ ﺭﺍﺩ ﺚﻴﺣ ﺔﺿﺎﻴﺑ ﺏﺎﺑ ﺪﻨﻋ ﺔﺒﻁﺮﻘﺑ ﺎﻀﻳﺍ ﻢﻬﻀﻌﺑ ﺖﻴﺷ ﺎﻣ ﻭ ﷲ
ﻞﺳﺮﻟﺍ ﺕءﺎﺟ ﻝﺎﻗ ﺍﻮﻟﺎﻗ ﺎﻣ ﻭ ﺖﻠﻗ ﻥﻮﻟﻮﻘﻳ ﺎﻣ ﻭ ﺭﺎﺒﺧﻷﺍ ءﻻﺆﻬﻟ ﻊﻤﺴﺗ ﺎﻣﺍ ﻲﺧﺃ ﺎﻳ ﻝﺎﻗ ﻭ ﺮﻴﻘﻔﻟﺍ ﺰﺘﻫﺎﻓ ﺡﺎﺑﺭ ﺔﻌﻠﻗ ﻦﻣ ﺾﻌﺒﻟ ﻢﻬﻀﻌﺑ
.ﻰﻬﺘﻧﺍ ﷲ ﺪﻨﻋ ﺎﻣ ﻭ ﺢﺑﺭ ﻪﺘﻴﺼﻌﻣ ﻦﻋ ﻊﻠﻗﺍ ﺎﻣ ﻥﻮﻟﻮﻘﻳ ﻡﻼﺴﻟﺍ ﻪﻴﻠﻋ
28 ﺹ ،1 ﺝ ﺭﺎﺒﺧﻷﺍ ﺓﺮﻣﺎﺴﻣ ﻭ ﺭﺍﺮﺑﻻﺍ ﺓﺮﺿﺎﺤﻣ
H Ü M A Y İ - Ə R Ş
173
Feyzi ağanın zamanımızda həyatda olan ailəsinə aid şəcərəsi aşağıdadır:
ﻰﻔﻄﺼﻣ ﺝﺎﺤﻟﺍ
(Hacı Mustafa)
ﺮﻜﺑ
(Bəkir)
ﻚﺑ ﻥﺎﻤﻴﻠﺳ
(Süleyman bəy)
ﻲﻀﻴﻓ
(Feyzi)
ﻥﺎﻤﺜﻋ ﻲﻠﻋ
(Əli Osman)
ﻦﻳﺪﻟﺍ ﺏﺎﻬﺷ ﺪﻤﺤﻣ
(Mehmed
Şihabüddin)
ﻢﺜﻠﻛ ﻡﺍ
(Ümmu Gülsüm)
ﺪﻤﺤﻣ
(Mehmed)
ﻢﻴﻫﺍﺮﺑﺍ
(İbrahim)
ﻰﻔﻄﺼﻣ
(Mustafa)
ﻱﺮﻜﺷ
(Şükrü)
ﺕﺩﻮﺟ
(Cövdət)
ﻝﺎﻤﻛ
(Kamal)
ﺖﺠﻬﺑ
(Behcət)
(Müəllim və
məmurdur)
ﻦﻤﺣﺮﻟﺍ ﺪﺒﻋ
(Əbdürrəhman)
ﺎﻨﺴﺣ
(Hasna)
ﺔﺸﺋﺎﻋ
(Aişə)
ﺎﻏﺍ ﻞﻴﻠﺧ ﺝﺎﺤﻟﺍ
(Hacı Xəlil ağa)
ﷲ ﺪﺒﻋ (Abdullah)
ﺎﻏﺍ ﻦﺴﺣ ﺶﻳﻭﺭﺩ ﺪﻴﻬﺸﻟﺍ
(Şəhid Dərviş
Həsən ağa)
Amasiyanın XX əsrin
əvvəllərindəki şəkli.
Görünən qübbəli məscid
Şirvanlılar məscidi və
Mir Həmzə əfəndinin
türbəsidir.
174
H Ü M A Y İ - Ə R Ş
Mor Əli Babanın ziyarəti
Sivasda irşad postnişini (şeyx) olan Mor Əli Baba Amasiyaya gəlmiş,
nəyə görəsə Həzrəti şeyxlə görüşmək arzusunu bildirmiş, hal-hazırda
həyatda olan müfti Hafiz Kamil əfəndi xocanı yanına yoldaş alaraq Adilə
xanımın evində iqamət etməkdə olan Həzrəti Piri ziyarətə getmişlər. Bu
evin salamlıq dairəsində küçəyə baxan otağın pəncərəsi önündə Həzrəti
Pir otururmuş. Mor Əli Babanın gəldiyini görüncə pəncərənin önündən
qalxmış. Yol üstündə ikən bunu görən Mor Əli Baba Kamil əfəndiyə: “Bizi
gördü, hərəm tərəfinə getdi. Bunu da bizə görə ayağa qalxmayıb, biz
gedib salamlıq dairəsinə girdikdən sonra gələrək bizi özü gəldikdə ayağa
qaldırmaq üçün etdi. Odur ki, mən də qalxmayacağam” demiş. Xoca Kamil
əfəndinin bu mülahizə qarşısında sükutu təbiidir. Xoca ilə Mor Əli Baba
evə girdiklərində, həqiqətən də onları salamlıq dairəsinə almışlar. Mor Əli
Baba vüqarla Həzrəti Pirin oturmaqda olduğu yerə oturmuş, sonra üsula
görə Mor Əli Babanın gəldiyi xəbər verilmiş, içəridən şahənşah ədası ilə
təşrif buyuran bu din sultanı salamlıq qapısını açaraq görünər-görünməz
on beş dəqiqə əvvəl uzun-uzadı mülahizə yürüdən Mor Əli Baba, təlaş
için də yerindən sıçrayaraq otağın qapısına qədər istiqbal edər kimi bir hal
göstərmiş. Həzrəti Pir yerinə oturmuş və o yer göstərməyincəyədək otu ra
bilmədiyi kimi Həzrəti Pir onu mübarək lütfünə qərq etmədikcə daxilin-
də meydana gələn həyəcanı yox edə bilməmiş və göstərilən yerdə ədəb
və əxlaqını qoruyaraq sorulan suallara cavab verməkdən başqa bir şeyə
müqtədir olmamışdır
82
.
Qazı və Mustafa əfəndi xocaların danlanması
İçəri şəhərdə indi Hacı Süleymanzadə Hacı Hafizin mülkiyyətinə
aid olan evdə ikən möhtərəm xəlifələrdən Qazi əfəndi ilə Taşabadi Xoca
Mustafa əfəndi həzrətləri arasında baş vermiş bir ixtilafdan əmələ gələn
söz-söhbət kərəmli mürşidin mübarək qulağına çatmış.
Xətmi-xacəgandan sonra hər ikisini də çağırtdırmış və “Siz hər biriniz
mənim qapımın arslanları olmanız lazım gələrkən belə qiymətsiz vasitələrlə
bir-birinizə qarşı soyuq bir vəziyyət almanız layiqdirmi? Qapımın pişiyi
belə ola bilməmisiniz”, deyə danlamaqda ikən rind-təbiət ürəfanın sərdarı
olan xoca Mustafa əfəndi həzrətləri “Allah” deyərək fələyə çatan bir nərə
çəkərək şadlığını büruzə vermiş və bu iki şəxsə qarşı baş tutan danlaqda
iftixar və sevincə səbəb olduğunu müşahidə etmiş olan aləm-pənah mürşid
“Sübhanəllah, əlhəmdülillah” təşəkkür kəlməsini təkrar edə-edə evinə qa-
yıtmışdır.
Bu danlaq və məzəmmətinfeyzi ilə bəhrələnən irfan aləminin bu iki
ziyasından, Xoca Mustafa əfəndi həzrətləri özünə sahib çıxa bilməyən
acgöz çanaq yalayan bir rind kimi ayartmaq
83
yoluna davam etmiş, Baba
82
Məşhur fazil Müfti Kamil əfəndi rəvayətindən.
83
ﺖﺴﻣ یﺎﭘ ﯽﺑ ﻭ ﺮﺳ ﯽﺑ ﺪﺷ ﯽﻤﻫ ﻭﺍ
ﺖﺳﺩ ﺯﺍ ﻦﺘﻓﺭ ﺭﺩ ﺖﺧﺎﻨﺸﻧ ﯽﻣ یﺎﭘ
[Məst oldu, başını da, ayağını da hiss etmədi; Getmək istədikdə ayağını əlindən seçə bilmədi] (MR).