1 Hümayi rş e
Yüklə 7,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
H Ü M A Y İ - Ə R Ş 175 Qazi də (Öylə sərməstəm ki, dünya və ma fiha nədir) misrasının dəlalət etdiyi şəkildə arifanə bir tövr ilə evlərinə qayıtmışlar. ﯽﺘﻔﮔ ﻮﮑﻴﻧ ﷲ کﺎﻔﻋ ﻡﺪﻨﺳﺭﻮﺧ ﻭ ﯽﺘﻔﮔ ﻡﺪﺑ ﺍﺭﺎﺧ ﺮﮑﺷ ﻞﻌﻟ ﺐﻟ ﺪﻴﺑﺯ ﯽﻣ ﺦﻠﺗ ﺏﺍﻮﺟ
deyildiyi kimi bu acı danlaqdan zövq almaq vicdanı olan bu iki zat onlara edilən bu xitabdan son dərəcə məmnun, fəqət şəkər çeynəyən ləl rəngli dodağın bu vasitə ilə dodaqlarını hərəkət etdirməyə məcbur olmasından mütəəssir olduqları bu hadisəyə şahid olmaq zövqünə nail olmuş bir zatın məxsusi ifadəsindən anlaşılmışdır. Şərif Hafizin evində yaşadıqları zaman baş verən hadisələr Qağnı bazarında Şərif Hafizin evində ikən xətmi-xacəganı Uzunyol camesində oxudurmuş. Bu il içərisində Həzrəti Mövlanənin [İsmayıl Siracəddin Şirvani] kürəkəni zəmanənin böyüklərindən Hacı İsa əfəndini rədd etmişdir. Rəddinin səbəbləri Həzrəti Mövlanədən sonra Hacı İsa əfəndi Həzrəti Pirə tabe olmuş və bir zamanlar bir arada vaxt keçirmişlər. Ancaq hər məclisdə bərabər olmalarına baxmayaraq Hacı İsa əfəndi Həzrəti Pirin hüzurunda ağzını açmazmış, Həzrəti Pir də ona heç xitab etməz, Hacı İsa əfəndi tam təs li- miyyətlə hüzurda oturarmış. Hətta, bir gün yenə zamanın fazillərindən Şirvani Xoca Mustafa, Mir Həsən və Hacı İsa əfəndilər bərabər bir yerdə oturduqları əsnada Həzrəti Pir Hacı Mustafa əfəndiyə xitabən Xosrov Dəhləvinin ﺶﻧﺎﻓﻮﻁ ﺖﻗﻭ ﺭﺩ ﺍﺭ ﺡﻮﻧ ﺩﺩﺮﮔ ﺽﺮﻓ ﻢﻤﻴﺗ / ﺮﺳ ﺩﺭﺁ ﺮﺑ ﻻ ﮓﻨﻬﻧ ﻥﻮﭼ ﺕﺩﺎﻬﺷ ﻱﺎﻳﺭﺩ ﺯ [Şəhadət dəryasından “la” timsahı baş qaldırdıqda, Nuha tufan zamanı təyəm- müm fərz qılındı] beytinin mənasını soruşmuş. Haşiyə:
ﺶﻧﺎﻓﻮﻁ ﺖﻗﻭ ﺭﺩ ﺍﺭ ﺡﻮﻧ ﺩﺩﺮﮔ ﺽﺮﻓ ﻢﻤﻴﺗ / ﺮﺳ ﺩﺭﺁ ﺮﺑ ﻻ ﮓﻨﻬﻧ ﻥﻮﭼ ﺕﺩﺎﻬﺷ ﻱﺎﻳﺭﺩ ﺯ .ﺖﺳﺍ ﺖﻳﻮﻫ ﺐﻴﻏ ﻡﺎﻤﺗ ﻪﮐ ﺕﺩﺎﻬﺸﺑ ﺖﺳﺍ ﻪﻘﻠﻌﺘﻣ ﻑﺭﺎﻌﻣ ﻭ ﻡﻮﻠﻋ ﺕﺩﺎﻬﺷ یﺎﻳﺭﺩ ﺯﺍ ﺩﺍﺮﻣ ﺍﺭ ﻚﻨﻬﻧ ﻑﺮﻌﺗ “ﻪﻬﺟﻭ ﻻﺍ ﻚﻟﺎﻫ ﺊﻴﺷ ﻞﻛ" ﻪﻟ ﻻﺪﺑ ﻭ ﷲ ﻻﺍ ﻪﻟﺍ ﻻ ﺕﺩﺎﻬﺸﺑ ﻦﻴﺑ ﺖﻘﻴﻘﺣ ﺩﺮﻣ ﻥﻮﭼ .ﻩﺍﺭ ﺖﺴﻴﻧ ﻥﺩﺮﮐ ﺰﻴﺗ ﺮﻁﺎﺧ ﻭ ﻢﻬﻓ” ﺖﻴﺑ ﺪﻳﺪﻧ ﺩﻮﺧ ﺊﮐﺎﭘ ﻩﺭﺎﭼ ﻭ .ﺖﺴﺸﺑ ﻱﻭ ﺯﺍ ... .ﺩﺮﻛ ﻩﺪﻫﺎﺸﻣ ﺩﻮﺟﻭ ﻪﻨﻴﺳ ﺭﺩ ﻪﻛ ﺭﺎﻘﺘﻓﺍ ﻭ ﺰﺠﻋ ﻭ ﺖﻨﻜﺴﻣ ﻭ ﺖﻟﺫ ﺏﺍﺮﺗ ﺎﺑ ﺪﺑ ﻼﻓ .ﻩﺎﺷ ﻞﻀﻓ ﺩﺮﻴﮕﻨﻴﻣ ﻪﺘﺴﮑﺷ ﺰﺟ ﺖﻓﺮﻌﻣ ﺏﺁ ﻩﺩﺮﭘ ﻪﻛ ﺎﻤﻧ ﺖﺴﻫ ﺖﺴﻴﻧ ﺖﻓﺮﻌﻣ ﻱﺎﻳﺭﺩ ﺩﻮﺟﻭ ﺎﺑ .ﺩﺩﺮﻛ ﺽﺮﻓ ﻢﻤﻴﺗ .ﺖﺳﺍ ﺩﻮﺟﻮﻣ ﺩﻮﺧ ﺎﻤﻛ ءﺎﻴﺷﻻﺍ ﺎﻧﺭﺍ” ﻢﻠﺳ ﻭ ﻪﻴﻠﻋ ﷲ ﻰﻠﺻ ﻢﻟﺎﻋ ﻪﺟﺍﻮﺧ ﻝﻮﻘﺑ ﺏﻮﻠﻄﻣ ﻱﺮﻣﺍ ﺲﻔﻧ ﻱﺎﻤﻧ ﺖﺴﻴﻧ ﺖﺴﻴﻧ ﻭ ﺍﻮﺘﺳﺍ ﺖﻘﻴﻘﺣ ﺉﺩﻮﺟ ﺮﺑ ﺍﺭ ﺩﻮﺟﻭ ﻪﻨﻴﻔﺳ ﻞﺟ ﻭ ﺰﻋ ﻱﺍﺪﺧ ﺎﺑ .ﺩﺮﻛ ﻱﺭﺍﺯ ﻭ ﻪﺣﻮﻧ ﺭﺎﻴﺴﺑ “ﻲﻫ ﻪﻧ ﺪﻨﮑﻴﻣ ﺵﻮﺟ ﺩﻮﺧ ﺖﻘﻴﻘﺣ ﺯﺍ ﻪﮐ ﺰﻴﻣﺁ ﻖﺸﻋ ﺰﻴﮕﻧﺍ ﺖﺒﺤﻣ ﺖﻓﺮﻌﻣ ﺊﻓﺎﺻ ﺏﺂﺑ ﻪﻜﻧﺁ ﻭ .ﺪﻫﺩ ﺭﺍﺮﻗ ﻢﻠﻋﺍ ﷲ ﻭ ﺪﻳﺁ ﻞﺻﺎﺣ ﺭﺎﻴﻏﺍ ﺖﻤﺣﺍﺰﻣ ﻲﺑ ﺖﺳﺍﺯﺎﻴﻧ ﻪﻛ ﻲﻘﻴﻘﺣ ﺯﺎﻤﻧ ﺎﺗ .ﺩﺯﺎﺳ ءﻮﺿ ﻭ ﻥﺪﺑ ﺭﻮﻨﺗ ﺯﺍ Uzunyol məscidi. Merzifon Uzunyol məscidi (daxili görünüşü). Merzifon 176 H Ü M A Y İ - Ə R Ş .ﺮﻳﺪﻗ ﺊﻴﺷ ﻞﻛ ﻰﻠﻋ ﻮﻫ ﻭ ﺮﻴﺼﻨﻟﺍ ﻢﻌﻧ ﻭ ﻰﻟﻮﻤﻟﺍ ﻢﻌﻧ ﻭ ﻞﻴﻛﻮﻟﺍ ﻢﻌﻧ ﻭ ﻲﺒﺴﺣ ﻮﻫ ﻭ ﻝﺎﺤﻟﺍ ﺔﻘﻴﻘﺤﺑ ۱۰۷ ﻪﻔﻴﺤﺻ ٤٤۰ ﻱﺪﻨﻓﺍ ﺪﻴﺷﺭ ﮓﻨﻬﻧ ﻥﻮﭼ ﺕﺩﺎﻬﺷ ﻱﺎﻳﺭﺩ ﺯ ) ﻱﻮﻠﻫﺩ ﻭﺮﺴﺧ ﻝﺎﻗ ﺎﻣ ﻞﺤﻤﻟﺍ ﺍﺬﻬﻟ ﺔﺒﺳﺎﻨﻤﻟﺍ ﻒﺋﺎﻄﻠﻟﺍ ﻦﻣ ﻭ ﻝﻮﻗ ﻮﻫ (ﺕﺩﺎﻬﺷ یﺎﻳﺭﺩ ﺯ) ﻪﻟﻮﻗ ( ﺶﻧﺎﻓﻮﻁ ﺖﻗﻭ ﺭﺩ ﺍﺭ ﺡﻮﻧ ﺩﺩﺮﮔ ﺽﺮﻓ ﻢﻤﻴﺗ / ﺮﺳ ﺩﺭﺁ ﺮﺑ ﻻ ﺔﺑﺮﺿ ﻥﺎﺘﺑﺮﻀﻟﺍ ﻢﻤﻴﺘﻟﺍ ﻦﻣ ﺩﺍﺮﻤﻟﺍ ﻭ ﻻ ﻉﺎﻔﺗﺭﺍ ﻮﻫ (ﺮﺳ ﺩﺭﺁ ﺮﺑ ﻻ ﮓﻨﻬﻧ ﻥﻮﭼ) "ﺪﻬﺷﺃ" ﻦﻴﻨﻣﺆﻤﻟﺍ ﻻﺍ ﻪﻟﺍ ﻻ ﻥﺍ) ﺏ ﻪﻈﻔﻠﺗ ﻪﻧﺎﻓﻮﻁ ﻭ (ﺔﻨﻴﻔﺴﻟﺍ) ﻢﻔﻟﺍ ﻦﻣ ﻭ (ﻥﺎﺴﻠﻟﺍ) ﺡﻮﻧ ﻦﻣ ﺩﺍﺮﻤﻟﺍ ﻭ .ﷲ ﺔﺑﺮﺿ ﻭ ﻻﺍ ﻥﺎﺴﻠﻟﺍ ﻰﻠﻋ ﻥﺎﻓﻮﻄﻟﺍ ﻊﻗﻭ ﻭ ﺓﺩﺎﻬﺸﻟﺍ ﺮﺤﺑ ﻦﻣ ﻪﺳﺃﺭ ﻻ ﻊﻓﺭ (ﷲ ﻪﻟﺍ ﻩﻻﺍ ﻻ ﻥﺍ ﺪﻬﺷﺃ) ﻝﺎﻗ ﺫﺍ ﻭ (ﷲ ﺮﺤﺑ ﻲﻓ ﻕﺮﻏ ﺔﻋﺎﺳ ﻒﻗﻭ ﻭ ﺎﻤﻬﺑﺮﻀﻳ ﻢﻟ ﻥﺍ ﻭ .ﺎﺠﻧ ﺎﻤﻬﺑﺮﺿ ﺍﺫﺎﻓ .ﻥﺎﺘﺑﺮﻀﻟﺍ ﻥﺎﺗﺎﻫ ﻪﻴﻠﻋ ﺐﺟﻮﻓ .ﻩﺮﺳ ﺱﺪﻗ ﺹﻮﺼﻔﻟﺍ ﺡﺭﺎﺷ ﻱﻮﻴﻓﻮﺼﻟﺍ ﻲﻟﺎﺑ ﺦﻴﺸﻟﺍ ﺓﺮﻀﺣ ﻪﺣﺮﺷ ﺍﺬﻛ .ﺮﻔﻛ ﻒﻗﻮﻟﺍ ﻭ .ﻥﺎﻓﻮﻄﻟﺍ ﯽﻧﻮﮔ ﻲﺴﺗﺭﺍ ﻪﻌﻤﺟ .۹٤٦ /۱۰/۲٦ . ۸۸ ﻪﻔﻴﺤﺻ ﺩﻮﻫ ﺓﺭﻮﺳ ۲ ﺪﻠﺟ ﻥﺎﻴﺒﻟﺍ ﺡﻭﺭ [Şəhadət dəryasından “la” timsahı baş qaldırdıqda, Nuha tufan zamanı təyəmmüm fərz qılınar”. “Şəhadət dəryası” ifadəsinin mənası qeybi hüviyyətin tamamına aid yox edən şəhadətlə əlaqəli elm və mərifətdir. Həqiqəti görən kimsə “La ilahə illəllah” (Allahdan başqa ilah yoxdur) şəhadəti və ya ona bədəl olaraq “Kullu şeyin halikun illa vəchəhu” (Allahdan başqa hər şey həlaka məhkumdur) deməklə timsahla tanışlığın şahidi olar. .... Və özünü paklaşdırmaq üçün çarə tapmaz. Beyt: “Ağıl və zəkanı itiləmək yol deyildir, Şahın lütfünü ancaq zəlil qəbul edər, öz varlığının sinəsindəki zillət, məskənət, əcz və iftiqar torpağı ilə birlikdə mövcuddur. Təyəmmüm fərz olundu. Mərifət dəryasının varlığı o demək deyildir ki, mərifət suyunun pərdəsi yoxdur. Əşyanın xaricdə görünüşü mətləb deyildir, aləmin xocasının (s.ə.v) dediyi kimi “Əşyanı mənə olduğu şəkildə göstər...”. Qüdrətli Allahın vasitəsilə varlıq gəmisi həqiqət çölündə qərarlaşdı. Öz həqiqətindən cuşə gələn mərifətin məhəbbət və eşq dolu saf suyu nə bədənin nurlanmasıdır, nə də ziyalanması. Həqiqi namazdır ki, düşmənlərin cəfası olmadan hasil olması niyaz olunur. Həqiqəti Allah bilir. O, mənə kifayətdir, nə gözəl vəkildir, nə gözəl yardımçıdır. O, hər şeyə qadirdir. (Rəşid Əfəndi 440, səh.107) Bu məqama aid olan incəliklərdən biri Xosrov Dəhləvinin söylədiyi “Şəhadət dəryasından “la” timsahı baş qaldırdıqda, Nuha tufan zamanı təyəmmüm fərz qılındı”. “Şəhadət dəryasından” sözü möminlərin “əşhədü” (şahidlik edirəm) kəlməsidir. (La” timsahı baş qaldırır) ifadəsi (La)nın yük- səlməsidir. “Təyəmmüm” sözündən məna iki zərbədir. Bir zərbə “la” ikincisi “illallah”. (Nuh) sözündən murad dildir, (ağız)dan murad isə gəmidir, (onun tufanı) isə “La ilahə illəllah”ın tələffüzüdür. “Əşhədü ən lə iləhə illəllah” dediyi zaman “la” başını dənizdən çıxarır. Dildə tufan baş verir. Ona bu iki zərbə vacib olur. Bu ikisini deyərsə nicat tapar. Onları deməzsə bir saat dayanmaz, tufanlı dənizdə boğular. Dayanmaq küfrdür. Həzrəti Şeyx Bali Əs-Sofyəvi (“Füsus”un şarihi) belə izah etmişdir. (Ruhul-bəyan, cild 2, Hud surəsi, s.88. 946/10/26. Cümə ertəsi günü.) [Qeyd: Əslində “Ruhul-Bəyan”ın 4-cü cildində, 134-cü səhifədədir] Hacı Mustafa əfəndi həzrətləri cavabında “Sofyalı Bali əfəndi bunu belə şərh etmişdir” deyə Bali əfəndinin düşüncələrini tamamən nəql et- miş. Bundan sonra Mir Həsən əfəndiyə söz verərək “Sən nə deyirsən?” dediyində əhatəsindəki qüdrət və qüvvət dolayısıyla uzun-uzadı fikirlərini bildirmişdir. Yüklə 7,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|