1. kimyanin ilk qanunlari. Stexiometrik qanunlqar

4Al + 3O₂ → 2Al₂O₃ 2Al + N₂ → 2AlN
2Al + 3Cl₂ → 2AlCl₃ 2Al + 3S → Al₂S₃
4Al + 3C → Al₄C₃
2Al + 6H₂O → 2Al(OH)₃ ↓+ 3H₂
AlCl₃ + 3LiH → AlH₃ + 3LiCl
Alüminium duru turşulardan hidrogeni çıxarır.
2Al + 6HCl(d) → 2AlCl₃ + 3H₂
2Al + 3H₂SO_4(d) → Al₂(SO₄)₃ + 3H₂
Alüminium duru nitrat turşusunda asanlıqla həll olur.
8Al + 30HNO₃ (d) → 8Al(NO₃)₃ + 3N₂O + 15H₂O
Qatı sulfat və nitrat turşuları alüminiumu passivləşdirir. Buna görə də, bu turşuları alüminium qablarda daşımaq və saxlamaq mümkündür. Lakin qızdırdıqda qatı sulfat turşusunda həll olur.
Al + 6HNO₃(q) → Al(NO₃)₃ + 3NO₂ + 3H₂O
2Al + 6H₂SO₄(q) → Al₂(SO₄)₃ + 3SO₂ + 6H₂O
Alüminium güclü reduksiyaedicidir. Alüminium tozu ilə maqnetitin qarışığı termit adlanır ki, ondan dəmiryol xərlərinin qaynaq edilməsində istifadə olunur. Termitin yanması aşağıdakı tənliklə ifadə olunur.
8Al + 3Fe₃O₄ → 9Fe + 4Al₂O₃
Al ərintidə və məhlulda qələvilərlə qarşılıqlı təsirdə olur.
2Al + 6NaOH → 2Na₃AlO₃ + 3H_{2 ərintidə}
2Al + 6NaOH + 6H₂O → 2Na₃[Al(OH)₆] + 3H_{2 məhlulda}
Alüminium və onun birləşmələrinin tətbiqi. Alüminiumun texniki cəhətdən qiymətli olan bəzi kimyəvi, fiziki və mexaniki xassələri, onun texnikada geniş miqyasda işlədilməsinə səbəb olmuşdur. Müxtəlif məişət əşyaları hazırlanır. Dəmir məmulatını korroziyadan qorumaq üçün səthləri alüminiumla örtülür. İstehsalatda dəmirdən sonra ikinci yer tutur. Onun ərintilərindən olan düralümin (94% Al, 4% Cu, 0,5% Mg, 0,5% Mn, 0,5% Fe, 0,5% Si), maqnaliy (Al, Mg) təyyarə, avtomobil sənayesində, gəmilərin hazırlanmasında geniş tətbiq edilir.

BİLET-3

1.PAULİ PRİNSİPİ.MİNİMUM ENERJİ PRİNSİPİ VƏ KLEÇKOVİSKİ QAYDASI
Pauli prinsipi. İsveç alimi Volfqanq Pauli kvant səviyyərində elektronların mümkün olan sayını müəyyən edən prinsip vermişdir:
Atomda bütün kvant ədədlərinin qiyməti eyni olan iki elektron yerləşə bilməz.
Bu elektronlar kvant ədədlərindən heç olmazsa biri ilə fərqlənməlidir. n, l, m_l kvant ədədləri eyni olan iki elektron spin kvant ədədi (m_s) ilə fərqlənir. Hər bir orbitalda əks spinli iki elektron ola bilər. Orbitalların sayı hər bir yarımsəviyyədə 2l + 1, kvant səviyyəsində isə n² olduğundan Pauli prinsipinə görə həmin səviyyələrdə elektronların maksimal sayı, uyğun olaraq, 2(2l + 1) və 2n² olmalıdır. Kvant ədədlərinin qiymətlərinə uyğun olaraq kvant səviyyələrində və yarımsəviyyələrdə elektronların paylanması 1- ci cədvəldə verilmişdir. Cədvəldən göründüyü kimi, elektronların maksimal sayı, uyğun olaraq, s-, p-,d-,f- yarımsəviyyələrində 2, 6, 10,14 ; K,L,M,N...., kvant səviyyələrində isə 2, 8, 18, 32 olur. 32- dən çox elektron saxlayan kvant səviyyəsi məlum deyil. Cədvəl 1.