1-Mavzu : Kon ishlarining mohiyati, asosiy tushunchalar va atamalar. Reja

Transheyalarni tansport usulida o‘tish. Transheyani temiryo‘1 tansportidan foydalanib mexanik bir cho‘michli ekskavator bilan o iish d a qazib olingan jinslarni asosan yuqoriga yuklash usuli qoMlanadi. Chunki temiryoMlar transheya borti ustiga joylashgan boMadi. Transheyani o iish d a pastki yuklash usulini qoilash iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq boim aydi, chunki bunda uskunalardan foydalanish koeffitsenti juda past boMadi. Yuqoriga yuklash usuli bilan transheya o iishda ishchi organi uzaytirilgan mexanik bir cho ‘michli ekskavatorlardan foydalaniladi. Bunda transheyaning maksimal chuqurligi ekskavatorning maksimal yuklash balandligiga va transport vositasining balandligiga bogMiq boMadi. Transheyani transportsiz usulda oiish. Bu usul transheya bortlari yetarli darajada mustahkam boMib, ular ustiga qazib olingan kon massasi joylashtirilganda ham bort mustahkamligi saqlanib qoladigan sharoitlarda qoMlanadi. Transportsiz transheya o ‘tish usulida draglayndan foydalanish iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq liisoblanadi. Draglaynning to‘kish radiusi va transheyaning ko ‘nd aiang kesim yuzasi oMchamlariga nisbatan draglayn
ishlayotganda uning harakatlanish o‘qi transheya o ‘qi ustida, transheya bortlarining biriga yaqin va transheya borti ustida boiishi mumkin. Q oilanadigan draglaynning muayyan olcham larida transheyadan qazib olingan kon massasi hajmi bilan transheya bortlari qabul qilish qobilyatining o ‘zaro tengligi transheya param etrlarini hisoblashning asosiy prinsipidir. Hisoblashlar transheya uzunligining 1 m asosida bajariladi. Draglayn transheya o‘qi bo‘yicha harakatlanganda transheya borti ag‘darmasining qabul qilish qobiliyati quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.
Karyerishchigorizontlarinikapitaltransheyalarbilanochishkaryermaydoniniochishningasosiyusulihisoblanadi. Ayrimhollardaginakaryermaydonigarizontlariniochishdayerostilahimlariyokilahimlarsiz (transheyasiz )ochishusullaridanfoydalaniladi.
Karyermaydoniniochishningnazariyasoslariniyaratishda Moskva konchilikinstitutiprofessori E.F. Sheshkoningxizmatlatrialohidaahamiyatgaegadir (xx asrning 40-50 yillari).
Keyinchalik, boshqamualliflar professor E.F. Sheshkoishlabchiqqankaryermaydoniniochishningnazariyasoslaribazasidao’zlariningkaryermaydoningochishusullaritasnifiniyaratadilar. Shulardanbiri,akademik V.V. Rjevskiytomonidanishlabchiqilgankaryermaydoniningochishusullaritasnifi 46,1-jadvalda keltirilgan.
Karyermaydoniniochishkonlarniochiqusuldaqazibolishningmurakkabmasalalaridanbo’lib, karyerningtexnikiqtisodiyko’rsatkichlariushbumasalanito’g’rihalqilsihgabog’liqbo’ladi.

46,1-jadval