1. Milliy va harakatli o’yinlar tushunchasi Jahon xalqlarining harakatli o’yinlari

O’rta yoshdagi bolalarning milliy va harakatli o’yinlar.

10-11 yoshli bolalar (4-5 sinf) ning organizmi juda ham chidamli.

Barcha proseslar unda 7-9 yoshli paytdagidan ko’ra yengilroq o’tadi. Suyak bo’g’in apparati hali egiluvchan. Mushaklar asta-sekin rivojlanib, bola kuchi hali katta emas. Tana ba’zi bir jismoniy bir turdagi mashqlarga dam bera oladi.
Nafas yo’li mushaklarining kuchsizligi chuqur nafas olishi uchun to’siq bo’lishi mumkin.
Shuning uchun nafas olish apparati faoliyatini yaxshilash uchun mo’ljallangan o’yinlar o’ynash muhimdir.
10-11 yoshli bola o’yinni 7-9 yoshli bolalar o’yinidan davomliroq bo’lishi mumkin.
Ba’zi paytda o’yinchilar to’xtovsiz harakatda bo’lishi mumkin. («To’pni boshlovchiga berma»).
Bolalarning harakatli o’yinlardan harakati murakkabroq, aniqroq bo’ladi.
Chaqqon va aniq chap berish kabi xususiyatlar rivojlanib boradi, raqibidan qochib, chap berish kabi xususiyatlar, yakka kurashda va o’rtoqlari yordamida.
10-11 yoshli bolalar fantaziyaga boy bo’lishadi. Ular ongli ravishda o’yinda hamma narsa shartli ekanligini boshlashadi.
Bu yoshdagi bolalarni bir maqsad sari olib keladigan o’yinlar jalb qiladi.
Bu o’yinlarga «Ko’rinmas odam», «To’lqinlarni quvish» kabi o’yinlar kiradi. Murakkabroq o’yinlarga esa («Ovchi va o’rdaklar», «Otishma») kiradi.
Bolalarni guruhga ajralib o’ynash o’ziga tortadi.
Milliy va harakatli o’yinlar bu yoshda xilma-xilligi bilan ajralib turadi.
Marraga chopish, to’siq ustidan sakrash, harakatlanayotgan va turgan to’siqlarni yengish kabi o’yinlar katta guruhni tashkil qiladi.
Kichik masofadagi kam kuch sarf qilinadigan o’yinlar («Sakrab, sakrash», «Qarmoq») kabi o’yinlar otib uni topish, kichik predmetlarni uzoq masofaga otish kabi o’yinlar va hokazo.
O’yinlarda bir necha tur harakatlarning (yugurish paytida otish) koptokni otib uni ushlash, tanani qimirlatish, harakat qilish, to’siqlarni yengib, yengil to’siqni) estafetalar ayniqsa ijobiy natija beradi.
10-11 yoshli o’g’il va qizlarning o’yini ayniqsa alohida xususiyatga ega.
O’g’il bolalar o’yinda ayniqsa qiz bolalarga nisbatan yugurish, kurash, cho’p, koptok va boshqa predmetlarni otish kabilarda ustunroq.
Ritmik harakatli o’yinlar ularni qiziqtirmaydi.
Qiz bolalar uchun ritmik harakatli o’yinlar ayniqsa, muvozanatni saqlash kabilar o’ziga tortadi.
Ayniqsa koordinasiyali harakatlar o’g’il bolalarga ham qiz bolalarga ham kerak.
Bu yoshdagi davr oxirida murakkab harakatli o’yinlar o’ziga tortadi.
4 sinf bolalari otish, jushlab olish va boshqa o’yinlarning texnikasini mukammal o’zlashtirishadi.
Ular «To’pni yetakchiga berma», «Himoyani mustahkamlash» kabi o’yinlarda chaqqonlik va harakatning aniqligi talab qilinadi.
Bu o’yinlarda ashula, aylanib ashula aytish, boshqalarga taqlid qilish ham uchraydi.
10-11 yoshli bolalar chang’ilarda, chanalarda uchishni o’rganishadi.
Yozda suzishni o’rganishadi.
12-14 yoshli bolalar organizmi tez rivojlaib boradi. Suyak sistemasi (quloq oyoqlarning uzun trubkali suyaklari) tez usib, ichki organlar rivojlanib boradi.