1. Statistika atamasi qanday kelib chiqqan va ilk bor nimani anglatgan?

Xo
‘
jalik
hisobining
har bir turi - operativ, statistik va buxgalteriya 
hisobi
korxonalarni, 
hududlar va respublika boshqaruv jarayonida ma’lum rol o‘ynaydi. 
Hisobning
o‘zaro 
chambarchas bog‘langan uchta turi 
xalq
xo
‘
jalik
hisobining
yagona
tizimini tashkil qiladi. Bu 
tizimning to‘g‘ri tuzilishi va doimiy rivojlantirilishi bozor iqtisodiyoti. sharoitida muhim 
ahamiyat kasb etadi. 
Statistika hisobi---Ommaviy xo’jalik hodisalar to’g’risidagi ma’lumotlarni yig’ish va uni qayta 
ishlashdan iborat.
Xo’jalik hisobining bu turi butun xo’jalik va uning butun tarmoqlari rivojlanish jarayoni 
o’rganishga yo’naltirilgan bo’ladi. 
Bunga misol qilib : Aholini ro’yhatga olish 
Sanoat ( qishloq xo’jalik ) mahsulotlari ishlab chiqarish to’g’risidagi ma’lumotlar keltirib 
o’tishimiz mumkin. 
20 YAgona xalq xo‘jaligi hisobi 
Xo
‘
jalik
hisobining
har bir turi - operativ, statistik va buxgalteriya 
hisobi
korxonalarni, 
hududlar va respublika boshqaruv jarayonida ma’lum rol o‘ynaydi. 
Hisobning
o‘zaro 
chambarchas bog‘langan uchta turi 
xalq
xo
‘
jalik
hisobining
yagona
tizimini tashkil qiladi. Bu 
tizimning to‘g‘ri tuzilishi va doimiy rivojlantirilishi bozor iqtisodiyoti. sharoitida muhim 
ahamiyat kasb etadi. 
Hisobning
barcha turlarining vazifalari umuman olganda bir xildir, lekin 
ular alohida olingan ob’ektlarga nisbatan hal etiladi. Statistik hisob buxgalteriya 
hisobining
, 
ayniqsa, yakuniy ma’lumotlaridan keng foydalanadi.
21Statistik hisobning boshqa hisoblardan farqi. 
.Statistik hisob xalq xojaligi miqyosidagi hisob bolib, undagi sodirboladigan hodisa va 
jarayonlarni umumlashtiradi va tegishli qonuniyatlarni aniqlaydi. U quyidagi tomonlari bilan 
yuqoridagi hisoblardan tubdan farq qiladi: hisobga oladigan obekti, qo`llanish doirasi, asosiy 
hisoblash operatsiyalari;

---

22Statistika oldida turadigan vazifalar . 
Mamlakatimizning bozor iqtisodiyotiga otishi va shu munosabat bilan xojalik mexanizmida tub 
ozgarishlarning sodir bolishi statistika zimmasidagi masuliyatni yanada ishoradi. SHunday 
sharoitda statistika oldida quyidagi vazifalar turadi:
statistikaning analitik funktsiyasini oshirish;
statistik hisobotlarni buxgalteriya hisobining xalqaro standartlariga va milliy schetlar tizimiga 
moslashtirish;
rini (ijara, pudrat, kooperativ), mulkchilikning kop qirraligini 
ifodalovchi korsatkichlar tizimini ishlab chiqish;
hamda baho harakati va inflyatsiya jarayonini tavsiflovchi korsatkichlarni ishlab chiqish;
faoliyatini, korxonalar va aholi daromadlari va xarajatlarini tavsiflovchi korsatkichlarni ishlab 
chiqish;

---

r munosabatlari sharoitida korxonalarning ish samaradorligini, yuqori mehnat 
unumdorligi va aholi ehtiyojining tolaroq qondirilishini ifodalovchi korsatkichlarni ishlab 
chiqish;
aloqalarini 
tavsiflovchi korsatkichlarni ishlab chiqish; 
23.Statistikaning funksiyalari. 
24.Statistik tadqiqot bosqichlari. 
Har qanday statistik tadqiqot uch bosqichni oz ichiga oladi:
materiallarini svodkalash va guruhlash;
-umumlashtiruvchi korsatkichlarni 
hisoblash va ularni tahlil qilish. Hayot turli xil hodisalarning almashinuvidir. Istagan joyda qulay 
ahvolda qolish uchun ularni organish va kuzatish kerak, degan edi frantsuz yozuvchisi Bal’zak. 
Binobarin, har qanday statistik tadqiqot osha organilayotgan obekt haqida tegishli malumotlarni 
toplash bilan boshlanad 
25.Statistik kuzatishni o‘tkazishdagi zarur shart-sharoitlar. 
Statistik kuzatish amalga oshirilayotganda bir qator shart-sharoitlarning hisobga olinishi talab 
qilinadi. Aks holda toplangan malumotlar ilmiy tekshirish talablarini tola qondirmasligi va 
hattoki butunlay yaroqsiz ham bolishi mumkin. eng muhim ilmiy talablar, shart-sharoitlar 
quyidagilardan iborat:
-biri bilan ozaro bog’lanishda va bir butunlikda qayd qilishi 
lozim.
-tokis bolishi uchun eng avvalo kuzatilayotgan toplamdagi birliklar makon 
(mintaqa, hudud) chegarasida tola hisobga olinishi kerak.
belgilanadi. Agarda birinchi yilda toplam kuzatilsayu, ikkinchi yilda uning ayrim birliklari, 
uchinchi yilda esa qandaydir boshqa birliklar tushib qolsa va shu tarzda kuzatish davom etaversa, 
uholda olingan malumotlar vaqt boyicha tola-tokis bolmasdan, ularning taqqoslamaligiga putur 
etadi.
b 
beradigan kuchga ega bola olmaydi. Bu erda gap malumotlarning faqat arifmetik jihatdangina 
(masalan, tiyin, grammgacha) aniq bolishi tog’risida emas, balki u malumotlarning obektiv 
haqiqatni aks ettirishi to`g’risida boryapti 
26.Statistik kuzatishning dasturiy-uslubiy masalalari. 

---

Statistik kuzatishning dasturiy-uslubiy masalalari
1. Kuzatish maqsadi va vazifalari
2. Kuzatish dasturi
2. Kuzatish obekti
3. Kuzatish va hisob birligi
4. Kuzatish formulyari va yo’riqnoma 
27.Statistik kuzatishning tashkiliy masalalari. 
Statistik kuzatishning tashkiliy masalalari:
1. Kuzatish organi
2. Kuzatish vaqti va muddati
3. Kuzatish joyi
4. Kadrlarni tanlash va o’qitish
5. Kuzatish varaqalarini kopaytirish va joylarga jonatish 
28.Kuzatishning maqsadi va vazifalari. 
Kuzatish maqsadi va vazifalarini to‘g‘ri – kerakli ma’lumotlarni kam xarajatlar bilan to‘plash
imkoniyatini tug‘diradi. Kuzatish maqsadi va vazifalarini to‘g‘ri belgilash tekshirishni to‘g‘ri va 
aniq tashkil etish uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki maqsad va vazifalariga qarab 
barcha dasturiy-uslubiy va tashkiliy masalalar yechiladi. Maqsad va vazifalarni mujmal 
belgilash kuzatish jarayonida keraksiz ma’lumotlar to‘planishiga, zarurlarini esa tushib qolishiga 
olib keladi. Pirovard natijada ortiqcha mehnat va mablag‘lar sarflanadi. 
29.Kuzatish dasturi va ob’ekti. 
Kuzatish dasturi deyilganda organilayotgan toplamning har bir boshlang’ich unsuri haqida 
kuzatish davomida qayd (registratsiya) qilinishi lozim bolgan belgilar toplami tushuniladi. 
Masalan, aholi royxati dasturi – bu royxat varaqasiga va boshqa formulyarlarga kiritiladigan 
savollar bolib, royxat otkazish jarayonida mamlakatdagi har bir kishi yoki aholining ayrim 
guruhlaridan bu savollarga javob olinadi. Kuzatish obekti deyilganda organilayotgan hodisa va 
jarayonlar toplami tushuniladi 
30/Kuzatish subekti nima? 
Kuzatish subyekti - bu o‘rganilayotgan hodisalar haqidagi ma’lumotlarni qayd qiluvchi va 
to‘plovchi yuridik yoki jismoniy shaxs.Kuzatish obyekti bilan bir qatorda uning subyekti 
mavjud. Kuzatish subyekti deb o‘rganilayotgan hodisalar haqidagi ma’lumotlarni qayd qiladigan 
va to‘playdigan yuridik yoki jismoniy shaxslar yuritiladi 

---

31.Kuzatish formulyari va yo‘riqnoma tushunchasi. 
Statistik formulyar - kuzatish ma’lumotlari qayd qilinadigan hujjat.Yo‘riqnoma har bir statistik 
formulyar uchun alohida tuziladi. Kuzatish ma’lumotlari qayd qilinadigan hujjat statistik 
formulyar deb ataladi. U har xil nom bilan yuritiladi, jumladan hisobot formasi, ro‘yxatga olish 
varaqasi, so‘rovnoma (anketa), tabel, nakladnoy, yo‘l varaqasi va hokazolar.Statistik formulyar 
ikki xil bo‘ladi:yakka predmetli formulyar.ko‘p predmetli formulyar. 
32.Kuzatish organi, vaqti va muddati aniqlanish maqsadi.